از گناهاني كه به كبيره بودنش تصريح شده، وفا نكردن به عهد و پيمان است چنانچه در صحيحه حضرت عبدالعظيم ذكر شد و حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ بر كبيره بودنش به آيه‌ 25 از سوره‌ رعد استشهاد مي‌فرمايد «كساني كه پيمان خداي را پس از بسته شدنش ميگسلند و مي‌برند آنچه خداوند امر به پيوند آن فرموده و در زمين فساد مي‌كنند براي ايشان دوري از رحمت خداست و بر ايشان سراي بدي است كه دوزخ است.»[1]

شكي نيست كه بي اعتنايي به نماز گناهي است بزرگ. بنابراين شناسايي مصاديق اين تحقير ناپسند، مقدمه‌ پرهيز از اين عصيان نابخشودني است. عناوين زير از مصاديق سبك شمردن نماز است.
الف) تأخير نماز: امام صادق ـ عليه السلام ـ در تفسير آيه‌ي شريفه‌ي قرآن، كه در ارتباط با مذمت بي اعتنايي به نماز نازل گرديده است[1] مي‏فرمايد:
»تاخير الصّلاة عن اوّل وقتها لغير عذرٍ»[2]
مراد از بي اعتنايي به نماز، «تأخير آن از اول وقت بدون عذر است.»
البته روشن است كه مراد از عذر، ضرورتي است كه بصورت اورژانسي پيش آيد و قابل تأخير نباشد و الاّ بايد به كار گفت نماز دارم نه به نماز بگوييم كار دارم.
ب) عدم رعايت آداب آن در خلوت: پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در روايتي چنين مي‏فرمايد:

از جمله گناهاني كه به كبيره بودنش تصريح شده زنا است، چنان که در روايات فرموده‌اند و براي كبيره بودنش به آيه‌ 68 سوره‌ فرقان تمسك شده كه مي‌فرمايد: «از جمله صفات بندگان خدا آن است كه نپرستند و نخوانند با خداي به حق، خداي ديگري را (يعني مشرك نباشند) و آن نفسي كه خدا كشتنش را حرام فرموده نكشند و زنا نكنند، و كسي كه اينها را به جا آورد (شرك، قتل، زنا)، برسد و ببيند جزاي خود را كه شكنجه‌اش در روز قيامت دو چندان است و هميشه به خواري در آتش است».[1]
معاني اثام وغي: در منهج است كه: «اثاماً» در اين آيه شريفه، نام يك وادي در دوزخ است كه زناكاران را در آن عقوبت مي‌كنند و گفته‌اند چيزي است كه از اجسام دوزخيان مانند چرك و خون سيلان مي كند.

نكوهش و حرمت ريا
خداوند تعالي مي فرمايد: «ويل للمصلين الذين هم عن صلاتهم ساهون الذين هم يرائون و يمنعون الماعون[1]؛ واي بر حال نمازگزاراني كه از نماز خويش غافلند آنانكه رياء مي كنند و احسان و نيكي به فقراء را منع مي كنند».
و مي فرمايد: «يراءون الناس ولا يذكرون الله الا قليلا[2]؛ منافقين... با مردم ريا مي ورزند و خدا را جز اندكي ياد نكنند».
و مي فرمايد: «كالذي ينفق ماله رآء الناس[3]؛ مانند كسي كه مالش را براي ريا انفاق مي كند. (صدقات خويش را با منّت و آزار تباه نسازند».
و مي فرمايد: «فمن كان يرجو لقاء ربه فليعمل عملا صالحا ولا يشرك بعباده ربه احدا[4]؛ (اي رسول ما به امت بگو من...) پس هركس به ديدار پروردگار خويش اميدوار است عمل صالح انجام دهد و در پرستش خداي خويش كسي را با او شريك نكند».

