احکام امر به معروف و نهی از منکر

امام علی علیه السّلام فرمودند:
مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ »(نهج البلاغه،حکمت 374)
تمامی اعمال و کارها حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معرف و نهی از منکر مانند قطره ای در مقابل یک دریای بزرگ و پهناور است .

1) امر ونهیی که مستلزم بی آبرویی گناهکارشود،درصورت مراعات شرایط وآداب آن ،جایزاست
س) اگر امر به معروف و نهی از منکر مستلزم بی آبرویی تارک واجبات وفاعل منکرات ، ویا موجب کاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمی دارد؟
ج. اگر در امر به معروف و نهی از منکر، شرایط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد.

2)وظیفه مردم درامر به معروف و نهی از منکر،اکتفابه مرحله زبانی است
س)مردم دربرابرمنکرات تاچه مرحله ای تکلیف دارند؟
ج) وظیفه مردم در امر به معروف و نهی از منکر در نظام جمهوری اسلامی، اکتفا به امر به معروف و نهی از منکر زبانی است، و مراتب دیگر آن بر عهده مسئولین است.

3)ضرورت اذن حاکم ومسئولین ذی ربط درامر به معروف و نهی از منکر عملی
س) آیا در مواردی که راه جلوگیری از وقوع منکر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد،تکلیف چیست ؟
ج) در مواردی که امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد، اگر در سرزمینی باشد که دارای نظام و حکومت اسلامی است و به این فریضه اسلامی اهمیت داده می شود، احتیاج به اذن حاکم و مسئولین ذیربط و پلیس محلی و دادگاه های صالح دارد.

4)جواز دخالت فوری ومستقیم به منظور حفظ نفس محترمه و جلوگیری از وقوع قتل
س) اگر حفظ نفس محترمه و جلوگیری از وقوع قتل، مستلزم دخالت فوری و مستقیم باشد ، آیا در این موارد هم اذن حاکم شرط است؟
ج)دراین صورت،دخالت فوری ومستقیم جایز بلکه شرعاً از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است.

5) وجوب امر ونهی باتحقق شرائط امر به معروف و نهی از منکر
س)کسی که می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منکر نماید، در چه زمانی امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب می شود؟
ج)درزمانی که آمروناهی عالم به معروف و منکر باشد، بداند که فاعل منکر عمداً و بدون عذر شرعی مرتکب آن می شود، و احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضرری برای خود او نداشته باشد،ازاین رو، اگر خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهی از منکر ضرر قابل توجهی متوجه او شود، انجام آن واجب نیست.

6)جوازترک امر به معروف و نهی از منکر باترس از ضرری که منشأ عقلایی داشته باشد.
س)نهی ازمنکر فردی که دارای نفوذ و موقعیت اجتماعی است واین توان راداردکه به معترضین خود ضرر وارد سازد، و ترس از ضرر رساندن او،وجودداشته باشد،چه حکمی دارد؟
ج) اگر ترس از ضرر، منشأ عقلایی داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست، بلکه تکلیف از شما ساقط می شود؛ ولی سزاوار نیست کسی به مجرّد ملاحظه مقام کسی که واجب راترک کرده و یا مرتکب فعل حرام شده و یا به مجرّد احتمال وارد شدن ضررکمی ازطرف او، تذکر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترک کند.

7) عدم جواز ترک امرونهی به مجردتوهّم این که موجب بدبینی فاعل منکر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می گردد
س) چنانچه امر به معروف و نهی از منکر موجب بدبینی معصیت کار به اسلام شود، وترک امرونهی هم زمینه ی فساد و ارتکاب گناه توسط دیگران را فراهم می کند، تکلیف چیست؟
ج) امر به معروف و نهی از منکر با رعایت شرایط آن یک تکلیف شرعی عمومی برای حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهّم این که موجب بدبینی فاعل منکر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می گردد، باعث نمی شود که این وظیفه ی بسیار مهم ترک شود.

8)وجوب ترک معاشرت بابستگان معصیت کار ازباب نهی ازمنکر
س)اگر یکی از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لااُبالی باشد، تکلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟
ج) اگر احتمال بدهید که ترک معاشرت با او موقتاً موجب خودداری او از ارتکاب معصیت می شود، به عنوان امر به معروف و نهی از منکر واجب است، و در غیر این صورت، قطع رحم جایز نیست.

