شرح و تفسیر
آرى آرزوهاى دور و دراز، انسان را گرفتار سوء رفتار و قبح اعمال مىكند. در زبان عرب دو لغت به معناى امید و آرزوست؛ یكى «رجاء» و دیگرى «أمَل» است، اولى بار مثبت دارد و منظور از آن، امید و آرزوى سازنده است، ولى «اَمَل» گاه بار منفى دارد و به معنى آرزوهاى غیرسازنده است. ظاهراً در فارسى «امید» معادل «رجاء» و «آرزو» معادل «امل» است. حضرت على(علیهالسلام) در این روایت پر معنا به یكى از جنبههاى منفى «أمل» مىپردازد و تأثیر سوء آن را در اعمال انسان گوشزد مىنماید.
سؤال: راستى چرا «آرزوهاى طولانى» این قدر بد است؟
پاسخ: خاصیت زرق و برق مادى دنیا این است كه از دور، جاذبه قوى دارد، اما وقتى انسان به نزدیك آن مىرسد به آن عادت مىكند و جاذبه خود را از دست مىدهد. مانند مواد مخدر كه افراد قبل از رسیدن به آن برایشان جاذبه دارد، اما وقتى معتاد شدند دیگر جذبهاى براى آنها ندارد. و باید مرتباً مقدار آن را افزایش دهند تا در كام مرگ فرو روند.
شخصى كه اجارهنشین است و از مشكلات آن رنج مىبرد؛ آرزو مىكند كه خانهاى، هر چند كوچك نصیبش شود و این برایش فوقالعاده جاذبه دارد، اما هنگامى كه به آن مىرسد، پس از مدت كوتاهى برایش عادى مىشود و آرزوى خانهاى بزرگتر با امكانات بیشتر مىكند، اما به آن هم قانع نیست و هر روز در فكر منزل مرفّهترى است.
هفت اقلیم ار بگیرد پادشاه همچنان در بند اقلیمى دگر!
بنابراین آرزوها مرز و پایانى ندارد، بدین جهت اگر انسان بخواهد به آرزوهاى خویش برسد باید تمام نیرویش را صرف رسیدن به آن نماید و طبیعى است كه دیگر وقت و نیرویى ندارد كه صرف جهان آخرت نماید. بدین جهت در احادیث معصومین، آرزوهاى طولانى، مذمّت شده است و موجب فراموش كردن آخرت شمرده شده است.(1)
این مطلب را نیز در نظر داشته باشیم كه زیادى نعمت، كه معمولا آرزوهاى طولانى در راستاى تحصیل آن است، در بسیارى از موارد مایه بدبختى است! حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) از بیابانى عبور مىكردند، فرمود: بروید مقدارى شیر بیاورید و پول آن را هم به صاحب حیوان بدهید.
صاحب آن حیوان از دادن شیر به پیامبر(صلى الله علیه وآله) امتناع ورزید! پیامبر(صلى الله علیه وآله) دعا كرد كه اموالش زیاد شود! از آن جا گذشتند و به شبان دیگرى رسیدند و همان تقاضا را مطرح كردند. آن شبان ادب كرد و به سرعت مقدارى شیر در اختیار پیامبر(صلى الله علیه وآله) و همراهان قرار داد. حضرت دست به دعا برداشت و فرمود: خدایا! به اندازه كفاف و عفاف به او نعمت ارزانى دار! اصحاب از تفاوت این دو دعا، براى آن دو نفر پرسیدند؟ حضرت فرمود: زیادى نعمت براى شخص اوّل مایه رنج و عذاب است.(2)
پینوشتها:
1. غرر الحكم و درر الكلم، ج 6، ص 101، ح 9676.
2. در روایتى از امام على(علیهالسلام) مىخوانیم: «طُولُ الاَْمَلِ یُنْسِى الاْخِرَةَ، آرزوهاى طولانى، سبب فراموشى آخرت است.» (اخلاق در قرآن، ج 3، ص 188).
3. بحارالانوار، ج 69، ص 61، ح 4.
برگرفته از کتاب 110 سرمشق از سخنان حضرت على(علیهالسلام)، آیة الله مکارم شیرازی
نظرات شما عزیزان: