ندای وحی

پیش از شکل‌گیری و گسترش فناوری و ابزارهای وابسته به آن، ارتباطات اجتماعی افراد را زمان و مکان محدود می‌کرد. تصور گفت‌وگو در همین لحظه با کسی در آن سوی کره‌ی زمین، تصوری غیر قابل باور بود. نوجوانان جز با افرادی که در مدرسه، محله و یا مکان‌های پیرامون‌شان ملاقات می‌کردند، دوست نمی‌شدند و دایره ارتباطات آنان محدود و کوچک بود. اما امروزه فضای مجازی بعد مسافت را از میان برداشته، بی‌مکانی این دنیای گسترده موجب شده تا امکان برقراری ارتباط با افرادی در هر جای دنیا به وجود آید. حالا هر کسی که تسلط قابل توجهی به زبان انگلیسی داشته باشد می‌تواند به سادگی با آدم‌هایی در کشورها، فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگر ارتباط برقرار کند. در حالی که نوجوانان ارتباط با دوستان مجازی را تجربه می‌کنند، والدین نگران قرار گرفتن آنان در معرض مسائلی هم‌چون آزار و اذیت اینترنتی، زورگویی و قربانی شدن هستند. برای نوجوانی که در آستانه‌ی ورود به دنیای بزرگ‌ترها و دست‌یابی به هویتی مستقل است، این ارتباطات تا چه اندازه مسئله‌ساز و یا حتی دردسرساز خواهند بود؟
رسیدن به اصل همراهی
خانواده درسا با تأکید بر «اصل همراهی» به والدین پیشنهاد می‌کند در فضای مجازی همراه فرزندان‌شان باشند. این همراهی باید برآمده از یک ارتباط صمیمانه باشد، در این صورت فرزندان مسائل خود را به راحتی با پدر و مادرشان در میان می‌گذارند. اگر در ارتباطات مجازی‌شان با مشکلی مواجه شوند، می‌دانند که از همراهی والدین برخوردارند. علاوه بر این والدین در جریان حد و حدود این ارتباطات خواهند بود. شاید برای یک نوجوان مرزهای ارتباط در فضای مجازی چندان شفاف و روشن نباشد، تفاوت دوست مجازی و دوست واقعی را نداند و متوجه خطرات یک رابطه اینترنتی نشود! فرزندان باید بدانند که ارتباط دوستانه در فضای مجازی به دلیل عدم‌شناخت همه‌جانبه و دقیقی از طرف مقابل چندان مطلوب و مورد قبول نیست.
رابطه مجازی؛ سطحی و کم‌عمق
اغلب افراد در فضای مجازی تمام هویت و ویژگی‌های خود را آشکار نمی‌کنند. درست مثل این‌که هر کسی بهترین و بی‌عیب و نقص‌ترین عکس را برای شناسه کاربری‌اش انتخاب می‌کند. این در حالی است که شناخت‌مان از دوستان واقعی گسترده‌تر است. می‌دانیم او چه رفتارهای خوب یا بدی دارد. می‌دانیم نقاط ضعف و قوتش کجاست و در شرایط مختلف واکنش‌ها و رفتارهایش را دیده‌ایم. همه این‌ها به تفاوت رابطه برمی‌گردد. دوستی، رابطه‌ای چهره به چهره و مستقل از هر ابزاری است و در مکان‌های واقعی اتفاق می‌افتد. ما می‌توانیم به سادگی با دوستان‌مان تعامل کنیم بی آن‌که قصد پنهان کردن چیزی را داشته باشیم. در فضای مجازی آن‌چه که موجب برقراری ارتباط می‌شود اغلب انتشار یک عکس، نوشتن یک پست کوتاه و یا شکل‌گیری یک بحث درباره‌ی موضوعی خاص است. در چنین حالتی شناخت افراد از یکدیگر کاملاً محدود است و رابطه‌ی حاصل از آن سطحی و کم‌عمق خواهد بود. باید به فرزندان‌مان بیاموزیم همان‌طور که در دنیای واقعی و در اولین برخورد با یک آدم کاملاً غریبه، رفتاری صمیمانه نداریم و به او نیز اجازه نمی‌دهیم چنین رفتاری داشته باشد، در دنیای مجازی هم باید این آداب را رعایت کنیم.
شفاف‌سازی کنید
برای فرزندان‌ دوستی و مرزهای آن را توضیح دهید. درباره دوستی‌های مجازی و عواقبی که ممکن است در پی داشته باشند با آنان صحبت کنید. از فرزندان‌ بخواهید درباره تجربه‌ی آدم‌هایی که به ارتباطات صمیمانه و بی‌حد و مرز در فضای مجازی روی آورده‌اند جست‌وجو کنند، سپس پیرامون نتایج به دست آمده با هم گفت‌وگو کنید تا مسئله برایشان شفاف شود و بدانند هدف‌تان مراقبت از آنان است.
ممنوعیت همه‌جانبه فرزندان از ارتباطات مجازی هم راه‌حل درستی نیست. در صورتی که فرزندان را از هر نوع ارتباطی منع کنید، ممکن است آنان بدون اطلاع شما با دیگران ارتباط برقرار کنند و در میان این افراد آدم‌های نامناسبی وجود داشته باشند که در صورت بروز مشکل، نتواند آن را با شما در میان بگذارد یا از شما کمک بگیرد. ارتباطی که براساس انتقال اطلاعات، تبادل نظر و یا ارائه دانستنی‌های مفید باشد، می‌تواند با حفظ حریم و مرزهای تعیین شده و نظارت و همراهی شما ایجاد شود. مثلاً اگر فرزندتان در یک شبکه اجتماعی و یا یک گروه علمی عضو است، شما هم یکی از دوستان او باشید و درست مثل یک دوست مجازی نظر بدهید، لایک کنید و یا در جهت پیشرفت و آگاهی او پیشنهاداتی را مطرح کنید. تصور کنید در این حالت فرزندتان چقدر از بابت همراهی و حضورتان خوشحال خواهد شد و بدون شک این رابطه را با هیچ رابطه‌ی مجازی و غیر واقعی عوض نخواهد کرد.
تهیه شده در گروه محتوایی درسا- نعیمه بخشی