فتنه بدتر از دجال/ خط قرمزی که قرآن ترسیم می‌کند
امام رضا (ع) فرمودند: «فتنه بعضی از کسانی که ادعای محبت ما را دارند بر شیعیان ما از فتنه دجال سخت‌تر است» راوی پرسید: چرا؟ …

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، حامد صارم؛ تعداد بسیار زیادی از آیات قرآن به معرفی دشمنان خدا و رسولش پرداخته است. قران در این مورد اهتمام بسیاری داشته تا جاییکه بسیاری از قصص قرآن بلکه تمامی قصص قرآن به مقابله دو گروه پرداخته شده است. نکته بسیار جالب که باید مورد توجه قرار گیرد و متاسفانه به خوبی دقت نشده این مهم است که قرآن مجید برای انبیاء دو دسته دشمن معرفی کرده است یا به عبارت بهتر خداوند در قرآن دو دسته دشمن دارد؛ گروهی که از هر حیث با انبیاء معارضه داشتند و از انبیا بیگانه بودند مثل نمرود و فرعون اما بسیاری از قصص قرآن خطر بزرگ‌تری از فرعون‌ها و نمرودها را به مخاطبانش گوشزد می‌کند.

عدالت قسطی معیار زندگی

چنان که گفته شد عدالت قسطی فلسفه بعثت پیامبران است. خداوند در آیه ۲۵ سوره حدید بیان می کند قیام توده های مردم علیه قاسطین و عدالت خوران یک هدف غایی برای جوامع بشری و فلسفه بعثت پیامبران است. البته در این میان مومنان باید نه تنها به این اصل و انگیزه پای بند باشند، بلکه پیشتاز بوده و استوار و محکم تر از همگان در این امر مشارکت و قیام نمایند، به طوری که ساختار مقوم و قوام بخش مومن و جامعه و دولت اسلامی ، قیام به قسط تحت عنوان «قوامین بالقسط » باشد. (نساء، آیه ۱۳۵؛ مائده، آیه ۸)

از نظر قرآن بشر به دو دسته اصلی: ۱. مُقسِط و اهل عدالت قسطی؛ ۲. قاسط و قسط خور تقسیم می شود. بر این اساس، کافران و مشرکان نیز به دو دسته تقسیم می شوند: ۱. گروهی که اهل توطئه بوده و سعی می کنند مسلمانان را بکشند یا تبعید کنند یا به زندانشان ببرند یا اموالشان را مصادره و غارت کنند و کارهایی همانند آن را انجام دهند؛ ۲. و گروهی که بر ضد مسلمانان چنین اقدامی ندارند. در حقیقت کافر به دو دسته عدالت خواه و ظلم خواه بخش می شوند.

حالات رابطه مومنان با کافران

از طرف دیگر ، رابطه با کافران حالاتی دارد که به برخی از مهم ترین آن ها در این بخش اشاره می شود:

1. تولی یک جانبه : به این معنا که مؤمن یا جامعه اسلامی، سرپرستی و ولایت کافر یا کافرانی را بر خود بپذیرد. بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، چنین رابطه تولی باطل و حرام است و خداوند به صراحت می فرماید: وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً ؛ و خداوند هرگز بر زیانِ‏ مؤمنان، براى کافران راه تسلّطى‏ قرار نداده است.(نساء، آیه ۱۴۱) پس هیچ گونه ولایتی برای کفار علیه مسلمانان نیست. پس اگر خداوند هیچ ولایتی را برای هیچ کافری بر هیچ مؤمنی قرار نداده است ، این بدان معناست که هیچ مسلمانی حق چنین کار ناروایی را ندارد و نمی تواند سلطه و ولایت کافری را بپذیرد و یا تن به آن دهد. بنابراین مقابله با سلطه ولایی کافران واجب و فریضه است و مومنان و جامعه اسلامی باید با چنین ولایت به مقابله و مبارزه برخیزند و زمینه و شرایط آن را از میان بردارند؛

انگیزه های رابطه با کافران

به سخن دیگر، رابطه با کافران، با انگیزه های گوناگون صورت می گیرد، از این رو برای شناخت سازگار بودن یا نبودن آن با ایمان، باید گونه های مختلف این ارتباط را بررسی کرد:

