همه خدا را میشناختیم اما فراموش کردهایم!
امیر مومنان علی(علیه السلام) درباره شناخت خدا میفرمایند: «شناختن خدای پاک و منزه، والاترین معرفتهاست و خداشناسی با فضلیتترین علم است.»
هشت دلیل بر اثبات وجود خدا در کلمات آن حضرت(علیه السلام) وجود دارد هر چند که راههای به سوی خدا به عدد نفوس خلایق است؛ و اما دلایل عبارتند از: برهان معقولیت؛ برهان فطرت؛ برهان صدیقین؛ برهان نظم؛ برهان علّی؛ برهان معجزه؛ برهان حدوث و برهان فسخ عزائم. در ادامه این مطلب به برخی از این دلایل پرداخته شده است.
برهان معقولیت یا احتیاط عقلی بر وجود خدا
از راههای شناخت وجود خدا، معقولیت اعتقاد به خداست. امام علی(علیه السلام) در سخنان خود به این راه اشاره فرمودهاند. این برهان به طور خلاصه چنین است: اعتقاد داشتن به خدا و لوازم آن از معتقد نبودن به خدا و لوازم آن، معقولتر است. برای توضیح این برهان، یادآوری چند مقدمه ضروری است:
به طور کلی اعتقادات و جهانبینیهای انسان بر اساس پذیرش ماورای طبیعت و انکار آن، به دو دسته تقسیم میشود: 1. جهانبینی الهی؛ 2. جهان بینی مادی.
در جهانبینی مادی، فرقهها و گرایشهای مختلفی وجود دارد، ولی همه آنها در انکار وجود خدا و به تبع آن در انکار جهان آخرت مشترکند. همچنین در جهانبینی الهی نیز گرایشها و نحلههای مختلفی وجود دارد که همه آنها در اعتقاد به وجود خدا مشترکند.
ادیان توحیدی (آسمانی) روشنترین جلوههای جهانبینی الهیاند که همه آنها در سه اصل کلی مشترکند.
1. اعتقاد به خدای یگانه؛
2. اعتقاد به زندگی ابدی برای انسانها در جهان آخرت و دریافت پاداش و کیفر اعمالی که در این جهان انجام میدهند؛
3. اعتقاد به بعثت پیامبران از سوی خدا برای هدایت بشر به سوی کمال نهایی و سعادت دنیا و آخرت.
البته براساس این اعتقاد که انسان با عقل تنها نمیتواند به قله فلاح و رستگاری برسد. چنانکه در قرآن کریم آمده است: «.... وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَیْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ ... ؛ خدا کتاب و حکمت بر تو نازل کرده و آن چه را نمیدانستی به تو آموخت. (نساء، یه 113)»