9) امر به معروف و نهی از منکر زبانی وظیفه ی عموم مردم
س) آیا وظیفه ی افراد در امر به معروف و نهی از منکر تاچه مرحله ای است؟
ج) درزمان حاکمیت واقتدار حکومت اسلامی،واجب است مکلفین درامر به معروف و نهی از منکر، به امر و نهی زبانی اکتفا کنند؛ و در صورت نیاز به توسل به زور، موضوع را به مسئولین ذی ربط در نیروی انتظامی و قوه قضائیه ارجاع دهند.

10)خمس ندادن والدین و یا شوهر، و نهی از منکر فرزند و زن نسبت به آنها
س)وظیفه ی همسرو فرزندان فردی که خمس اموال خود را نمی پردازدچیست؟
ج. بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف یا انجام حرام توسط پدر، مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهی از منکر درصورت تحقق شرایط آن مبادرت کنند، ولی تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد.

11)ضرورت نهی از منکر شخص نسبت به تخلفات بستگان خودوعدم جوازقطع رابطه
س)چنانچه بستگان انسان مسائل شرعی و اخلاقی را رعایت نکنند، و نصایح نیز در آنها تأثیری نداشته باشد، وظیفه چیست؟
ج) اظهارتنفر از اعمال خلاف شرع آنها واجب ؛وتذکر وموعظه به هر نحوکه مفیدومؤثر باشد،لازم ولی قطع رحم،جایز نیست.

12)معیاردرارتباط باافراد وضعیت فعلی آنان است
س) رابطه با اشخاصی که در گذشته مرتکب اعمال حرامی مانند شرب خمر شده اند، چگونه باید باشد؟
ج) معیار وضعیت فعلی اشخاص است، اگر از گذشته توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با سایر مؤمنین است. ولی چنانچه در حال حاضر هم مرتکب حرام می شوند، باید او را از طریق نهی از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمی کند مگر با دوری جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وی از باب نهی از منکر واجب می شود.

13)لزوم نهی ازمنکرزبانی دربرابرهنجارشکنان
س)وظیفه مومنین درمواجه شدن باافرادی که هنجارشکنی می کنند مثلا طلا به گردن دارندیاازمظاهرفرهنگ غربی استفاده می کنندچیست ؟
ج)باتوجه به حرام بودن پوشیدن طلا یا آویختن آن به گردن برمردان و نیزپوشیدن لباس هایی که از نظر دوخت یا رنگ یا غیر آن تقلید و ترویج فرهنگ مهاجمِ غیر مسلمانان در نظر عرف محسوب می شودوهمچنین استفاده از زیورآلاتی که استعمال آن تقلید از فرهنگ تهاجمی دشمنان اسلام و مسلمین محسوب شود، ، بر دیگران واجب است که در برابر این گونه مظاهر فرهنگی تقلیدی از بیگانگان، مبادرت به نهی از منکر زبانی کنند.

14)جوازاِعمال مجازات اداری مانندثبت درپرونده هابرای متخلفین اداری بامراعات نظام داخلی ادارات
س)افرادی درمحیط اداراه یادانشگاه مرتکب تخلفات می شوندوتذکرات مکررهم ثمری ندارد، اِعمال بعضی از مجازات های اداری مؤثر، مثل ثبت در پرونده ی آنها چه حکمی دارد؟
ج)با مراعات نظام داخلی اداره ودانشگاه اشکال ندارد؛ و بر جوانان عزیز لازم است که مسأله امر به معروف و نهی از منکر را جدّی گرفته و شرایط و احکام شرعی آن را به دقت بیاموزند؛ و این اصل را عام و فراگیر نموده و روش های اخلاقی و مؤثر را برای تشویق فعل معروف و جلوگیری از ارتکاب محرمات به کار بگیرند، و از استفاده از آن برای اغراض شخصی خودداری نمایند؛ و بدانند که این راه، بهترین و مؤثرترین روش برای ترویج کار خیر و جلوگیری از شرّ است.