1. رابطه با کافر به جهت خرسندی از کفرش: از نظر قرآن، دوستدار کافر نمی تواند مؤمن باشد؛ زیرا رضایت به کفر هرگز با ایمان سازگار نیست؛ به ویژه اگر با کوشش های عملی برای تأمین رضایت کافران یا با تلاش های فرهنگی برای ترویج فکر آنان یا با فعالیت های سیاسی برای تثبیت حاکمیت آنها همراه باشد. عناوین قرآنی «عبادالرحمن» ، «حزب الله»، «صابرین» ، «مسلمین»، «متقین»، «قانتین»، «ذاکرین» و مانند آنها که برای وابستگان به خدا به کار رفته است نیز شامل چنین کسی نخواهد بود که در صدد تأمین خشنودی کافر است؛
2. دوستی با کافران برای رسیدن به مطامع دنیوی نه تثبیت کفر: این دوستی گناه کبیره و فسق بزرگ است؛ مثل این که برای به دست آوردن مال دنیا به نفع کافران فقط در محور امور دنیایی آن ها جاسوسی کند. چنین کس کافر نیست؛ ولی مصداق این آیه است که فرموده است: « فَلَیسَ مِنَ اللهِ فی شیء؛ پس او را با خدا کاری نیست.(آل عمران آیه ۲۸)؛ یعنی این شخص و یا جامعه بر اثر تثبیت نظام کفر از مزایایی محروم خواهد بود که مؤمن عادل برخوردار است؛ زیرا تثبیت نظام کفر در حد خود از گناهان بزرگ است؛

نفی رابطه مودت و دوستی با دشمنان

از نظر قرآن، هر گونه رابطه ولایی با دشمنان ممنوع است. از این روست که خداوندبا آوردن کلمه «اتخاذ» که معنا و مفهوم ملکه را در خود دارد، خواهان انزجار قلبی نسبت به آنان می شود. انزجار قلبی اولین مرتبه از مراتب نهی است و مومنان باید با این انزجار قلبی محبت خداوند را جایگزین کنند؛ زیرا در یک قلب جای یکی از آن دو است؛ از آن جایی مومن مدعی دوستی خداوند است، دیگر جایی برای دوستی دشمنان نمی ماند؛ زیرا دوستی خدا با دوستی دشمنان خدا سازگار نیست. از این روست که خداوند می فرماید: لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ قومى را نیابى که به خدا و روز بازپسین ایمان داشته باشند و کسانى را که با خدا و رسولش مخالفت کرده‏اند- هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند- دوست بدارند. در دل اینهاست که خدا ایمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تأیید کرده است، و آنان را به بهشتهایى که از زیر درختان آن جویهایى روان است در مى‏آورد همیشه در آنجا ماندگارند خدا از ایشان خشنود و آنها از او خشنودند اینانند حزب خدا. آرى، حزب خداست که رستگارانند. (سوره مجادله آیه ۲۲ ).

بسم الله الرحمن الرحیم

اسلام بر روابط انسانی بر پایه اعتقاد تاکید دارد. البته محدودیت هایی نیز برای روابط میان جامعه و دولت اسلامی با بیگانگان از کافران و مشرکان قایل شده است. محدودیت روابط با غیر مسلمانان در راستایی حفاظت از تاثیرپذیری جامعه و دولت اسلامی و سلطه بیگانگان است وگرنه دعوت و تبلیغ دین اسلام در میان آنان بی ارتباط و روابط شدنی نیست. نویسنده در این مطلب بر آن است تا چرایی و علل محدودیت با غیرمسلمانان را بر اساس آموزه های وحیانی قرآن تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

چرایی و چگونگی روابط با غیر مسلمانان

انسان برای تامین نیازهای عاطفی و روحی و بدنی خود نیازمند روابط با دیگران است؛ زیرا بر خلاف آخرت که جمعیت است(شوری، آیه ۷؛ تغابن، آیه ۹؛ واقعه، آیه ۵۰) نه اجتماع، دنیا به گونه ای آفریده شده که انسان تنها با اجتماع می تواند نیازهایش را برطرف کند.

جامعه و دولت اسلامی برای تامین نیازهای خود ناچار به ارتباط و اجتماع با دیگران است؛ هر چند که بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، جامعه اسلامی با ایمان و تقوا می تواند از امدادهای غیبی و برکات الهی برخوردار شود(اعراف، آیه ۹۶) بی آن که نیازمند جوامع دیگری باشد؛ اما تا چنین حالتی در مردم و دولت ایجاد نشود، برای تامین نیازهای خود ناچار به روابط هستند؛ اما این روابط نباید به گونه ای باشد که موجب از دست رفتن استقلال اقتصادی، سیاسی، نظامی و مانند آن ها شود.

آیت الله ناصر مکارم شیرازی، در صحن جامع رضوی حرم مطهر امام رضا(ع)، با بیان اینکه دشمنان اسلام امروز بعد از نتیجه نگرفتن از حمله فیزیکی به قران کریم به ایجاد شبهه در قرآن روی آورده اند، از برنامه عمومی تلاوت قرآن پس از نماز ظهر و عصر تقدیر کرد و به بیان یکی از شبهات وارد شده به قرآن و پاسخ آن پرداخت.

زيان رباخواري
رباخواري، تعادل اقتصادي را در جامعه ها به هم مي زند و ثروت ها را در يک قطب اجتماع جمع مي کند، زيرا جمعي بر اثر آن فقط سود مي برند، و زيانهاي اقتصادي همه متوجه گروه ديگر مي گردد، و اگر مي شنويم فاصله ميان کشورهاي ثروتمند و فقير جهان روز به روز بيشتر مي گردد يک عامل آن همين است و به دنبال آن بروز جنگهاي خونين است.
رباخواري، يک نوع تبادل اقتصادي ناسالم است که عواطف و پيوند ها را سست مي کند، و بذر کينه و دشمني را در دلها مي پاشد، و در واقع رباخواري بر اين اصل استوار است که رباخوار فقط سود پول خود را مي بيند و هيچ توجهي به ضرر و زيان بدهکار ندارد، اينجاست که بدهکار چنين مي فهمد که رباخوار پول را وسيله­ي بيچاره ساختن او و ديگران قرار داده است.

يكي از آفات زبان، دشنام و ناسزاگوئي است و آن عبارتست از اينكه انسان از امور قبيح و مستهجن با عبارات و الفاظ صريح تعبير كند و كلمات ناشايست و دور از شان آدمي را بر زبان جاري نمايد كه در اصطلاح به آن سب يا فحش مي‌گويند. فحش مفهوم وسيعي دارد كه شامل نسبت‌هاي زشت ناموسي نيز مي‌شود.
البته الفاظ و عباراتي كه اراذل و اوباش در سخنان خويش بكار مي‌گيرند داراي مراتب مختلفي است كه بعضي از آن‌ها از بعضي ديگر زشت تر است و بحسب عادات و موارد با هم فرق مي‌كند لذا بعضي از فحش‌ها حرام و بعضي ديگر مكروه و مذموم است.
بنابراين، مؤمن بايد از بكار بردن الفاظ و عباراتي كه بر اشياء قبيح و مستهجن دلالت دارد اجتناب ورزد و در هنگام ضرورت نيز نبايد به آن‌ها تصريح كند، بلكه بايد به صورت كنايه و رمز به آن‌ها اشاره نمايد، چنان كه خداوند حتي به امور زناشويي تصريح ننموده، بلكه بصورت كنايه از آن به مس[1] و لمس[2] تعبير فرموده است.

امانت داري يعني چه؟
امين به کسي گفته مي شود که به مال و عرض و ناموس کسي خيانت نکرده باشد رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در دوره جاهليت و آغاز اسلام در امانت داري آنچنان مشهور بود که او را به محمد امين لقب دادند. در برابرش کلمه خائن وجود دارد و به کسي اطلاق مي گردد که به نوعي در مال و عرض و مقام و موقيعت شخصي خيانت روا داشته باشد.
دانمشندان ادبيات عرب کلمه امين را که صفت مشبهه است به کسي اطلاق مي کنند که صفت امانت داري او ثابت بوده و ساليان سال هرگز از او خيانت ديده نشده باشد و کلمه خائن که اسم فاعل است دلالت بر حدوث مي کند يعني اگر شخصي در تمام عمرش يک بار خيانت کرده باشد باو خائن مي توان اطلاق کرد با اين که به يک بار امانت داري نمي توان کلمه امين را به کار برد.
حضرت يوسف ـ عليه السلام ـ پس از درخواست تشکيل محکمه داوري گفت: «ذلک ليعلمَ أنِّي لَم اَخُنهُ بالغيبِ».[1]

قال الله تعالي: «ألم يَجِدکَ يتيماً فأوي و وجدکَ ظالاً فَهَدي و وجدکَ عائلاً فأغني فأما اليتيمَ فلا تَقهَر و أما السائل فلا تَنهَر و أما بِنعمهِ ربک فحدث»؛[1]
خداوند متعال مي‎فرمايد: «آيا او تو را يتيمي نيافت و پناه داد؟ و تو را گمشده يافت و هدايت کرد؟ و تو را فقير يافت و بي نياز نمود؟ حال که چنين است يتيم را تحقير مکن، و سؤال کننده را از خود مران و نعمت هاي پروردگارت را بازگو کن».
کودکان بي سرپرست
مکرر اتفاق مي افتد که پدران و مادران در جريان جنگ يا به صورت عادي از دنيا مي روند و کودکان خردسالي از آنان باقي مي ماند که بايد در اجتماع نگهداري و تربيت شوند و با پرورش صحيح عضو مفيدي براي جامعه فردا باشند در قوانين کشورهاي جهان براي اين قبيل از کودکان مقرراتي وضع شده و موسسات مخصوصي از آنان نگه داري مي کنند، اسلام نيز در تعاليم قانوني و اخلاقي خود درباره يتيمان دستورهاي دامنه داري براي پيروان خود دارد که آنان را در انجام وظائف لازم راهنمايي فرموده است.

از گناهاني كه به كبيره بودنش تصريح شده، وفا نكردن به عهد و پيمان است چنانچه در صحيحه حضرت عبدالعظيم ذكر شد و حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ بر كبيره بودنش به آيه‌ 25 از سوره‌ رعد استشهاد مي‌فرمايد «كساني كه پيمان خداي را پس از بسته شدنش ميگسلند و مي‌برند آنچه خداوند امر به پيوند آن فرموده و در زمين فساد مي‌كنند براي ايشان دوري از رحمت خداست و بر ايشان سراي بدي است كه دوزخ است.»[1]
خداوند متعال در سوره‌ آل عمران مي‌فرمايد: كسي كه به عهدش وفا كند و خود را از شكستن پيمان و خيانت نگه داشته در دين تقوا داشته باشد جز اين نيست كه خداوند صاحبان تقوا را دوست مي‌دارد (پس محبت و كرامت خداوند بسته به وفاي به عهد و تقوا در دين است) به درستي كه كساني كه عهد خدايي و سوگندهاي خود را در برابر قيمت ناچيزي از دست مي‌دهند كرامتي ندارند و در قيامت نصيب و بهره‌اي براي‌شان نيست و در آن روز خدا با ايشان سخن نمي‌گويد و نظر رحمت نمي‌افكند و پاكشان نفرموده، بر ايشان عذاب دردناكي است.»[2]

خط قرمز خدا

قرآن كريم:

قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زِينَتَهُنَّ إِلاّ لِبُعولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ... [سوره نور، آيه 31.]

به زنان مؤمن بگو چشم هاى خود را (از هر نامحرمى) فرو گيرند و پاك دامنى ورزند و زينت خود را جز آن مقدار كه ظاهر (مجاز) است آشكار نكنند و بايد روسرى خود را برگردن خويش (فرو) اندازند و زينت هاى خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان يا ... .

اعتدال، ميانه روي و نکوهش اسراف از منظر قرآن



اعتدال به عنوان یک اصل قرآنی در همه شئون زندگی فردی و اجتماعی و تمامی فعالیت های سیاسی، اقتصادی و عقیدتی مطرح است این اصل قرآنی که منطبق با فطرت 

و عقل خداداد است اسباب رشد و کمال یابی انسان را رقم می زند ولی افراط و تفریط موجبات سقوط انسان را فراهم می آورد

همچنین اسراف به عنوان نوعی افراط و تجاوز از حد از منظر قرآن و روایات موجب بررسی و نکوهش قرار گرفته است در قرآن اسراف و نکوهش آن به طور وسیع 

و با تعبیرات گوناگون مطرح شده است مانند: اسراف در خوردن و آشامیدن، اسراف در انفاق، اسراف در قصاص، اسراف در امور جنسی، اسراف در اموال یتیمان،

اسراف در قدرت طلبی، اسراف در سر پیچی از فرمان الهی و اسراف در تکذیب پیامبران 

قرآن با شدیدترین تأکیدها از اسراف نهی نموده است، چنانچه آیات زیر بیانگر این مطلب است

امر به معروف و نهی از منکر یعنی فضولی در زندگی افراد؟!

امر به معروف و نهی از منکر به معنای فضولی و تجسس در زندگی و حریم خصوصی افراد نیست. اسلام برای انسان کرامت قائل است و اجازه نمی دهد کسی در حریم خصوصی دیگران دخالت کند.

اسلام یک دین توصیفی است نه دین فرمانی

این آیه و آیات بعد از آن بیان شاکله و ساختمان انفاق در جامعه را طراحی می کند بدون آنکه فرمانی در آن باشد.