15)جوازاِعمال قانون نسبت به کارمندان تارک الصلاه ازناحیه مسئولین
س) اگر برای مسئولین به طور قطعی ثابت شود که بعضی از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهی کرده و یا اصلاً نماز نمی خوانند، و نصیحت و راهنمایی هم تأثیری نداشته باشد، در برابر این گونه افراد چه وظیفه ای دارند؟
ج)در عین غفلت نکردن از تأثیر مداومت بر امر به معروف و نهی از منکر با رعایت شرایط آن ، در صورت نا امیدی از تأثیر امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونی محروم ساختن این گونه افراد از مزایای شغلی مجاز باشد، باید در مورد آنان اجرا شود؛ و به آنان تذکر هم داده شود که این محرومیت بر اثر سستی و کوتاهی شان در انجام این فریضه الهی اتخاذ شده است.

16)ضرورت اطلاع رسانی تخلفات اداری مسئولین به مراکزذی ربط توسط کارمندان
س) اگر کارکنان ادارات و مؤسسات در محل کار خود، ارتکاب تخلّفات اداری و شرعی را توسط مسئولین مافوق مشاهده کنند، چه وظیفه ای دارند؟
ج) بر کسی که قادر بر امر به معروف و نهی از منکر نیست، واجب است که نهادهای مربوطه را که از طرف حکومت برای این کار اختصاص یافته اند، مطلع نماید؛ و تا کنده شدن ریشه های فاسد که فسادآور هم هستند، موضوع را پیگیری کند.

17)عدم جوازجلوگیری از منکر به وسیله منکر
س)اگر در یکی از اداره های دولتی اختلاس از بیت المال صورت بگیرد، و این اختلاس استمرار داشته باشد، آیا دادن رشوه برای جلوگیری از اختلاس در بیت المال، که در حقیقت دفع افسد به فاسد است، جایز است یا خیر؟
ج. وظیفه اشخاصی که از تخلّفات قانونی مطلع می شوند، نهی از منکر با رعایت شرایط و ضوابط شرعی آن است، و توسل به رشوه و راه های غیرقانونی برای هر عملی هرچند به منظور جلوگیری از فساد، جایز نیست. البته وظیفه مردم به مجرد عجز شخصی از امر به معروف و نهی از منکر ساقط نمی شود، بلکه واجب است که به نهادهای مربوط اطلاع داده و موضوع را پیگیری نمایند.

18)عدم جوازپاسخ سلام ندادن مگرمن باب نهی ازمنکراثرگزار
س) آیا جواب ندادن به سلام کسی که فعل حرام انجام می دهد، برای تنبیه او جایز است؟
ج) جوابِ سلامِ مسلمان شرعاً واجب است؛ ولی اگر بر خودداری از جواب سلام به قصد نهی از منکر، عرفاً نهی و منع از منکر صدق کند، جایز است.

19)وجوب مداومت امر ونهی نسبت به بستگان تارک الصلاة
س)وظیفه نسبت به بستگانی که اهل نمازنیستندچیست؟
ج) وجوب مداومت بر امر او به معروف و نهی وی از منکر، در صورت تحقق شرایط آن، وجواز معاشرت و یاری کردن او اگر سبب تشویق بیشتر او بر ترک نماز نباشد.

20)ضرورت فراهم نمودن زمینه اصلاح نسبت به همسرتارک الصلاه ولزوم اجتناب ازخشونت
س)وظیفه فردی که همسرش نماز نمی خواند،نسبت به وی چیست؟
ج) وظیفه فراهم نمودن زمینه اصلاح همسر به هر وسیله ممکن است، و باید از هرگونه خشونت که حاکی از بداخلاقی و ناسازگاری باشد، خودداری نمود.

21)ضرورت دوری از ابتلا به مفاسد وامرونهی درصورت تحقق شرایط درمراکز و دانشگاه های مختلط
س)وظیفه ی جوانان مؤمن درمراکز ویا دانشگاه های مختلط در برابر مفاسدی که در بعضی از آن مکان ها مشاهده می کنند، چیست؟
ج) بر آنان واجب است که ضمن دوری جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکّن و تحقّق شرایط امر به معروف و نهی از منکر، مبادرت به انجام این فریضه کنند.

تهیه وتنظیم :محمدحسین منتظری

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: