درس پنجاه و دوّم
رابطه دنيا با آخرت
ـ مقدمه
ـ دنيا مزرعه آخرت است
شامل: نعمتهاى دنيا موجب سعادت اخروى نمى‌شود
ـ نعمتهاى دنيا موجب شقاوت اخروى هم نمى‌شود
ـ نتيجه

مقدّمه

دانستيم كه زندگى انسان، منحصر به همين زندگى زودگذر دنيا نيست و بار ديگر در عالم آخرت، زنده مى‌شود و براى هميشه در آن عالم، زنده خواهد ماند.
و نيز دانستيم كه زندگى آخرت، زندگى حقيقى و عينى است به گونه‌اى كه زندگى دنيا در برابر آن، شايسته نام زندگى نيست نه اين‌كه معناى زندگى آخرت، نام نيك و بد يا امرى پندارى و اعتبارى باشد.

اكنون، نوبت آن رسيده كه به تبيين رابطه بين زندگى دنيا و زندگى آخرت، و تعيين نوع ارتباط بين آنها بپردازيم. البته در ضمن بحثهاى گذشته تا حدودى نوع اين ارتباط، معلوم شد ولى نظر به كژانديشهايى كه در اين زمينه، وجود دارد بجاست كه توضيح بيشترى در اين باره، داده شود و با استفاده از دلايل عقلى و بيانات قرآنى، چگونگى ارتباط بين دنيا و آخرت، روشن گردد.

دنيا مزرعه آخرت است

نخستين مطلبى كه در اينجا بايد مورد تأكيد، قرار گيرد اين است كه سعادت و شقاوت آخرت، تابع رفتارهاى انسان در دنياست و چنان نيست كه براى به دست آوردن نعمتهاى اخروى بتوان در همان عالم، تلاش كرد و كسانى كه داراى نيروى بدنى يا فكرى بيشترى باشند بتوانند از نعمتهاى بيشترى بهره‌مند شوند و يا كسانى بتوانند با حيله و نيرنگ، ازدستاوردهاى ديگران، سوءاستفاده كنند چنانكه بعضى از نادانان چنين تصوّرى داشته‌اند و عالم آخرت را كاملا مستقل از دنيا مى‌پنداشته اند.

قرآن كريم از قول بعضى از كافران نقل مى‌فرمايد:
«وَ ما أَظُنُّ السّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُدِدْتُ إِلى رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْراً مِنْها مُنْقَلَباً»1.
(شخص دنياطلب گفت:) گمان نمى‌كنم كه رستاخيز بپا شود و اگر (بپا شد و) به سوى پروردگارم بازگردانده شدم نيك فرجام‌تر از نعمتهاى دنيا را در آنجا خواهم يافت.

و در جاى ديگر مى‌فرمايد:
«وَ ما أَظُنُّ السّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُجِعْتُ إِلى رَبِّي إِنَّ لِي عِنْدَهُ لَلْحُسْنى»2.
گمان نمى‌كنم كه رستاخيز بپا شود و اگر (بپا شد و) به سوى پروردگار بازگردانده شدم نزد او بهترين (نعمتها) را خواهم داشت.

چنين كسانى يا گمان مى‌كرده‌اند كه در عالم آخرت هم مى‌توانند با تلاش خودشان نعمتهاى فراوانى را به دست آورند، و يا گمان مى‌كرده‌اند كه بهره مندى ايشان در دنيا نشانه لطف خاصّ الهى به آنان است پس در آخرت هم مشمول چنين الطافى خواهند بود!

به هر حال! اگر كسى به وجود عالم آخرت به عنوان عالمى كاملا مستقلّ از دنيا باور داشته باشد و اعمال نيك و بدى كه در اينجا انجام مى‌دهد را مؤثر در نعمتها و عذابهاى آن عالم نداند به معادى كه يكى از اصول اعتقادى اديان آسمانى مى‌باشد ايمان نياورده است زيرا قوام اين اصل، به پاداش و كيفر اعمال دنيوى است و به همين جهت، عالم دنيا بازار و تجارتخانه يا مزرعه آخرت، ناميده شده كه در اينجا بايد به تلاش و كشت و كار پرداخت و درآمد و محصول پايدارش را بايد در آنجا دريافت كرد3. و مقتضاى براهين معاد و بيانات قرآنى نيز همين است و نيازى به توضيح ندارد.

نعمتهاى دنيا موجب سعادت اخروى نمى‌شود

بعضى ديگر مى‌پنداشتند كه مال و فرزند و ساير وسايل عيش و نوش دنيا، موجب راحتى

---------------------------------

1. كهف / 36.
2. فصّلت / 50.
3. بايد توجه داشت كه در قرآن كريم، از پاداش و كيفر دنيوى نيز ياد شده است ولى پاداش و كيفر كامل و پايدار، مخصوص آخرت است.

ترمیم ناتوانی در ریاضیات

هدف از ترمیم ناتوانی در ریاضیات، تقویت مهارت در به کار گیری روابط کمی است. این برنامه اغلب از آموزش اصول کمی مانند : تربیت، اندازه، فضا و فاصله با استفاده از مواد قابل لمس و کلام شروع می شود؛ و در نهایت، برای ایجاد و تقویت قوه های استدلال و تفکر منطقی از معماها و صفحات سوراخ دار که با فرو کردن میله های پلاستیکی در آن ها می نوان طرح های مختلف را ایجاد کرد، سود برده می شود.

باز پروری یا ترمیم مشکل ریاضیات دانش آموز ان باید پس از تشخیص دقیق و ظریف نوع اختلال، میزان و شدت آن و احتمالاً علت اختلال شروع می شود.

در زیر به طور خلاصه نکات اصلی و اساسی یا اصولی که در جریان باز پروری با توجه به نوع و شدت مشکلانش آموز و نیز بهره گیری از مطالعات و امکانات روز باید انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد، آمده است:
1- برای آموزش مفاهیم ریاضی به دانش آموزان باید مراقب رشد زیرساخت ها و سازمان های کیفی ذهن (ساختارهای رشد شناختی) آنان بود. به سخن دیگر ، دانش آموز  باید پایه های اساسی لازم و پیش نیاز برای درک مفاهیم ریاضی را کسب کرده باشد تا بتواند به استدلال بپردازد، در غیر این صورت، یاد گیری دانش آموز از مفاهیم به صورت "طوطی وار" یا "از بر کردن" انجام می شود. برای مثال، در آموزش جمع و تفریق، دانش آموز  باید به تساوی جزء به جزء یا ادراک تک رابطه ای (تناظر یک به ی ک)، مفهوم عدد و نیز نگهداری ذهنی عدد رسیده باشد.

2- دقت شود در آموزش ریاضی ،دانش آموزان بیش از آنکه "مصرف کننده" یا "از برکننده" ساخته های فکری بزرگترها باشند ، فرصت درک و کشف رابطه های ریاضی را داشته باشند.
برای مثال، معمولاً دانش آموز آن می توانند به آموزش معلم در ریاضیات گوش دهند و آنچه او تدریس کرده را بیان کنند، اما این امر نشان دهنده یادگیری واقعی آنان از مفاهیم بیان شده نسیت.
معلم باید از دانش آموزان بخواهد که چگونگی استدلال خود را برای حل مسایل با صدای بلند بیان کنند تا از درستی تفکر آنان و وجود پایه های ذهنی لازم اطمینان حاصل کند.

3- معلم باید فضای مطلوب برای یاد گیری مفاهیم ریاضی ایجاد کند تا دانش آموزان نه تنها نقش دریافت کننده و منفعل را نداشته باشند و با فعالیتهای مناسب بتوانند بین آنچه معلم تدریس می کند ، آنچه در کتاب آمده است و آنچه خود عملاً انجام می دهند و دریافت می نمایند ، ارتباطی منطقی و اصولی است.

4- آموزش مفاهیم ریاضی باید از اشیای واقعی یا مواد قابل لمس و مشاهده شروع شود. برای مثال، برای درک مفهوم اعداد باید کمیت های منفصل مانند : مهره، ژتون ، نخود و ... که دانش آموز  می تواند آن ها را دستمالی و دستکاری کند، آن ها را بشمارد، از آن ها دو یا چند دسته مساوی، بزرگ تر و کوچک تر به وجود آورد ژتون های خواسته شده را بدهد و بگیرد. در این مرحله، کودک باید بتواند اشیای واقعی اطراف خود مانند تعداد صندلی، میز، کتاب، قاشق و ... را شمارش کند و بیشتر، کمتر و مساوی بودن آن ها را اعلام دارد.

5- پس از درک مفهوم عدد با استفاده از مواد ملموس ، دانش آموز  باید بتواند تصاویر اشیاء را به شمارد و آنچه در بند شماره (1) آمده است را در سطح تصاویر آنها انجام دهد.

6- پس از کسب تجربه لازم در سطح تصاویر اشیاء، آموزش دانش آموز  باید با استفاده از نمادها یا نشانه های مربوط به علائم ریاضی و کلامی آن پی گیری شود . برای مثال، استفاده از نماد عددی (2) یا نشانه کلامی (دو) به جای دو توپ واقعی یا دو تصویر توپ آغاز شود.

7- در آموزش دانش آموزان باید تاکید بر خود آموزی آنان باشد ، به سخن دیگر، باید شرایطی را فراهم کرد که ضمن هدف مند بودن هر تکلیف خواسته شده ، خود کودک به معنا و مفاهیم مربوط به ریاضی پی ببرد .

8- در آموزش دانش آموزان باید از وسائل متعدد و متنوع آموزشی برای تسهیل درک مفاهیم مربوط به ریاضیات استفاده شود. برای مثال ، جهت درک مفاهیم مربوط به کمیت های متصل ، استفاده از خمیر ، گل رس ، ماسه و ... پیشنهاد می شود. به سخن دیگر برای آموزش یک مفهوم واحد به جای تکرار آن با یک ماده، باید از مواد و وسایل متعدد و متنوع در دسترس استفاده شود.

9- در مواردی که علت مشکلات دانش آموز  ضعف در هماهنگی حرکتی مربوط به عضلات بزرگ یا ظریف، کوتاهی دامنه تمرکز و دقت، ضعف در حافظه، ادراک بینایی، شنوایی و ... است، اجرای فعالیت های مناسب برای تقویت این امور، همراه با باز پروری مشکلات ریاضی، ضروری است.

10- با توجه به این که مفاهیم مربوط به ریاضیات را می توان از ساده به مشکل تنظیم کرد ، و مفاهیم ساده تر پایه و اساس مفاهیم مشکل تر است ، لذا در آموزش این مفاهیم رعایت سلسله مراتب آن قابل توجه است.

مرکز یادگیری سایت تبیان، تنظیم: مرجان سلیمانیان

حواس انسان ۸ گانه است نه ۵ گانه

به تازگی محققان اعلام کردند که ما علاوه بر داشتن ۵ حس شنوایی، بویایی، چشایی، بینایی و لامسه دارای سه حس دیگر هستیم که از وجود آن بی‌خبریم.
به گفته این محققان در ضمیر ناخودآگاه ما حواس دیگری علاوه بر حواس پنجگانه وجود دارد که به صورت ناخواسته نادیده گرفته شده‌اند.

به گفته محققان این پژوهش، ما دارای حسی به نام "thermoception" (به معنای درک موجود زنده از دما است که البته چگونگی آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است) هستیم که مسئول سنجش درجه حرارت بوده و به ما کمک می‌کند تا در سرمای زمستان بتوانیم میزان سرما را درک کنیم و بر طبق این حس لباس مناسب بپوشیم.

پیشتر احساس گرما و سرما در دسته‌بندی حس لامسه قرار می‌گرفت این در حالی است که به گفته محققان این پژوهش شما برای درک سرما یا گرما نیازی به لمس آن ندارید.

حس دیگری که همیشه مخصوصا در مدرسه و دانشگاه و محل کار به کمک ما می‌آید و ما از وجود آن بی‌اطلاع هستیم، proprioception (حس موقعیت اندام‌های بدن و درک حس نسبی از محیط) نام دارد که به ما کمک می‌کند تا بدون نگاه کردن به صفحه کلید لغات مورد نظر خود را تایپ کنید. و حدود آنها را تخمین بزنید.

این حس حتی در زمان راه رفتن نیز به کمک انسان آمده و فرد بدون نگاه کردن به زمین می‌تواند به راحتی راه رفته و به پاهای خود برای ادامه مسیر اطمینان کند.

به کمک این حس حتی بدون نگاه کردن به اندام‌های مختلف بدن می‌توان موقعیت آنها را درک کرد.

شاید بتوان گفت که ما ساده‌ترین کارهای خود مانند رانندگی، راه رفتن، تایپ کردن و غیره را مدیون این حس هستیم.

در نهایت، حسی به نام "equilibrioception" (حس تعادل) مربوط به حفظ تعادل ما بوده و از افتادن و زمین خوردن ما جلوگیری می‌کند.

البته محققان این پژوهش برای اثبات رسمی این ادعای جدید نیازمند انجام پژوهش‌های بیشتر هستند اما نکته قابل توجه اینجاست که بدون وجود این حواس زندگی برای ما بسیار دشوار خواهد شد.
منبع: همشهری آنلاین

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان، تنظیم: مرجان سلیمانیان 

اختلال یادگیری خاص

از اصطلاح "اختلال یادگیری خاص" (specific learning disorder) برای پوشش دادن اختلالاتی استفاده می شود كه هركدام یكی از عملكرد های افراد در آزمون های استاندارد شده را تحت تاثیر قرار می دهد، مثل خواندن، نوشتن، و ریاضیات.

دانش آموزان مبتلا به این ناتوانی ها بسیار كمتر از سن و سطح هوشی آنها انتظار می رود موفق شوند.
افراد مبتلا به اختلالات یادگیری، در تنظیم اطلاعات، ادراك دیداری و شنیداری، حافظه و توجه نقص دارند.
دانش آموزان مبتلا به این ناتوانی ها بدون كمك های ویژه، معمولا ضعیف عمل می كنند، دوستان و اعضای خانواده آنها را ناتوان می دانند و در نتیجه عزت نفس و انگیزه ی آنها بسیار پایین است.
همچنین ترك تحصیل در این كودكان بیشتر است و این افراد در عملكرد شغلی و تحصیلی خود نیز دچار مشكل می شوند.

تفاوت اختلال یادگیری خاص در_DSM_5_با_DSM_IV

- در DSM-IV تعدادی از اختلالات یادگیری خاص به رسمیت شناخته می شد، از جمله اختلال خواندن ، اختلال نوشتن، اختلال ریاضی، اختلال زبان، اختلال فونولوژیك، و لكنت زبان.

- اما DSM-5 تلاش كرده است كه بعضی طبقه بندی ها را عمومی تر كند تا بتواند جنبه های مختلف و متنوع اختلالات را طوری پوشش بدهد كه در شروع آنها در كودكی تاكید شده باشد، و این اختلالات از اختلالات مرتبط با سایر اختلالات(مثلا، اختلال طیف اوتیسم) تفكیك شوند.

- به این ترتیب، اختلال یادگیری به اختلال یادگیری خاص تغییر نام و ماهیت داده، و اختلال "خواندن"، "نوشتن" و "ریاضی" ، كه هریك قبلا یك اختلال "مستقل" و مجزا محسوب می شد اكنون به عنوان یك اسپسیفایر در اختلال یادگیری خاص گنجانده شده است.

- یعنی از این به بعد اختلالی به نام اختلال خواندن، اختلال نوشتن، و اختلال ریاضی "نخواهیم داشت".

- مثلا از این به بعد روانپزشكان یا روانشناسان بالینی نخواهند گفت كه این كودك به اختلال خواندن(دیسلكسیا) مبتلاست، در عوض خواهند گفت كه به اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر دیسلكسیا مبتلاست.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: مرجان سلیمانیان

نماز نماد حاکمیت دینی است، پرچمی است که برافراشته شدن آن نشان ازاستقراردینداری دارد¹. ایمان به مبدأ و معاد به وسیله نماز تظاهر می یابد². همراه مردم بودن و یار و یاورآنان بودن با نماز قرین شده است³. مؤمن درنیایش خویش بامؤمنان نیایشگر همراه می شود⁴. وبرای پایداری درمسیر حق ازنماز استعانت می جوید، هرچند دلهای سرکش ونامطمئن به امدادهای الهی، مدد جستن از نماز رابر نمی تابند⁵، نمازگزار حق، با مردم نیک است و با آنها به نیکی سخن می گوید و در اصلاح مسیر زندگی می کوشد وحتی ازآنچه خود دارد برای اصلاح امور آنان دریغ نمی کند⁶. نیازمندان، گرفتاران، درماندگان از دور ونزدیک، از به پای داران نماز، این یاد بزرگ حق، بیگانه نمی مانند وبه پای داران نماز در رفع گرفتاری ونگرانی آنان می کوشند واز آنچه خود دوست می دارند به آنها احسان واتفاق می کنند⁷.
نماز گزار، نمازبان است و نمازمیانه را در گرما گرم تلاش وغوغای روزانه به پای می دارد⁸ وغفلت را از روح وجان می زداید و تن رابه عبادت وا می دارد تا سرگرمی های عادی زندگی او را از توجه به نقطه غایت حیات باز ندارد نماز آنها حرمت دارد.
چون به نماز می ایستد در پی آنند که هرگز از حضور او غایب نشوند، یاد دنیا وغرور وفریب آن ، دل نماز گزار را نمی فریبد و او را غافل نمی سازد که اگر نماز باغفلت دل و مستی عقل همراه باشد تقرب افزا نیست و نباید به حریم نماز بادل غافل قدم گذاشت ودرکوی یار بی احرام وارد شد⁹.
نماز، دل با اطمینان و آرامش می خواهد که بدانی درکجایی و درکدام میقاتی وبا او چه سخن می گویی؟¹⁰ آنان که با تن وجسم آلوده وهزار ذهن مشغول وخاطری نا جمع‌ و با قلبی گریزان از حق به هیأت نماز می ایستند، دورویی ونفاق خود رابه گواهی می ایستند¹¹. چرا که نماز گزار مؤمن، نماز را کتاب موقوت می داند¹² و به وقت، در میقات حضور دارد و به پیش از آن دست و صورت شسته و از سر تا قدم مسح عشق می کشد¹³ که من دست ازجهان شسته ام وصورت ازغیر برگردانده واز سرتاپا رنگ یارگرفته ام.
نماز اینان، نماز‌هوس نیست‌که گروهی بازیگربه نماز چنین می پردازند¹⁴. نماز ‌اینان، برخاسته از کتاب فطرت خداجوی آنان است که درعالم عین نیز با تمسک به کتاب حق، آن رابه پای‌ می دارند¹⁵. این نماز اکسیر حیات بخش است. اگر انسان به دورافتاده از فطرت، بخواهد به مسیر فطرت بازگردد، بازگشت او باید از راه نماز و به همراه نماز باشد¹⁶ و ایمان خود به خدا و قیامت رابه ظهور برساند¹⁷. اعتقاد به توحید ومعاد، باورهای باطنی هستند که همگان، حتی منافقان نیز می توانند ‌ایمان به آن را ادعا کنند¹⁸، اما ‌این باور‌درونی در نمازگزار‌واقعی با اطاعت از‌حکم الله وعمل به ما انزل الله که همان پیروی ازخدا ورسول است، تجلی می یابد¹⁹.‌ پیروان واقعی دعوت انبیاء خانه هایشان را قبله می سازند و پرچم نماز بر بام آن می افرازند تا مایه‌ی بشارت مؤمنان باشد²⁰. آنان در تأسی به ابراهیم خلیل (ع) آرزومندند تا نماز پایدار بماند و دلها با شوق و محبت به سوی خانه‌ی حق وقبلة ابراهیمی پر بکشد²¹. آنان درخانه خویش به تربیت نسلی همت می گمارند که مقیم صلوه باشندواز خدای نیز همین را مسئلت می کنند²². نماز و زکات سفارش ابدی خدایی است که از آستان صبح تا پدیدگاه شب، ازکودکی تا پیری، خداوند بندگانش را بدانها سفارش کرده است وحیات طیبه رانیز با آن معنا نموده است²³ وهر آن کس که در مسیر سفارش خدایی گام بردارد، خویش و بیگانه واهل و عیال را بدان سفارش می کند که دراین اقدام، رضایت حق نهفته است²⁴. اما دریغ که در برابر دعوت انبیایی و سفارش آنان به نماز ، گروهی پای به میدان می گذارند که پیروان هوسند و تابعان شهوت و آنها برای لذت خویش نماز را مزاحم می یابند، به تضییع نماز می پردازند تا در وادی شهوت راحت تر بتازند²⁵.
اینجاست که باز ندای خدایی درجان انسان کامل طنین می اندازد که خدای یگانه منم، به یاد من نماز رابه پای دار²⁶ و به دیگر رسول خویش فرمان می راند که نه تنها جان خویش ازنام من ویاد من انباشته ساز، بلکه خویش خود را به نماز فرمان ده ودراین دعوت نهایت شکیبایی رابه کارببر²⁷. این سفارش به خیر است پیشوایان هدایت، انجام خوبی ها و نیکی ها و به پاداشتن نماز رادر این سرلوحۀ دعوت خود قرارمی دهند²⁸ و برهرآنچه از سختی ومصائب دراین راه برآنها روی می کند، شکیبایی می ورزند²⁹. آری آنها چون در روی زمین تمکن یابند نماز به پای می دارند وزکات می پردازند وبه نیکی های می خوانند .از زشتی ها باز می دارند و می دانند که سرانجام امور با خداست³⁰.
آنها به خوبی می دانند که پایداری تمکن آنها بر روی زمین نیازمند یکپارچگی اهل ایمان است. مؤمنان با سرود نماز وحدت خویش را آهنگین می کنند و با پرداخت زکات پیوند خود را سنگین می سازند.آنها به خداچنگ می زنند ولایت الهی را گردن می نهند³¹. نمازمردان خدارا از هرمعامله ای با غیر خدا بازمی دارد وآنان با اقامه ی نماز به یاد خدا مشغول می شوند واز سرگرمی به هر چه غیر ذکر اوست روی برمی گردانند³². آوازه ها ونغمه های غیرالهی آنها رانمی تواند بفریبد وهیچ حکمی رابه غیر ازحکم خدا نمی ذیرند ودرعرصة حیات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی واقتصادی از رسول او‌ فرمان می برند³³. وحی ونماز باهم پیوند خورده است. رسول، وحی را ابلاغ می کند ونماز رابه پای می دارد،³⁴ پیروان او نیز نماز را بپا می دارند، واطاعت از او می کنند. چرا که در پرتو فرمانبری از رسول واقامه ی نماز فحشا و منکر رخت برمی بندند و سلامت فکر واخلاق جامعه از زشتی وتباهی صیانت می شود³⁵ و روح توبه و انابه بر آحاد‌ مردم حاکم می شود و شرک میدان جولان پیدا نمی کند³⁶. نمازگزار، دعوت به نیکی ها و خوبی ها را وظیفه خود می شمارد و با کژی ها وپلیدی ها مقابله می کند³⁷. این یک مسئولیت همگانی است. زنان نیز همدوش بامردان برایفای این تعهد قیام می کند³⁸. این جمعیت خدا ترس هستند و خشیت او را به همراه دارند³⁹ و با تلاوت آیات حق به برپایی نماز قیام می کنند⁴⁰ وآن را اجابت دعوت خداوند می دانند.⁴¹ این اجابت و پاسخگویی خلوت وتنهایی وجمع نمی شناسد هرگاه ندای فراخوان الهی به گوش آنها برسد به شتاب به سوی او و به ذکر اوجمع می شوند⁴² و یاد او را در روی زمین منتشر می سازند⁴³. اما یاد اوبه زبان ودرمیان سجاده خلاصه نمی شود، دستگیری از افتادگان و درماندگان نیز یاد کردی نیکو از اوست⁴⁴. نماز آرام بخش است چون ذکراوست⁴⁵ ونماز ودعای پیامبران، دلهای پریشان دیگران رانیز آرامش می بخشد⁴⁶ ونماز محور اصلاح است وفرمان اصلاح می دهد.⁴⁷ آنان که در فساد غوطه ورند چون باپیام صلح وصلاح پیامبرانه مواجه می شوند اعتراف می کنند که این ندای اصلاح از مصدر صلوه صادر شده است.
پیروان انبیا با حفاظت⁴⁸ از صلوه براین اصلاحگری ای می فشارند وجامعه رابه فلاح ورستگاری می خوانند که حقیقتاًبه پادارندگان نماز رستگارانند.⁴⁹ اما وای برکسانی که به دروغ مدعی اصلاحند وبا تظاهر وخود آرایی به نماز می ایستند ولی نماز آنها فاقد روح جوهراست. آنها امانت سنگین نماز راسبک می شمارند⁵⁰ وبه لوازم آن تن نمی دهند.⁵¹ زکات وانفاق واطعام بیچارگان را فراموش می کنند.⁵² اما عقوبت همنوا نشدن باکل نظام آفرینش که درصلوه وتسبیح اویند،⁵³ آنان را به دوزخ سوزان روان می کند تا درآتش کبر و بی اعتنایی خویش برای همیشه درعذاب باشند⁵⁴. آتشی سوزان که درآن جز بدبختان نمی سوزند⁵⁵ و چه کسی بدبخت تر ازآنکه از گلشن یاد او محروم بگذرد. وخوش به حال کسانی که ازمقام ابراهیم، بزرگ مردی که آتش مستکبرانه نمرودیان براو گلزار شد⁵⁶ و در طول حیات او و پیروانش سخنی جز این بر زبان نداشتند که«ان صلوتی ونسکی ومحیای ومماتی الله رب العالمین»⁵⁷، برای خود نمازگاه اتخاذ کردند و همنوای با اویاد خدا را بزرگ داشتند.⁵⁸

نوع مقاله:

• دینی و اعتقادی

بسمه تعالی
• نیمه‌ی شعبان
نیمه‌ی شعبان روز نوید امن و ایمان است. صلح در دامن آن تولد می‌یابد و عدل در آغوش آن بارور می‌گردد. همه‌ بشارتها، امیدها و انتظارها در آن جمع است و در یک کلام، نیمه‌ی کانون روشنایی است.
• انتظار فرج
اندیشه‌ پیروزی نهایی حق و صلح و عدل بر نیروهای باطل و ستیز و ستم در میان بشریت ریشه‌ای به قدمت خود او دارد. با ملاحظه‌ی این معنا، گمان می‌رود، انتظار روزگاران عاری از ظلم و فساد و باطل و آکنده از عدل و صلح و حق، جزو فطرت بشری است که این همه عمیق و ریشه‌دار در میان افراد و طبقات بشری در دوره‌های مختلف حضور داشته و ادیان و مذاهب، حکومت صالحان و مؤمنان را بشارت داده‌اند و ظهور منجی انسانها را اعلام وعد اخبار کرده‌اند.
امید و آرزوی تحقق این نوید جهانی انسانی، در فرهنگ اسلامی و آموزه‌های دینی‌ما تحت عنوان «انتظار فرج» عبادت و یا افضل العباده شمرده شده است . البته اصل «انتظار فرج» از یک اصل مهمتر به نام «اصل حرمت یأس از روح‌الله» که یک اصل قرآنی است، نتیجه می‌شود. افراد مؤمن به عنایات الهی هرگز و تحت هیچ شرایطی گرفتار یأس و ناامیدی و بیهوده‌گرایی نمی‌شوند و امید خود را از دست نمی‌دهند. در اندیشه‌ی اسلامی تحقق این آرزوی بزرگ انسانی و استقرار کامل حاکمیت عدل و قسط به دست شخصیتی مقدس و پیشوایی معصوم صورت می‌گیرد که در روایات متواتر اسلامی از آن شخصیت به نام «مهدی» تعبیر شده است . آیاتی از قرآن کریم، از این آینده‌ی روشن و تابناک خبر داده و انسانها را به تحقق حکومت صالحان و پاکان بشارت داده است که در این مختصر به اجمال به برخی از آیات اشاره می‌کنیم و ظهور دلدار را در کلام یار به تماشا می‌نشینیم:

• سیمای مهدی(ع) در نگاه قرآن

• حکومت صالحان و حاکمیت شایستگان
بسیاری از حکومت‌هایی که تاکنون بر جوامع بشری سیطره و تسلط داشته‌اند، حکومت‌های فاسد و ناصالحی بوده‌اند که بشریت را به زنجیر و انقیاد هوا و هوس گرفتار و آنها را استثمار کرده‌اند. هیچ‌گونه مقاومت و اعتراض در برابر افزون خواهی و ظلم و جور را بر نتافته و استقامت‌ها را به خاک و خون کشیده‌اند. اما در مقابل، هرگز شعله‌ی آرزوی حاکمیت شایستگان فرو نخفته و در طول تاریخ بسیاری از انسانهای متعهد و آزاده برای تحقق این آرمان و آرزو جانفشانی کرده‌اند.
قرآن کریم فرمانروایی صالحان را بشارت داده و تحقق آن را وعده کرده است:
«وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ ¹ »
و ما در کتاب زبور بعد از ذکر تورات یا کتابهای آسمانی پیشین نوشته‌ایم که بندگان صالح و شایسته وارث زمین خواهند بود.
در تفسیر مجمع البیان در ذیل همین آیه‌ی شریفه از امام باقر علیه‌السلام روایتی آورده است که منظور از «صالحان »، هُم اصحاب المهدی فی آخر الزمان - یاران مهدی «عج» در آخر الزمان هستند. همچنانکه در تفسیر قمی نیز در ذیل این آیه چنین آمده است:
«ان الارض یرثها عبادی الصالحون، قال : القائم و اصحابه – منظور از این که زمین را بندگان صالح خدا به ارث می‌برند، مهدی «عج» و یاران او هستند.»
نکته‌ی قابل توجهی که در آیه‌ی شریفه است، اشاره به بشارت حاکمیت صالحان در زبور است.

• بشارتهای مزامیر داوود (ع)
امروز در آنچه به نام « مزامیرداوود علیه‌السلام» در ضمن کتب عهد قدیم به جای مانده، به فقراتی برمی‌خوریم که همانند تعابیری است که در آیه‌ی شریفه آمده است. این جملات علیرغم تمام تحریفاتی که در کتابهای آسمانی پیشین اتفاق افتاده، مصون مانده است. برای آشنایی بیشتر، به نمونه‌هایی از این بشارتها اشاره می‌کنیم که در میان کتب عهد عتیق در مزامیر، مزمور داوود تحت عنوان «سرنوشت شریران» آمده است. در مزمور 37 جمله‌ی صفحه 11 می‌خوانیم: «... شریران منقطع خواهند شد و اما منتظران خداوند وارث زمین خواهند بود. هان اندک زمانی شریر نخواهد بود هر چند مکانش را استفسار نمایی، ناپیدا خواهد شد. و اما متواضعان و حلیمان و ارث زمین خواهند شد و از فراوانی سلامتی متلذذ خواهند گردید.»
در همین مزمور در ادامه‌ی جملات پیشین در جمله‌ی 12 تا جمله‌ی 19 می‌خوانیم:
«شریر بر مرد عادل شورا می‌کند و دندانهای خود را بر او می‌افشرد. خداوند بر او خواهد خندید، زیرا می‌بیند که روز می‌آید ... بازوهای شریران، شکسته خواهد شد. و اما صالحان را خداوندتأیید می‌کند. خداوند روزهای صالحان و کاملان را می‌داند و میراث ایشان خواهد بود تا ابد الآباد.»
در فرازهای پایانی این مزمور برای منتظران توصیه‌هایی دارد که بی‌َشباهت به وظایف ذکر شده برای منتظران در منابع اسلامی بنیست. آنجا که می‌گوید:

«از بدی بر کنار شو و نیکویی کن. پس ساکن خواهی بود تا ابد ‌الآباد.
زیرا خداوند انصاف را دوست می‌دارد و مقدسان خود را ترک نخواهد فرمود:
ایشان محفوظ خواهند بود تا ابد الآباد و اما نسل شریر منقطع خواهد شد .
صالحان و ارث زمین خواهند بود و در آن تا به ابد سکونت خواهند بود.
دهان صالح حکمت را بیان می‌کند و زبان او انصاف را ذکر می‌نماید.
شریعت خدای وی در دل اوست. پس قدمهایش نخواهد لغزید.²»

• حکومت واحد جهانی
تشکیل حکومت واحد جهانی از دیگر آرزوهای بشری است. حکومتی که در آن مرزهای قومی و سیاسی فرو ریزد و همه بتوانند بدون نزاع و درگیری و به دور از هرگونه استثمار و بهره‌کشی در کنار هم زندگی کنند و در مسیر کمال و رشد انسانی گام بردارند. البته چنین حکومتی جز در پرتو حاکمیت صالحان و شایستگان پدید نمی‌آید. علیهذا این آرزو در دوران حکومت مهدی موعود عجل الله له الفرج تحقق خواهد یافت. همچنانکه در آیه‌ی 105 سوره‌ی انبیاء اشارت رفت، سرانجام وراثت زمین از آن صالحان خواهد بود. در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند: «زویَتْ لی الارض فاریت مشارقها و مغاربها و سیبلغ ملک امتی ما زوی لی منها³» کره‌ی زمین برای من فراهم آمده است و مشارق و مغارب آن را برای من نمایاند و به زودی حکومت امت من شرق و غرب عالم را فرا خواهد گرفت.»
همانگونه که می‌دانیم در زمان پیامبر اکرم صلی اله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم‌السلام حکومت جهانی اسلام علیرغم اینکه اسلام آیین جهانی است، به دلایل شرایط سیاسی و اجتماعی تحقق نیافت. ولی ما این وعده‌ی محقق الوقوع را در باورهای شیعی در حکومت امام مهدی علیه‌السلام به انتظار نشسته‌ایم. اساساً در اعتقاد شیعی انسجام جهان با پاک شدن زمین از شرک و کفر و گمراهی و نفاق و در آمدن مردم به دین خدا خواهد بود. تعبیر قرآنی این باور همان استخلاف مؤمنان و صالحان بر روی زمین است. خداوند متعال در قرآن کریم در بیان دلیل خلقت انسان می‌فرماید: «انی جاعل فی‌الارض خلیفه⁴ - به درستی که من در روی زمین خلیفه و جانشین قرار می‌دهم.ـ»، همچنانکه از حاکمیت داوود علیه‌السلام به خلافت تعبیر می‌کند و می‌فرماید: «انّا جعلناک خلیفة فاحکم بین الناس بالحق⁵ - همانا ترا جانشین قرار دادیم پس بین مردم به حق حکومت کن».
علاوه بر اینها قرآن پایان سرنوشت زمین را با استخلاف و جانشینی بندگان و شایسته ‌گره می‌زند، آنجا که می‌فرماید:

«وعد الله الذین امنوا منکم و عملوالصالحات
لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین
من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی
لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امناً ... ⁶»

«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده کرده است که آنها را قطعاً روی زمین جانشین و خلیفه قرار دهد. همانگونه که پیشینیان را خلافت روی زمین بخشید و دین و آیینی را که بر آنها پسندیده پا برجا و برقرار خواهد ساخت و بیم و ترس آنان را به ایمنی مبدل خواهد کرد.»
در تفسیر عیاشی و تفسیر روح المعانی روایت شده است که امام زین‌العابدین علیه‌السلام پس از تلاوت آیه‌ی مذکور فرمودند: « هُم والله شیعتنا اهل‌البیت، یفعلُ‌الله ذلک بهم علی یدی رجلًُ منا و هو مهدی هذه الامه یملاء الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلماً و جوراً و هو الذّی قال رسول الله صلی الله علیه واله و سلم لو لم یبق من الدنیا الا یوم ...⁷» به خداوند سوگند ایشان شیعیان ما اهل بیت هستند، خداوند این کار را به دست مردی از ما انجام می‌دهد که او «مهدی » این است، زمین را پر از عدل و داد می‌کند آنگونه که از ظلم و جور پر شده است و او همان است که پیامبر خدا صلی‌الله و آله و سلم درباره‌ی وی فرموده است: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند...»
علامه‌ی طبرسی صاحب تفسیر مجمع‌البیان نیز در ذیل همین آیه می‌نویسد: مقصود از «الذین امنوا و عملوا الصالحات» پیامبر اکرم و اهل بیت او علیهم السلام هستند و آیه متضمن بشارت به خلافت ایشان و مستقر شدن آنها در سرزمین ها و بلاد و برطرف شدن خوف از آنان می باشد و آن هنگامی است که قیام مهدی علیه السلام تحقق یابد.⁸
علامه طبرسی پس از آن درباره‌ی تمکین می نویسد : «فإنّ التمکین فی الاَرض على الاطلاق لم یتّفق فیما مضى فهو منتظر ، لاَنّ الله عزَّ اسمه لا یخلف وعده – تا کنون تمکین و استقراری که در آیه شریفه بدان اشاره شده است ، اتفاق نیافتاده است و آن امری است که باید آن را انتظار کشید ، زیرا خداوند – عزاسمه – خلف وعده نمی کند⁹»

• ظهور حق و نابودی باطل
حکومت صالحان در گستره‌ی زمین ، با قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ظهور کامل حق و نابودی باطل را دنبال خواهد داشت زیرا او حق مجسم است و با ظهورش باطل مضحل و نابود خواهد شد ، همچنانکه انوار خورشید و درخشش آن تاریکی شب را زایل می‌کند و ظلمت را از بین می برد. قرآن کریم می فرماید :

«جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا»
«حق آمد و باطل رفت ، آری به راستی که باطل همواره نابود شدنی است.»

یکی از آیاتی که به قیام امام مهدی عج تأویل شده است ، همین آیه شریف است در تفسیر نورالثقلین در ذیل آیه شریفه از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که فرمودند :« اذَا قَامَ الْقَائِمُ ذَهَبَتْ دَوْلَةُ الْبَاطِل هنگامی که امام قائم(عج) قیام کند، دولت باطل برچیده می شود.¹⁰»
همچنانکه در روایت دیگری نقل شده است که به هنگام تولد بر بازوی امام مهدی علیه السلام این جمله نقش بسته بود: « جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا¹¹»
البته پرواضح است که یکی از دلالت ها و مصادیق آیه شریفه ، قیام امام مهدی علیه السلام است که نتیجه‌ی این قیام اضمحلال باطل و استقرار حق خواهد بود . همچنانکه در روایات می خوانیم وقتی پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله مکه را فتح کرد و وارد مسجد الحرام شد 360 بت در اطراف و داخل کعبه قرار داشت. آن حضرت آن ها را در حالی که با عصایی که در دست داشته به صورت پایین می انداخت می فرمود :‌« جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا» و به آیه‌ی دیگر از قرآن استشهاد می کرد و می فرمود : « قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَمَا یُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا یُعِید» بگو حق آمد و دیگر باطل از سر نمی گیرد و برنمی گردد.¹²
یادآوری می کند که این قانون کلی الهی و ناموس تخلف ناپذیر آفرینش، در هر عصر و زمانی مصداقی دارد . نهضت جهانی اسلام و دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله و پیروزی ایشان به مشرکان وبت پرستان و همچنین قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر ستمگران و جباران جهان از نمونه های روشن و تابناک این قانون عمومی است و صد البته همین سنت الهی است که رهروان راه حق را در برابر مشکلات امیدوار و پایدار می سازد و بر تلاشگران تحقق صلح و عدل نیرو و نشاط می بخشد .

• فراگیرشدن حاکمیت دینی در عرصه های حیات انسانی
اسلام یک دین جهانی است ، آموزه ها دستورات و تعالیم آن نیز جهان شمول است اگر این تعالیم برای جهانیان عرضه شود و مردم نسبت به انجام و مراعات آن ملتزم شوند ، سعادت و سلامت جامعه بشری را تضمین می کند. خداوند متعال اساساً پیامبران خود را برای هدایت انسان ها و همواره کردن مسیر رشد و کمال آن ها و انتظام بخشیدن به اموردنیا و آخرت آنان ، مبعوث کرده است . اسلام به عنوان خاتم ادیان ، عهده دار هدایت بشری در دوره‌ی بلوغ فکری و ارتقای اندیشه اوست. فلذا بایسته است که تمامیت دین درتمام ابعادش مطرح شود ، عرضه‌ی دین در تمام ابعاد آن ، موجب چیرگی منطق دین در تمام شئون حیات بشری خواهد شد و اسلام چنین قابلیت و توانایی را در جوهره‌ی خویش دارد .
قرآن کریم در سوره‌ی توبه درباره‌ی مأموریت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید :

« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ¹³»

«خداوند است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر تمام ادیان پیروز گرداند ، هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.»
آن چه مسلم است تا به حال به دلایل عدیده ای این شرایط فراهم نیامده است تاتمامیت دین الهی در جهان حاکم شود و اندیشه های شرک آلود و تفکرات کفر آمیز به کل منسوخ گردند و میدان عمل پیدا نکنند . یقیناً ظهور و تجلی حق و مضحل شدن باطل میدان بالندگی و باروری اندیشه توحیدی و گسترش دایره‌ی عمل اهل ایمان را موجب می شود .
در تفسیر مجمع البیان روایتی از امام محمد باقر علیه السلام در ذیل آیه‌ی شریف نقل شده است که فرموده‌اند: ‌« اَنَّ ذلکَ یَکُونَ عِندَ خُروج المَهدی فَلَا یَبقَی أحَدٌ إلَّا أقَرَّ بِمُحمَّدٍ¹⁴» تحقق این آیه‌ی شریفه به هنگام قیام مهدی آل محمد(ص) خواهد بود در آن زمان همگان به رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله اقرار و اعتراف خواهند کرد .»
آنچه به اجمال تقدیم شد نمونه‌ای از آیات قرآنی است که آرزوی آرمانی بشریت را ، که همان تحقق عدل و صلح در قامت یک حکومت جهانی مبتنی بر آموزه‌های و حیانی و برآورنده‌ی نیازهای او در تمام شئون حیات است ، پاسخ داده است . به امید روزی که ظهورش همه آرزوها را محقق سازد.

نوع مقاله:

• دینی و اعتقادی

شبهه و پاسخ به شبهات

ارسال شده توسط مدیر سایت در 8 مرداد, 1392 - 21:03.

قال الصادق علیه السلام: اَلعالمُ بزمانه لا تَهجُم عَلَیه اللّوابُس ¹
«آن کس که آشنا به زمان خویش باشد، شبهه ها و تردیدها به او هجوم نمی آورد.»
شبهه و تردید زاییدۀ ناآشنایی به مقتضیات زمان و شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر دوره است. هر کس زمان خود را بشناسد و با نیازمندی ها، ضرورت ها و پرسش های آن دوره آشنا باشد در معرض طوفان شبهات قرار نمی گیرد، بلکه با چراغ علم و شناخت مسیر خود را روشن کرده و به سوی مقصد و مقصود رهسپار می گردد.
پرسش نشان زایش فکری انسان و فعال بودن آن است. هر کس سؤال نکند یا باید به کنه و زوایای تمام موضوعات آشنا باشد و یا این که آرامشی ناشی از جهل و اطمینان حاصل از نادانی او را دربرگرفته است که به ذهن او پرسش نمی رسد. وگرنه انسان اندیشمند و فکور با سؤال ها و پرسش ها مواجه است و در باز تولید اندیشه از طریق و معبر پرسش به صحت و سقم فرضیه های خود پی می برد.
پرسش از سر تفقّه و درست اندیشی، نیمی از دانش است. تعبیر «حسن السؤال نصف العلم» بر همین معنا تأکید می کند که پرسش خود را چگونه سامان دهیم و طرح کنیم تا به جواب مستدل و درست نایل آئیم؟
البته پرسشگر در سؤال و پرسش خویش باید دست یابی به فهم جدید و دانش تازه را مد نظر و توجه قرار دهد. هر گونه سؤال سازی و پرسش تراشی که درصدد تخطئه و یا تخریب مخاطب صورت گیرد، اقدامی ضد علم و آگاهی است. امیرالمؤمنین علی(ع) در برابر شخصی که از ایشان پرسیدند: «ما طَعمُ الماء؟ فرمود: سَل تفقُّها و لا تعنُّتاً. طعم الماء، طَعمُ الحیاة.» یعنی پرسش باید برای دریافت حقیقت و شناختی جدید باشد وگرنه برای خودنمایی، به زحمت انداختن طرف مقابل و یا تفنن موجب رهیابی به مرتبه ای بالا نخواهد شد.
اساساً سؤال که از آن به استفهام یاد می شود در ذات خود همین معنا را نهفته دارد.
نکته دیگر در پرسشگری، رعایت توانایی و شناسایی دانایی پرسش شونده است. نباید از هر کسی پرسید و از او درخواست پاسخ کرد. قرآن کریم می فرماید: «فَسئَلوُا اهل الذّکر، از کسانی بپرسید که اهل ذکر باشند.»
شبهه نیز نوعی پرسش است که برای رفع اشتباه و التباس از حقیقت و واقعیت مطرح می شود اما چون خاستگاه شبهه همیشه مبارک نیست و به تعبیری شبهه افکن نه در پی کشف حقیقت بلکه درصدد ایجاد تردید در ضعیفان از اهل تحقیق و اندیشه است به همان جهت از آن به ایراد و اشکال نیز یاد شده است.
در ملل و نحل ابن حزم، جلد اول صفحه 10 تا 12 آمده است: شبهه، ایراد، اشکال، ایجاد تردید به اشتباه و مسلم نبودن است. گویند نخستین شبهه ای که در خلقت شد به وسیله ابلیس مطرح شد در باب خلقت آدم و گفت آدم را از خاک بیافریدی و من را از نار. و نار را بر خاک مزیت است و در شأن من نیست که به آدم سجده کنم و گویند به دنبال این شبهه، هفت شبهه دیگر وارد کرد بدین قرار:
1ـ خداوند قبل از آفریدن من خود می دانست که از من چه خواهد آمد، پس چرا مرا بیافرید؟
2ـ حال که مرا آفرید چرا مرا مأمور به اطاعت از خود کرد در حالی که می دانست من طغیان خواهم کرد؟
3ـ چرا مرا فرمان داد که از آدم خاکی اطاعت کنم؟
4ـ پس از این که من نافرمانی کردم چرا مرا لعن کرد در حالی که من به جز سرپیچی از سجده بر آدم کار دیگری مخالف امر او نگردم؟
5ـ چرا مرا به بهشت راه داد تا آدم را گمراه کنم؟
6ـ چرا مرا بر اولاد آدم مسلط کرد تا آدم را گمراه کنم؟
7ـ پس از همه این ها چرا مرا عمری جاویدان داد و مهلت داد تا همه خلق الله را وسوسه کنم؟
امـا در هـر حال پاسخگویی به پرسش ها و جواب از ایرادها و شبهه ها وظیفه کسانی است که عهده دار تبلیغ و ترویج دین و معارف آن هستند ولو این که پرسشگران و شبهه افکنان به نیت و قصد تخریب و تحریف و تضعیف این کار را انجام دهند.
بـرای پاسخگویی و اقدام به این مهم، شناختن مسایل و حوزه های القاء شبهه و طرح سؤال و روش های پاسخگویی لازم و ضروری است.

اسلام، مکتبی جامع و جامع نگر
اسلام به‌عنوان دین خاتم، مکتبی جامع و جامع نگر است. یعنی آنچه از لوازم حیات و زندگی بشر مطرح است، اسلام برای آن ها طرح و برنامه دارد و به تمام شئون حیات بشری، از عقل و اندیشه، احساس و عاطفه و زیست توأم با آرامش و اطمینان نگریسته است. تعالیم خود را در حوزه ی شناخت، دریافت و تفسیر هستی و بایدها و نبایدهای زندگی اعم از حوزه ی ارزش ها و اخلاق و حقوق و احکام در دسترس پیروان خود و علاقمندان بشری قرار داده است. تاریخ ظهور اسلام و نفوذ آن در میان جوامع مختلف بشری، مخصوصاً تصرف مهم‌ترین حوزه دنیایی یعنی تشکیل حکومت و پایه ریزی مدنیتی جدید بر پایه اصول و ارزش های دینی، تأیید این ادعاست. اما عواملی در زندگی مسلمانان ظهور کرد که آنان از سیر تکاملی تمدن اسلامی ناتوان شدند و دیگران در این مسیر گوی سبقت از مسلمانان ربودند. مخصوصاً این تمدن سازی جدید در جغرافیایی از کره زمین صورت گرفت که آن ها از دین خود بیگانه شده و به تعبیری بر مسیحیت شوریده بودند.
موج این نزاع و مقابله با دین به جوامع اسلامی نیز سرایت کرد و این پرسش را مطرح کرد که آیا دلیل پیشرفت و ترقی در جوامع غربی ناشی از دین گریزی آنان نیست؟
در پی همین پرسش، سؤال از قلمرو دین، سخن روز شد. هر چند این پرسش از مسایل نوظهور نبوده و نیست و در کتب کلامی و روایی ما نیز به چشم می خورد اما رویکرد جدید از پرسش در قلمرو دین حائز اهمیت و قابل توجه است و آن عبارت است از:
1ـ پرسش از قلمرو دین در گذشته بیشتر جنبه اثباتی داشت، اما امروز بیشتر جنبه سلبی دارد. به تعبیری طرح مسئله در گذشته برای اثبات دخالت اسلام و دین در یک حوزه از حیات بود، مانند اثبات ضرورت بعثت. در حالی که امروزه طرح این مسئله بیشتر برای انکار دخالت دین در برخی از حوزه های حیات است و این به پشتوانه پیشرفت چشمگیر دانش و احساس بی نیازی بشر از دین الهی است.
2ـ مسئله قلمرو دین در گذشته به صورت مستقل مطرح نبود، بلکه در ضمن مسائل دیگر و یا به‌عنوان دلیل بر مطلبی دیگر مطرح می شد اما امروز به‌عنوان یکی از مهم ترین مسائل فلسفه دین و کلام جدید به‌طور مستقل به آن پرداخته می شود.
3ـ مراد از دین در مسئله قلمرو دین در کلام جدید مطلق دین است نه یک دین خاص و اگر در مباحث کلام جدید از دین خاصی نام برده می شود، به‌عنوان مثال است.
در دهه های اخیر به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی موضوع قلمرو دینی به صورت جدی در جامعه ما مطرح شده است. مخصوصاً از این جهت که حاکمیت دینی داعیه جایگزینی نظامات دینی در مقابل نظام های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی... مبتنی بر اندیشه های غیردینی را دارد.
از طرف دیگر روشنفکران دگراندیش با پشتوانه ی آنچه غرب در رویارویی با مسیحیت به‌دست آورده، در مقابل حاکمیت دینی و دیانت اسلامی صف آرایی نموده است و با طرح بخشی از مباحث معرفت شناختی و فلسفه تحلیل زبانی و در استمرار آن با تقدس زدایی از علوم اسلامی زمینه مطرح ساختن اندیشه جدایی دین از سیاست را فراهم می سازند.
آنچه که در این تلاش ها به چشم می خورد نوعی شتابزدگی علمی آلوده به سیاسی کاری است که پیگیری بحث ها را از مدار صحیح خود خارج می سازد.
علی ایحال لازم است با دسته بندی مباحث، شبهه ها و سؤال ها و شناسایی چالش های در سر راه دعوت اسلامی و تحقق حاکمیت دینی و ارزش های الهی، اقدام بایسته که همان پاسخگویی متعهدانه وعالمانه به پرسش ها و ایستادگی قاطع علمی در برابر شبهه افکنی هاست، صورت پذیرد.
اسلام به‌عنوان یک مکتب همانند سایر نظام های فکری و اندیشه ای که تبیین و تحقق خود را نیز در میان آحاد بشری پیگیری می نماید، در سه مرتبه و مرحله مواجه با سؤال و چالش است که به اختصار نسبت به ارائه آن می پردازیم.
1ـ اثبات مکتب (تحقیق)
موضوعاتی که در این مرحله و مرتبه مطرح است عناصر سازندة جهان بینی اسلامی است که مباحثی همانند: مسائل شناخت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی، فرجام شناسی و راهنماشناسی را شامل می شود. مواد محتوایی این مرحله که مفاهیم نظری آن را تشکیل می دهند، مباحثی همانند هستی و چیستی جهان، خلقت، علیت، نظم، حکمت، وحدت و کثرت، غیب و شهود ... است درباره ی انسان مسائلی همانند نیازها، گرایش ها، سعادت، فضیلت، تربیت، عقل و فطرت و ... و درباره جامعه، قانونمندی، رشد، توسعه، مدیریت، قانون گذاری، ولایت، سنت های اجتماعی و دربارة تاریخ، مسائلی همانند قانونمندی، سرنوشت، ضرورت، تکامل، انحطاط و تحول و ... مطرح می شود.
روش درست در اثبات احکام و یا نفی شبهات و اشکالات، اتکا به برهان، خطابه و مناظره است، همچنان که تکیه بر مغالطه، روش های پوزیتویستی و دیالکتیکی اتخاذ روش نادرست است. برای پاسخگویی و توسعه مطالعات نیاز به دانش های نظری هم چون متدولوژی، منطق، فلسفه، کلام، دین شناسی تطبیقی، اخلاق و فلسفه اخلاق و تاریخ و فلسفه تاریخ و انسان شناسی است.
2ـ شناخت مکتبی «تبیین»
بعد از اثبات ضرورت و سودمندی مکتب، ناگزیر به شناخت مکتب در ابعاد مختلف آن، همچون معارف توصیفی، معارف تکلیفی و معارف ارزشی آن هستیم. در شناخت مکتب مواد محتوایی آن قرآن، سنت، عقل و اجماع است که این شناخت و تبیین از روش اجتهاد، در حوزه ی اعتقاد، اخلاق و فقه به دست می آید. پذیرش روش های اخباری گری، قیاس، استحسان، مصلحت اندیشی، هرمنوتیک و تجربه گرایی، به کشف حقیقت و شناخت آموزه های اصیل مکتب منجر نخواهد شد و پژوهشگر و محقق را به بیراهه می برد. علوم مورد نیاز در این مرتبه کلام نقلی، اخلاق عملی دینی، فقه، اصول، رجال، درایه، تفسیر و تاریخ و عرفان است.
3ـ تحقق مکتب: «اجرا»
اثبات و شناخت مکتب گام های آغازین و ضروری برای تحقق مکتب در عرصه های حیات فردی و جمعی انسان است. در این مرحله معتقدان درصدد تحقق و کاربست آموزه های مکتب در حوزه های زندگی فردی، خانوادگی، سازمانی و اجتماعی هستند تا به لحاظ روحی، فکری در خانواده و به لحاظ نیروی انسانی، امکانات و منابع و مدیریت در سازمان و به لحاظ فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در جامعه تکالیف خود را بشناسند و نیازهای خود را پاسخگو باشند.
برای این مهم روش های مجموعه نگر که بتواند معارف دینی و دریافت های عقلی و تجربه های عملی را با هم تلفیق کند، مناسب ترین راه است و در مقابل جزءنگری و انتزاعی عمل کردن و اصالت دادن به تجربه و اکتفا به نقل، راه و روش قابل اعتماد و جامعی نخواهد بود.
در پی جویی و پاسخگویی به این نیاز، مجموعه ای از علوم انسانی و اسلامی همانند اقتصاد، سیاست، روان شناسی، جامعه شناسی و حقوق لازم و ضروری است.

شبهه ها و چالش ها در حوزه تحقیق، تبیین و تحقق مکتب
1ـ نفی قطعیت و ثبات در اصول، ارزش ها و احکام دینی از طریق رواج فرهنگ نسبی گرایی و ترویج روش های متنوع و شخصی در فهم دین به جای روش منطقی در اثبات مکتب و روش اجتهاد در تبیین مکتب
پی آمدها
الف: تردید در باورهای مردم و شکستن مرزهای مقدسات و حرمت های شرعی.
ب: مقایسه میان فرهنگ ها و ادیان گوناگون و توجیه نقاط اختلاف به‌عنوان فرهنگ های منطقه-ای.
ج: برجسته کردن اختلاف نظر علما در پاره ای اصول و فروع و گرفتن استفتائات شاذّ و خلاف مشهور از برخی از علما.
د: انکار ضرورت مرجعیت دینی در فهم معارف وحی.
ه: افزایش حمله به شخصیت های روحانی و مذهبی.
و: افزایش تدریجی شبهات و تردیدها نسبت به اصول عقاید اسلامی و کشاندن دامنه شبهات به مسلمات دین و مذهب.
ز: غیرعقلانی دانستن اصول و ارزش های دینی و پرهیز دادن از دخالت عقل در حوزه دین یا دخالت دین در حوزه عقل و تجربه.
ح: تبلیغ پلورالیزم دینی و تردید در معیارهای حقانیت در پذیرش دین.

2ـ نفی جامعیت و شمول دین و منحصر ساختن آن به حوزه عبادیات و اخلاقیات فردی
پی آمدها
الف: تردید در مسأله امامت و ولایت سیاسی ائمه(علیهماالسلام) و انحصار ولایت در محدوده امور شرعی یا دینی.
ب: ایجاد شبهه در ثبات و استمرار شریعت و امکان جاودانگی احکام و ارزش های الهی.
ج: تردید در ضرورت یا ماهیت حکومت دینی و ترویج ادعای ناسازگار دین با نهادهای دنیوی.
د: تفسیر تاریخ پیامبران و ادیان الهی در قالب مصلحان فردی.
ه: ایجاد القاء شبهه در راستای تفکیک مدیریت دینی و علمی.
و: ترویج عرفان گرایی و صوفی منشی در بین اقشاری از مردم وتبلیغ شعار دین بدون شریعت.
ز: تفکیک مطلق حوزه دین و عقل و حس و پرهیز از پذیرش یک منطقه هماهنگ کننده.
ح: تأکید بر جنبه های علمی و فناوری و بی توجهی به جبنه های ارزشی و دینی در توسعة مناسبات اجتماعی.
ط: بزرگ جلوه کردن محدودیت های شرعی و عدم آشنایی به حکمت و فواید اجرای احکام.

3ـ تضعیف غیرت دینی و حساسیت های مذهبی و شیوع اباحه گری
پی آمدها
الف: تظاهر به فسق و فجور و شکستن مرزهای حلال و حرام در جامعه.
ب: تضعیف منطق تولی و تبری و مرزبندی های دینی و ارزشی.
ج: تضعیف اصل امر به معروف و نهی از منکر در جامعه به بهانه خشونت گرایی و قانون مداری.
د: اختلاط روابط زن ومرد و از میان برداشتن حریم های شرعی.
و: عقب نشینی مسئولان و کارگزاران حکومتی نسبت به حدود و حریم های ارزشی و اخلاقی.
و: رواج توجیهات بی پایه از سوی متدینان ومسئولان برای ایجاد تغییر در احکام و ضوابط شرعی.
ز: افزایش سن ازدواج و پیدایش زمینه های انحراف.
ح: افزایش مشکلات اقتصادی و پیدایش زمینه ها و شیوع راه های خلاف در کسب درآمد.
ط: بزرگ نمایی ضعف های اخلاقی مسئولان.
ی: دامن زدن به اختلافات و شکستن چهره های مقبول و مقدس.

4ـ افزایش مقبولیت روش های مادی و معیارهای حس گرا و کاربرد آن در محاسبات فردی و اجتماعی
پی آمدها
الف: تبلیغ ارزش ها و حساسیت های مادی در زندگی مردم و ترغیب به رفاه و تجمل.
ب: تبلیغ منافع فردی و تقدم آن بر منافع ملی دینی.
ج: بزرگ نمایی مشکلات اقتصادی و تبلیغ پیشرفت های مادی به‌عنوان شاخصه توسعه و رشد.
د: افزایش فاصله فقر و غنا و تأثیرگذاری آن بر گرایش به جنبه های مادی و غیرارزش.
ه: تضعیف و تردید در اعتقاد به غیب و قدرت الهی در برنامه ریزی های حکومتی، اجتماعی.
و: ترویج منطق مادی و تجربی در حوزة کارشناسی.

1 - اصول کافی ج 1 – کتاب عقل و جهل حدیث 29

نوع مقاله:

• دینی و اعتقادی

ترجيع و رباعي و غزل كافي نيست


تحقير و تمسخر ملل كافي نيست




از بس كه به ما طعنه و تهمت زده اند...


"برگرد" و "بيا " و "العجل" كافي نيست



مطهّره عباسیان

تقصير ماست غيبت طولاني شما


بغض گلو گرفته ی پنهاني شما



بر شوره زار معصيتم گريه مي كني


جانم فداي ديده ي باراني شما


وحید قاسمی

ای صبا سوختگان بر سر ره منتظرند
گر از آن یار سفر کرده پیامی داری

یا رب سببی ساز که آن ختم امامت
باز آید و برهاندم از غم به سلامت

یعنی ز ما به مهدی هادی پیام بر
کو روز و شب دعا و ثنا می فرستمت

هر صبح و شام قافله ای از دعای خیر
در صحبت شمال و صبا می فرستمت

تا کی به تمنای وصال تو یگانه

اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه

هر که از چشم سیاه تو مسلمان شدنی است


از همان چشم سیاه تو شده کافر هم



دل غمگین مرا بشنو و برگرد که هست


از سر زلف تو در باد پریشان تر هم

ترا نديده پسنديده‏ ام خدا را شكر
چنين پسند به هر ديده ‏تري نرسد

به ديدن آمده بودم امام نداد بكاء
برات رؤيت روي تو سر سري نرسد

در ره عشق تو آن کو که زند گام ز صدق
هست معلوم که گلگون بود آخر کفنش

شود اينكه از ترحم دمي اي سحاب رحمت
من خشك لب هم آخر ز تو تر كنم گلوئي

رو از من شکسته مگردان که سال‌هاست
رو کرده‌ام به سوی شما ایها العزیز

جان را گرفته‌ام به سردست و آمدم
از کوره راه‌های بلا ایها العزیز

تدبر در سوره ي مبارکه ي کهف (4)

 مجري طرح: علي صبوحي طسوجي
2-3-1- کلام 2. آيات 83 تا 98

گسست کلام 2 از کلام 1:

واضح است و نيازي به تبيين ندارد.
وَيَسْأَلُونَكَ عَن ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُو عَلَيْكُم مِّنْهُ ذِكْرًا (83) إِنَّا مَكَّنَّا لَهُ فِي الْأَرْضِ وَآتَيْنَاهُ مِن كُلِّ شَيْءٍ سَبَبًا (84) فَأَتْبَعَ سَبَبًا (85) حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِي عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَوَجَدَ عِندَهَا قَوْمًا قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا (86) قَالَ أَمَّا مَن ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَى رَبِّهِ فَيُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُّكْرًا (87) وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا (88) ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا (89) حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَطْلُعُ عَلَى قَوْمٍ لَّمْ نَجْعَل لَّهُم مِّن دُونِهَا سِتْرًا (90) كَذَلِكَ وَقَدْ أَحَطْنَا بِمَا لَدَيْهِ خُبْرًا (91) ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا (92) حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوْمًا لَّا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا (93) قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَى أَن تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا (94) قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْمًا (95) آتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ حَتَّى إِذَا سَاوَى بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ قَالَ انفُخُوا حَتَّى إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِي أُفْرِغْ عَلَيْهِ قِطْرًا (96) فَمَا اسْطَاعُوا أَن يَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا (97) قَالَ هَذَا رَحْمَةٌ مِّن رَّبِّي فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَهُ دَكَّاءَ وَكَانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا (98)

پيوستگي آيات کلام 2:

آيات اين کلام داراي دو مطلب است: نخست، آيات 83 و 84 که طليعه ورود به داستان ذي القرنين و بيان اجمالي تمکين او در زمين است؛ و دوم، آيات 85 تا 98 که در سه فراز، تفصيل اجمال مذکور در مطلب نخست به شمار مي آيد و صحنه هايي از اعمال حکومت و قدرت ذي القرنين در زمين است. اتصال آيات درون مطالب و همچنين ارتباط سياقي مطالب اين کلام روشن است و نيازي به توضيح آن نيست.

تدبر در سوره ي مباركه ي يوسف (1)

 مجري طرح: علي صبوحي طسوجي
هر يک از سوره هاي قرآن کريم، به عنوان مصداق تام و رسمي سخن حکيمانه، داراي دو ويژگي اساسي است: نخست، انسجام سخن؛ دوم، هدايتي بودن سخن؛ در کتاب آموزش تدبر در سوره هاي قرآن کريم «3»، در ارائه تدبر هر سوره بخشي مستقل براي تبيين هر يک از اين دو ويژگي اساسي در نظر گرفته شده است، گفتني است سوره هاي مورد بحث در اين کتاب، غالباً چند فصلي هستند:

انسجام سخن در سوره هاي قرآن کريم

اقتضاي حکمت متکلم آن است که منسجم سخن بگويد و اجزاء کلام او از هم گسسته و در هم ريخته نباشد. عقل سليم چنين حکم مي کند که سخن منسجم از سخن پراکنده، با اجزاي بي ربط و درهم بهتر است؛ پس اگر چنين است، بايد اقرار کنيم که اولين و والاترين سخن منسجم، کلام خداي سبحان در قرآن کريم است. خلافِ اقرار به حکمت اعلاي خداي متعالي است، که انسجام را براي سخن خويش، کمال بدانيم و در عين حال، کلام حضرتش را از انسجام بي بهره تلقي کنيم، به ويژه آنکه ذات پاکش در قرآن نورانيش، هر گونه اختلاف و ناهماهنگي را از ساحت کلام خويش دور دانست و آن را لايق نطق پرحجاب بشر معرفي کرد، پس چرا بشري که به اقتضاي جهل و جهالت، از ناهماهنگي و پراکندگي در سخن گفتن مبرا نيست، سخن خداي منزه از هر نقص و عيب را، منزه از در هم ريختگي و ناهماهنگي نمي داند؟ علت اين پندار، تدبر نکردن در قرآن است، چه اينکه خدا فرمود: « أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا » (1)
انسجام در هر يک از سوره هاي قرآن کريم با توجه به چهار محور زير بررسي مي شود:
1. پيوستگي: منظور از پيوستگي، ارتباط ادبي، اسلوبي و محتوايي آيات سوره است. با بررسي پيوستگي آيات، سطحي از انسجام سوره، کشف؛ و به تبع آن، گسست هاي ادبي، اسلوبي و محتوايي نيز آشکار مي گردد؛ بدين ترتيب، سوره کلام بندي مي شود.
2. هم بستگي، مراد از هم بستگي، ارتباط و اشتراک ظاهري کلام هاي سوره است. با مطالعه هم بستگي کلام ها، سطحي ديگر از انسجام سوره، کشف؛ و به دنبال آن، مرزهاي فقدان هم بستگي نيز مشخص مي شود؛ بدين ترتيب، سوره فصل بندي مي شود.
3. تناسب: منظور از تناسب، نسبت ظواهر فصل هاي سوره با يکديگر است. با مطالعه تناسب آخرين سطح از انسجام سوره نيز کشف مي شود.

تدبر در سوره ي مباركه ي يوسف (3)

مجري طرح: علي صبوحي طسوجي
 
8-2-1- كلام هشتم. آيات 100 و 101

گسست كلام هشتم از كلام هفتم:

اين آيات ناظر به صحنه تحقق محسوس تأويل رؤياي حضرت يوسف ( عليه السلام ) و ناظر به تمام داستان است.
وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بَي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاء بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِّمَا يَشَاء إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ (100) رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنُيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ (101)

پيوستگي آيات كلام 8:

هر يك از دو آيه اين كلام، يك مطلب است. هر دو مطلب، جمع بندي داستان يوسف ( عليه السلام ) است. يكي در قالب برشماري الطاف خدا بر يوسف ( عليه السلام ) در برطرف كردن شدايد و خطاب به پدر؛ و ديگري در قالب شكر خدا بر اعطاي نعمات؛ با اين توضيح، پيوستگي سياقي مطالب اين كلام روشن شد.

غرض كلام 8:

معاني منسجم مطالب اين كلام بدين شرح است:
معني منسجم مطلب نخست: تنها آيه اين مطلب حاكي از آن است كه يوسف ( عليه السلام )، پدر و مادر خويش را بر تخت نشانيد و پس از آن همگي براي يوسف به سجده افتادند. آنگاه يوسف ( عليه السلام ) اين صحنه را تأويل رؤياي خويش دانست كه پروردگارش آن را محقق كرده است. سپس در مقام شكر، از احسان خداي متعالي، نسبت به خود در نجات از زندان و الطاف او در گرد آوردن خانواده اش نزد وي بعد از جدايي افكني هاي شيطان، سخن گفت. بنابراين عنوان مناسب براي معني منسجم اين مطلب عبارت است از: « تحقق محسوس تأويل رؤياي يوسف ( عليه السلام ) با به سجده افتادن پدر و مادر و برادران براي او كه قدرداني يوسف ( عليه السلام ) از الطاف الهي را در پي داشت »
معني منسجم مطلب دوم: تنها آيه اين مطلب، داراي دو فراز است: بيان دو نعمت ويژه پروردگار به او به عنوان قدرداني، يعني نعمت ايتاء ملك و تعليم تأويل احاديث، تحت ولايت خدا؛ دعا براي اسلام محض در مقابل پروردگار تا زمان وفات و دخول در زمره صالحان؛ بنابراين عنوان مناسب براي غرض اين كلام، عبارت است از: « شكرگزاري يوسف ( عليه السلام ) در برابر پروردگار به خاطر ايتاء ملك و تعليم تأويل احاديث تحت ولايت خدا و دعاي ايشان براي مسلمان ماندن و ملحق شدن به صالحان »
با توجه به معني منسجم دو مطلب اين كلام، عنوان مناسب براي غرض آن عبارت است از:

خارک، جزیره استقامت (مروری کوتاه بر عملکرد پدافند هوایی در جزیره خارک)

خارک (خارگ) یا جزیره خارک، دارای اهمیت فراوان اقتصادی وموقعیت خاص در جهان از نظر صدور نفت می‌باشد. این جزیره در ۳۸ کیلومتری ساحل ایران (بندر گناوه) در خلیج فارس و جزئی از استان بوشهر واز توابع شهرستان بوشهر محسوب می‌شود. شهر خارک به مرکزیت بخش خارک ۸۱۹۶ نفر جمعیت دارد. همچنین این جزیره در حدود ۵۷ کیلومتری شمال غربی بوشهر و ۳۰ کیلومتری بندر ریگ واقع شده است. دارای هشت کیلومتر طول (شمال- جنوب) و چهار کیلومتر عرض می‌باشد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود سه متر و از نظر موقعیت جغرافیایی در ۵۰ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. خارک دارای تابستان‌های گرم همراه با شرجی و رطوبت محلی و به ندرت بارندگی می‌باشد. طول دوره گرما در این جزیره حدود هشت ماه است. در اواخر پاییز، به‌خصوص آذرماه باران‌های پاییزی شروع می‌شود که کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد. زمستان جزیره کوتاه است.۱

جزیره خارک که پایانه اصلی فروش نفت ایران در زمان جنگ محسوب و روزی دو میلیون بشکه نفت از آنجا صادر می‌شد، ۹۰ درصد نیازهای ارزی ایران را تأمین می‌کرد، دائماً در معرض گزند و آسیب جنگنده‌های عراقی قرار داشت، اما پدافند هوایی قوی جمهوری اسلامی ایران مانعی در برابر آسیب‌دیدگی کامل این جزیره در برابر عراقی‌ها و متحدان پشت پرده‌اش بود.

سرانجام در تاریخ ۱۶/۷/۶۶ سه فروند هلى ‏کوپتر MH6 آمریکایى که جزو نیروى ویژه ۱۶۰ آمریکا بودند با چهار فروند قایق ایرانى در جنوب غربى جزیره فارسى رودر رو شدند. در جریان این عملیات شهادت طلبانه،پس از آن که یک فروند هلیکوپتر آمریکایى توسط شهید “محمدی‏ها ” سرنگون گردید…
درگیری در خلیج فارس و گسترش آن با حملات عراق به پایانه های نفتی ایران در جزیره‌ی خارک در سال ۶۳ و سپس حمله به نفت‌کشها و کشتی‌های ایران در سال‌های بعد، برپایه این تحلیل انجام گرفت که ایران، مادامی که قادر به تولید و فروش نفت و سپس تهیه‌ی سلاح باشد، به جنگ ادامه خواهد داد. بنابراین قطع صدور نفت ایران هسته مرکزی تلاش های عراق را تشکیل می‌داد.
مسوولان جمهورى اسلامى ایران در نوروز ۱۳۶۵، این سال را “سال تعین سرنوشت جنگ ” نام نهادند. گر چه اجراى عملیات کربلاى ۵ در این سال بود که ابرقدرت‏ها ناچار به تصمیم گیری در پایان دادن به جنگ ایران و عراق شدند اما در حقیقت سرنوشت نهایى دفاع مقدس در سال ۱۳۶۶ مشخص گردید.
در این سال حامیان منطقه ه‏اى و بین ‏المللى عراق به این نتیجه قطعى دست یافتند که ارتش عراق نه تنها براى تداوم جنگ فرسایشى در جهت محدود ساختن نهضت اسلامى ایران قابل اعتماد نیست، بلکه حتى توانایى حفظ دولت لائیک بعثى را هم در برابر تهاجمات غیرمعمول “بسیجیان تکبیرگوى ایران ” ندارد. از همین رو تلاش ابرقدرت‏هاى شرق و غرب در قالب “سازمان ملل متحد ” و “شوراى امنیت ” براى پایان دادن به این جنگ با حداقل نتیجه مورد قبول ابرقدرت‏ها – یعنى جنگى بدون برنده – آغاز شد و اوج این تلاش با تصویب قطعنامه ۵۹۸ و آغاز عملیات اسکورت نفتکش‏هاى کویتى آشکار گردید.
نتیجه طبیعى اسکورت نفتکش‏هاى کویت، تامین امنیت صادرات نفتى عراق بود، چرا که کویت یکى از اصلى‏ترین و موثرترین متحدین عراق محسوب مى‏شود و جانبدارى از کویت در حقیقت حمایت و پشتیبانى از عراق بود.
به این ترتیب جمهورى اسلامى، عملیات اسکورت نفتکش‏ها را اعلام جنگ غیررسمى آمریکا به ایران درخلیج فارس دانست و نیروى دریایى سپاه پاسداران و ارتش جمهورى اسلامى مأموریت مقابله به مثل با آمریکا در خلیج فارس را بر عهده گرفتند.
جنگ اول نفت‏کش‏ها حدود هشتاد روز به طول انجامید و در نهایت با عقب‏نشینى آمریکا از مواضعش پایان گرفت.

نیروی دریایی و حفاظت از خطوط مواصلاتی ایران

افتخار نیروی دریایی ارتش این است که مسئولیت خود را به بهترین شکل انجام داد فرمانده منطقه دوم دریایی بوشهر در زمان عملیات مروارید (۱۳۵۹) نیز با تقدیر از رشادت‌های سربازان نیروی دریایی در ابتدای جنگ تحمیلی عنوان کرد: با شروع جنگ تحمیلی تمام اختلاف‌ها کنار گذاشته شد و همگی با فداکاری در آمادگی صددرصد و آماده انجام عملیات بودند. دریادار غلامعلی رزمجو همچنین گفت: یکی از افتخارات نیروی دریایی ارتش این است که مسئولیت حفظ و حراست از خلیج‌فارس را به عهده داشت و این مسئولیت را به بهترین شکل ممکن انجام داد. وی ادامه داد: تا روز ششم آذر ۵۹ بخش قابل توجهی از توان دریایی ارتش عراق از بین رفت و متاسفانه در روز هفتم آذر پس از انجام عملیات مروارید، ناوچه پیکان توسط موشک‌های ناوچه‌های دشمن مورد هدف قرار گرفت که البته آن ناوچه عراقی بلافاصله توسط تیزپروازان ارتش ایران نابود شد. دریادار سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران معتقد است که عملیات مروارید ضمن وارد کردن ضربه‌های انسانی و اقتصادی بر پیکره دشمن،‌ روح اعتماد به نفس و روحیه توانمندی و غرور را در کالبد نیروهای مسلح ایران دمید. در پایان اطلاعیه شماره ۳۲۰ ستاد مشترک ارتش که در هفتم آذرماه سال ۱۳۵۹ منتشر شده بود، پس از ذکر خسارات وارد شده به ارتش عراق آمده است: « ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن تقدیر از فرد فرد پرسنل رزمنده و با کفایت نیروی دریایی و هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، که با هماهنگی کامل عملیات مزبور را با پیروزی صددرصد پایان دادند، موفقیت لشکریان اسلام را به ملت مسلمان و مبارز ایران تبریک می‌گوید.» گفت وگو با امیردریادار کوچکى در دفاع هشت ساله روزهاى به یادماندنى بسیارى وجوددارد که هریک به نام فرد و یا گروه خاصى در تاریخ ثبت شده است. هفتم آذر روزى است که نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى بیش از دو سوم ظرفیت نیروى دریایى دشمن را منهدم کرد و صفحه زرینى درتاریخ جنگهاى دریایى از خود به یادگار نهاد. امیر دریادار سجاد کوچکى فرمانده نیروى دریایى ارتش به همین مناسبت ضمن گفت و گویى ابعاد این حادثه تاریخى را که عملیات مروارید نام گرفته بازگو نموده اند که مى خوانید: عملیات مروارید چگونه شکل گرفت؟ عملیات مروارید در راستاى تکمیل عملیاتهاى «اشکان» و «شهید صفرى» و با هدف انهدام و پاکسازى سکوهاى نفتى البکر و الامیه صورت گرفت. در این عملیات نیروى رزمى ۴۲۱ متشکل از ناوچه قهرمان پیکان، ناوچه هاى موشک انداز گرز و فلاخن، یدک کش دلیر و بالگردهاى نیروى دریایى با ازخود گذشتگى بیش از پیش و تحت پشتیبانى تیزپروازان نیروى هوایى مأموریت خویش را به انجام رسانیدند و در این راستا چندین شناور سطحى دشمن را به قعر آبهاى نیلگون خلیج همیشه فارس فرستادند و خسارات جبران ناپذیرى را بر پیکره نیروهاى بعثى وارد آوردند و حماسه جاوید ناوچه پیکان را به یادگار نهادند. این عملیات ازنظر راهبردى چه تأثیرى بر جنگ داشت و سایر نتایج و پیامدهاى آن براى جمهورى اسلامى ایران چه بود؟ ترمینالهاى نفتى البکر و الامیه ازنظر استراتژیک از اهمیت فوق العاده اى برخوردار بودند و نیروى دریایى نیز به منظور سیادت دریایى مصمم بود تا از این دو منطقه راهبردى به عنوان سرپل و پستهاى دیده بانى استفاده نماید و با دراختیارگرفتن سکوهاى نفتى مزبور کنترل کامل یگانهاى رزمى سطحى، هوایى و تجارى عبورى دشمن از بنادر ام القصر و بندر نفتى فاو را دراختیار گیرد. از اهداف دیگر این طرح مى توان از دیده بانى، غافلگیرى و کشاندن یگانهاى رزمى دشمن به دریا را نام برد که نهایتاً منجر به انهدام بخشى اعظمى از نیروى دریایى عراق و زمینگیرشدن باقیمانده آن نیرو شد. به گونه اى که تا پایان جنگ حضور کمرنگ نیروى دریایى عراق در منطقه محسوس بود. در خاتمه این عملیات ضمن بستن بنادر وقطع خطوط مواصلاتى دشمن، بنادر جنوبى کشور تا آخرین روز جنگ باز بوده و به فعالیت اقتصادى خود ادامه داده و خطوط مواصلاتى خودى نیز در امنیت و حراست ناوگان خودى قرارگرفت. در شرایط امروز نیز شاهد تهدید از ناحیه دشمنان هستیم، به نظر شما میزان آمادگى ما براى مقابله با چنین تهدیداتى چه اندازه است؟ همانگونه که مطرح نمودید و به نظر تمام کسانى که داراى تجارب مؤثرى درروند امنیت دفاعى کشور مى باشند جدى ترین تهدیدات برعلیه منافع کشور، تهدیدات دریا پایه مى باشد. نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران با شناخت ضرورت هاى دفاع استراتژیک و براساس راهبرد دفاع همه جانبه در دریا و سیاست بازدارندگى دریایى اقدام به افزایش قابلیت هاى بازدارندگى نموده است و حاصل آن افزایش ریسک پذیرى و پذیرش خسارات و تلفات سنگین براى کسانى است که قصد تعرض به این آب و خاک را دارند. نیروى دریایى از مزیت هاى فراوانى در دریا و سواحل به هم پیوسته در خلیج فارس و دریاى عمان با خورها و بنادرطبیعى و مصنوعى متعدد و ژئواستراتژى دفاعى ممتاز برخوردار بوده که به نداجا امکان تاخت هاى دریایى و تکهاى انهدامى در سراسر سواحل کشور و حفاظت از مرزهاى آبى را مى دهد و انجام رزمایش هاى مختلف نمایش توانمندى و اقتدار ارتش اسلام در مقابل چنین تهدیداتى مى باشد. در سال جارى دو رزمایش بسیار بزرگ و مهم یعنى رزمایش پیامبر اعظم(ص) و ضربت ذوالفقار انجام گرفت که در هردو آنها نیروى دریایى سهم بسزایى داشت و نقش مهمى ایفا نمود، لطفاً درمورد اهداف و نتایج این رزمایش ها مطالبى بیان فرمایید. برگزارى رزمایش بزرگ ضربت ذوالفقار و رزمایش هایى از این دست نشانه اقتدار جمهورى اسلامى ایران در سراسر پهنه جغرافیایى منطقه خلیج فارس و دریاى عمان مى باشد. ما نیز به تمام کشورهاى دوست و برادران مسلمان خود اعلام مى داریم که نظام جمهورى اسلامى ایران با استفاده از اقتدار خویش مى تواند امنیت منطقه استراتژیک خلیج فارس و تنگه هرمز را تأمین نماید و نیازى به حضور بیگانگان در خلیج فارس نمى باشد. از دیگر اهداف این رزمایش و سایر رزمایش ها مى توان به بالا نگه داشتن توان رزمى نیروهاى مسلح ارتش جمهورى اسلامى ایران و رساندن این نیروها به سطح مطلوبى از آمادگى و نیز آزمایش آخرین دستاوردهاى دفاعى و تسلیحاتى کشور و به کارگیرى جدیدترین تاکتیک هاى رزمى و دفاعى روز دنیا در صحنه نبرد براساس راهبرد دفاع همه جانبه در دریا و سیاست بازدارندگى دریایى اشاره کرد. به طورى که با حضور سریع و به موقع خود در شرایط بحرانى به دفاع از مرز و بوم میهن اسلامى پرداخته و اندیشه دست درازى به خاک این مرز و بوم به ذهن هیچ یک از دشمنان خطور نکند. یکى از تأکیدات رهبر معظم انقلاب ایجاد ابداعات، اختراعات و نوآورى ها در نیروهاى مسلح است. نیروى دریایى و جهاد خودکفایى این نیرو در این خصوص چه برنامه هایى را به انجام رسانده است؟ یکى از تأکیدات رهبر معظم انقلاب و فرماندهى کل قوا ایجاد ابداعات، اختراعات و نوآورى ها در نیروهاى مسلح است. در راستاى منویات فرماندهى معظم کل قوا، نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران با شناخت کامل از نیازهاى اصلى کشور در دفاع از امنیت ملى و حریم آبى کشور و در راستاى دفاع همه جانبه در دریا با تکیه بر توان بالاى متخصصان و کارشناسان داخلى و همکارى با سازمان هاى پژوهشى و دانشگاهى و بخش هاى مختلف صنعت اقدام به ساخت ناوچه هاى موشک انداز تندرو نمود که هم اینک در ناوگان نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران مشغول به انجام وظیفه مى باشند. همچنین ساخت شناورهاى سنگین و ناوشکن هاى مدرن در دست اقدام مى باشد که در آینده اى نزدیک بهره بردارى از آنان به عمل آمده و جهت صیانت از مرزهاى آبى کشور رهسپار دریاها خواهند گردید. ساخت زیردریایى با تناژهاى مختلف و براساس راهبردهاى دفاعى کشور از دیگر اقدامات نیروى دریایى در جهت نیل به خودکفایى و ارتقاى توان زیرسطحى به شمار مى رود و در واقع براساس اوامر فرماندهى معظم کل قوا نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران رفتن به راه ناپیموده را آغاز نموده است.

وسعت آدم ها



تو می توانی بدانی، بشناسی، درک کنی و به واقعیت ها و حقایق برسی.

می توانی آنها را بیاموزی، به آنها فکر کنی، آنها را لمس کنی و حس کنی.
تو می توانی چیزی را بدانی و بشناسی یا آنکه به آن یقین پیدا کنی و آن را درک کنی.

این حسی جداگانه و شناختی دیگرگونه است. دانستن چیزی، مثل نگاه کردن به آن است؛
ولی یقین به آن، مثل بودن در متن آن است.

اینکه چیزی را بدانی، تنها تصویری از آن در ذهن خودت آورده ای؛
اما اینکه به آن یقین پیدا کنی، آن را از آن خودت کرده ای، به گونه ای
که روحت به قدر آن وسعت پیدا کرده است.

این همان کلیدی است که می تواند راهگشای تو باشد
، تو را کمک کند، دستت را بگیرد و بالا بکشاند.

می گویند:
«آدم ها بزرگ اند به قدر دانسته هایشان»،

ولی شاید بهتر باشد اگر بگوییم:
«آدم ها بزرگ اند به قدر آنچه به آن یقین دارند».

برترین توان




دانستن، شناختن و فهمیدن، توانی است که آدمی را با وجود جثه کوچک و توان
جسمی اندکش، قدرتی ورای دیگر موجودات هستی می بخشد.

هر چند زور بازوی انسان اندک است، ولی این موجود کم قوت و آسیب پذیر که نه سرعت حرکت
آن چنانی دارد و نه نیرو و قدرت آن چنانی، به مدد معجزه علم و اندیشه، توانسته
است عالمی را به تسخیر خویش در آورد.

خالقِ حکیمِ عالمِ هستی اراده کرده است که آدمی با تکیه بر توان علم و اندیشه اش،
آسمان و زمین و آنچه در آنهاست را به تسخیر خود درآورد، از کوه و آهن و دریا و بیابان
و ستارگان آسمان گرفته، تا حیوانات و پرندگان و گیاهان، همه و همه را.

این توان شگفت و قدرت بی نظیر انسان، راهی است برای گام برداشتن او به سوی کمال
و آزمونی است برای او که با این توان چه می کند و چه می سازد؟

روش خودسازی برای زمانی که استاد نباشد

حال فرض را بر این بگیریم که در زمان حاضر، استادی کامل که سالک را به مقصد راهنمایی کند پیدا نشد یا اینکه سالک از یافتن چنین استادی مأیوس شد. اگر او مشتاق به خودسازی و لقاءالله باشد وظیفه اش چیست و چه باید بکند؟ بهترین راه تفکر و غور در احادیث معصومین (علیهم السلام) و عمل به آنهاست زیرا دستورات علمای سلوک هم چیزی غیر از فرمایشات ائمه اطهار نیست و نیز تتّبع و تأمل در آثار و فرمایشات به جا مانده از عارفان بالله و سالکان واصل که تحقیق در احوالات و فرمایشات اینان نیز خود راهگشای بسیاری مسائل و مشکلات خواهد بود. اینک نویسنده این مقاله با بی بضاعتی تمام و قلّت عمل، در دو حال برای این قسم از اهل سلوک وظایفی بر طبق آنچه عاملان به معروف و سالکان طریق معبود بیان داشته اند، عنوان خواهد کرد، باشد که مفید فایده افتد. و امّا در زمانی که استادی برای راهنمایی نیست آنچه برای سالک مبتدی مفید و مهم است آن است که وظیفه خود را در خلوت و جلوت (جمع) بداند و آداب معاشرت را بیاموزد تا بتواند جلو بسیاری از مفاسد خود را بگیرد که این مطلب برای سالک امری است واجب و ضروری و ما اکنون اشاره ای اجمالی به بعضی موارد آن می نمائیم.

نکته اول آنکه هدف از رعایت تمام موازین در حالات مختلف چه صمت و سکوت و چه در زمان صحبت، چه در خلوت و چه در جمع و هکذا الی آخر رسیدن به حق و اجرای دستور خداوند و دوری از گناه است. یعنی آنکه سالک علاوه بر دوری از گناه باید تشخیص دهد چه کار در چه زمان لازم و در چه زمان غیرضروری است و کار غیر ضروری را حتی اگر گناه هم نباشد ترک گوید زیرا تکرار بسیاری از امور غیرضروری مثل حرف زدن زیاد باعث گناه می شود به این معنا که سالک باید از مقدمات گناه و آنچه باعث ورود در گناه می شود هم دوری کند. پس در یک نظر کلی، ورود در جمع یا خلوت و دوری از خلایق هرگاه باعث گناه و فراموشی یاد خدا بشود باید از آن اجتناب کرد هرچند در ظاهر مفید و شرعی باشد. بر فرض اگر ادای نماز به جماعت باعث ریا و عُجب شود باید از جماعت دوری کرد و نماز را فرادا ادا کرد تا زمانی که به خود مطمئن شود که دیگر دخول در مسجد برای او این مفاسد را ندارد. ای چه بسا که شخصی منافق به مسجد رفته و در بیرون آمدن مؤمن باشد و مؤمنی به مسجد رفته و موقع خروج منافق شده باشد. اولی به مسجد رفته و توبه می کند. دومی به مسجد رفته و دچار عجب و ریا می شود. کما قال امیرالمؤمنین(ع): «ثلاثُ علاماتٍ للمُرائی: یَنْشَطُ اذا رَأی الناس، وَ یَکْسَلُ اذا کان وَحْدَه، و یُحِبُّ اَنْ یُحْمَد فی جمیع امُور. 19 یعنی آنکه امیرالمؤمنین فرمود: «برای ریاکار سه نشانه است: بهجت و نشاط دارد وقتی که می بیند مردم را و وقتی تنهاست کسالت پیدا می کند و دوست دارد در جمیع امورش ثنا کرده شود.»

پس با توجه به این حدیث اگر کسی این سه علامت را در جمع در خود دید باید که روش سلوک خود را عوض کند و رو به خلوت آورد.

نکته دوم آنکه: اگر شرایط حضور در جمع را در خود دید باید که از معاشرت با نارفیقان دوری کند زیرا بر طبق آنچه علمای اخلاق به آن اشاره کرده اند، نفس انسان از بدیها و زشتی ها زودتر اثر می پذیرد تا خوبیها و نیکیها و این به آن دلیل است که بیشتر قوای نفس را قوای شیطانی تشکیل می دهند از این رو خداوند در قرآن کریم مؤمنان و حتی پیغمبر را از معاشــرت با گــــروه

دنیاپرستان منع فرموده و به آن هشدار داده است از آنجمله فرمود:

و اذا رَأیْتَ الذینَ یَخُوضُونَ فی ایاتِنا فَاَعْرِضْ عَنْهم. 20

و ذَرِ الّذینَ اتّخَذوا دینَهُم لَعِباً و لَهواً و غَرَّتْهُم الحَیوةُ الدٌّنیا. 21

یا اَیُّها الذّینَ امَنوا لا تَتَوَلّوا قَوماً غَضِبَ اللهُ عَلَیهم. 22

و در بعضی موارد مؤمنان را به معاشرت با گروهی تحریک فرموده است.

وَ لاتَطرُد الذّینَ یَدعوُنَ رَبَّهم بالغَداوَةِ وَ العَشِیّ یُریدونَ وَجْهه. 23

بنابراین اولین و مهمترین چیز برای حضور در جمع، مراعات آداب معاشرت و کیفیت آن است که بخشی از احادیث معصومین به آن اشاره دارد از آنجمله می فرمایند امام صادق به یکی از یارانش که هر کدام از دوستانت سه بار بر تو خشم کرد و درباره تو بد نگفت او را دوست خود بگیر و باز امام صادق فرمود: حارث بن اعور به امیرمؤمنان گفت: ای امیرمؤمنان من به خدا دوستت دارم. فرمودش ای حارث اگـــر مـرا

دوست داری با من ستیزه مکن و بازی منما، و این سو و آنسو مرا مکش و از اندازه خودم پستم نکن و بالاتر مبر و نیز امیرالمؤمنین در وصیتش به امام حسن فرمود: با نیکـــان قرین باش تا از آنان باشی و از بدان جدا شو تا از آنها جدا باشی و نیز نقل است لقمان به پسرش گفت: پسر جانم یاد علماء باش، به آنها نزدیک شو، و همنشین شو، و در خانه هاشان از آنها دیدار کن تا بسا مانند آنها شوی و با آنها باشی، با نیکانشان بنشین بسا خدا رحمتی به آنها رساند و شامل تو هم بشود و اگر خودت خوبی، از بدان و سفیهان دور باش که بسا عذابی به آنها رسد از جانب خدا و به تو هم برسد باز امام باقر فرمود: «با چهار کس دوستی مکن. احمق، بخیل، ترسو، دروغگو. اما احمق خواهد سودت رساند به عوض زیانت رساند. بخیل از تو بگیرد و به تو ندهد و اما ترسو از تو و والدینش بگریزد و دروغگو بسا که راست گوید و باورش نکنند.» 24

نکته سوم آنکه برای حضور در جمع رعایت دو حال ضروری است اول صمت و سکوت دوم صحبت یعنی آنکه سالک باید به این مطلب واقف و آگاه باشد که چه زمان صحبت کند و چه زمان سکوت اختیار نماید تا از آن راه بتواند جلو گناه را بگیرد. زیرا همانطور که بر همة عزیزان معلوم است، بسیاری از مفاسد و معاصی از زبان حاصل می شود بنابراین سالک اگر توانست داخل جمع شود و خود را از آن مفاسد جدا کند و این قدرت را پیدا کرد که از ناحیه زبان گناهی را مرتکب نشود این اجازه را دارد که زبان گشوده و صحبت کند ولی اگر در خود یافت و یا به خود شک کرد که حقیقتاً قادر نیست جلو گناهش را بگیرد و یا اینکه ممکن است در اثنای صحبت مرتکب خلافی شود پس در اینجا لازم است که از حرف زدن خودداری کند زیرا مفاسد زبان بسیار و عقوبت آنها سنگین است. حضرت امام در این زمینه فرمود:

«بر جوانها لازم است که کیفیت معاشرت و مؤانست خود را ملتفت باشند و از معاشر بد اجتناب کنند گرچه دل آنها محکم به ایمان باشد. بلکه معاشرت با تبهکاران و اهل خُلق و عمل بد برای نوع طبقات ضرر دارد و هیچکس نباید از خود مطمئن باشد و به ایمان یا اخلاق و اعمال خود مغرور گردد چنانچه در احادیث شریفه نهی از معاشرت با اهل معاصی شده.» 25

و نیز در باب صُمت و سکوت می فرمایند:

«این دستور کلی است برای صمت و سکوت و تکلّم و ارشاد که در اوایل امر که خود متعلّم است باید به بحث و درس و تعلّم اشتغال پیدا کند... و زبان از کلام به غیر ذکر خدا و آنچه مربوط به اوست بربندد تا افاضات ملکوتی بر قلب او سرشار شود و چون وجود او حقّانی شد و از گفتار و اقوال خود مطمئن شد به سخن آید و به تربیت و تعلیم و دستگیری مردمان برخیزد و لحظه[ ای] از خدمت آنان ننشیند تا خدای تعالی از او راضی شود... و اگر نقصی در میان داشته باشد به واسطه این خدمت خداوند تعالی جبران کند.» 26

روش خودسازی برای زمانی که استاد باشد

علم عرفان مشتمل بر دو پایه است: اول عرفان نظری، دوم عرفان عملی. پایه اول آن مشتمل است بر مباحث خداشناسی از جمله شناخت ذات و اسماء و صفات و افعال او و چگونگی خلق اسماء و صدور موجودات و اعیان ثابته و غیر آن. و پایه دوم آن شامل شناخت منازل و مراحل سلوک و نیز چگونگی طی طریق و گذر از هر منزل به منزل دیگر است. بنابراین برای عرفان عملی و خودسازی نیاز به استادی است که خود این مراحل را پیمود و به مقصد رسیده است تا به حقیقت بتواند راه را از چاه تشخیص دهد و سالک مبتدی را به اشتباه به مسیری ناصواب نیفکند یعنی اینکه سالک در اینجا موظف است دو چیز را از استاد خود بیاموزد: اول مراحل و منازل سلوک را؛ دوم کیفیت طی هر منزل و گذر از هر مرحله که این دو مربوط است به کیفیت سلوک و ما در بخش بعد اشاره ای به آن خواهیم کرد. پس بی تردید در ابتدای سلوک، سالک نیاز حتم به یک استاد راه پیموده دارد تا بتواند او را به راه صحیح هدایت کند و یا اینکه لااقل ابتدای مسیر را به او بنماید. حضرت امام خمینی در این رابطه می فرمایند:

«حق آن است که انسان در اوایل امر که اشتغال به تعلّم و استفاده دارد، باید معاشرت با دانشمندان و فضلا کند ولی با شرایط عشرت و مطالعه در احوال و اخلاق معاشرین. و در بدایات سیر و سلوک و اواسط و اوایل نهایات نیز از خدمت مشایخ و بزرگان اهل حال باید استفادت کند پس ناچار به عشرت است و چون به نهایات رسید باید مدتی به حال خود پردازد و اشتغال به حق و ذکر حق پیدا کند»9

پس سالک برای اینکه راه را بشناسد و قطاع طریق را از خود دور کند و به صلاح و فساد امور آگاه شود و به الهامات الهی و شیطانی واقف گردد نیاز به استادی دارد تا بتواند این امور را تشخیص داده و به گمراهی در نیفتد. مرحوم عالم عامل ملا احمد نراقی (قدس سره) در کتاب خزائن خود فرمود:

«بعض از عرفا در بیان احتیاج به شیخ گفته که به ده وجه احتیاج به آن است: اول آنکه راه ظاهر به کعبة صورت بی دلیل راه شناس نمی تواند رفت با آنکه هم دیدة راه بین دارد و هم قوّت قدم و هم راه معین. دوّم آنکه همچنان که در راهِ صورت، قطاع طریق بسیار است هم چنین در راه حقیقت «زُیِّنَ للنِّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النّساء و البَنینَ و القَناطیرِ المُقَنطره...» 10 چگونه بی بدرقه توان رفت؟ سیم آنکه در این راه زلّات و شبهات بسیار است چنانکه فلاسفه به تنها روی به ورطه چندین شبهات افتادند و دین و ایمان به باد دادند و هم چنین دهری و طبیعی و مشبهه و معطّله و غیر هم مگر آنکه در حمایت ولایت مشایخ کمّل سلوک کردند و به توسط ایشان از آن زلّات عبور کردند. چهارم آنکه روندگان از ابتلاء و امتحان که در سرتاسر راهست وقفات و فترات بسیار افتد صاحب تصرفی باید که به لطایف حیل قبض و فسردگی از طبع او دفع کند و به عبارات و اشارات لطیفه داعیه شوق و گرمی طلب در او پدید آورد. پنجم رونده را در این راه علل و امراض نفسانی پدید آید و موادّ فاسد غالب گردد و به طبیب حاذق احتیاج افتد که به ادویه صالحه معالجه کند. ششم آنکه سالک در راه به بعض مقامات روحانی رسد که در آنجا روح از لباس بشریت بیرون آید و پرتوی از ظهور آثار و صفات حق در او پدید آید و چون آئینه دل صفا یافته است پذیرای نور تجلّی گردد و در این وقت اگر تصرف ولایت شیخ کامل نباشد بیم زوال ایمان و افتادن به ورطه حلول و اتّحاد باشد و شیخ مرتبه بالاتر به آن می نماید تا از اینجا خلاص شود. هفتم آنکه سالک را در راه نمایشها از غیب پدید آید که هر یک اشارتی بود از غیب به نقصان و زیاده مرتبه سالک و نشان صفا و کدورت دل و احوال شیطانی و نفسانی و رحمانی و دیگر معانی معالجه ای که در حصر نیاید و مبتدی بر آن اشارات وقوف ندارد. زبان غیب را اهل غیب داند پس شیخی باید تا معانی را بیان نماید تا از آن معانی محروم نماند. هشتم آنکه هرگاه سالک به سیر قوّت قدم خویش رود سالها مسافت یک مقام را طی نتواند کند و بعضی مقامات است که به طیران11 توان عبور نمود. نهم آنکه سلوک راه به ذکر شود و ذکر بی تلقین شیخ مؤثر نباشد12 دهم آنکه تحصیل مناصب ظاهریه از شاه و شاهان صورت بی حمایت مقرّبی، میسّر نگردد پس هم چنین رسیدن به مناصب حقیقی از پادشاه حقیقی. 13 و 14

یاسر جهانی پور

مقدمه:

در تعریف علمای اخلاق و عارفان بالله، خودسازی عبارت است از شناخت نفس، به طوری که انسان در این شناخت، بتواند خود را از حیوانیت و صفات و ملکات آن رهانیده و به عالم نور و انسانیت داخل کند. پس به طورکلی شامل دو مرحله می شود:

اول: دفع رذایل و صفات زشت اخلاقی که از آن تعبیر به تخلیه می شود دوم: آراسته شدن به صفات نیک اخلاقی و فضایل پسندیده انسانی که از آن به عنوان تحلیه یاد می شود.

اینک باید بدانیم منظور از شناخت نفس چیست که در کلمات ائمه از آن به انفع المعارف یاد شده است؟ آیا همین که انسان گرسنه شد و دانست که باید در پی غذا رود تا گرسنگی خود را رفع کند و یا تشنه شد و فهمید که باید در پی آب باشد و یا برای سلامتی خود در پی دکتر و یا برای دفع غضب خود در پی انتقام باشد، برای نفس شناسی کافی است و آیا حقیقتاً می توان گفت کسی که به دنبال علم آن رفته و فهمیده است که برای این مخلوق الهی یعنی انسان غیر از این جسم خاکی، روحی ملکوتی است که ماندگار و پاینده می باشد به شناخت نفس دست یافته. با تتبّع و گشت و گذار در آثار علمای این علم که حقیقتاً به معرفتی از آن دست یافته اند معلوم می شود که در نظر ایشان شناخت نفس چیز دیگری است. مرحوم عالم عامل حاج ملااحمد نراقی (قدس سره) در اوایل کتاب معراج السعاده در این باب چنین می فرمایند:

«و اما شناختن خود، موجب شوق در تحصیل کمالات و صفات عالیه و تهذیب اخلاق و باعث دفع رذایل می شود و آن به این علت است که چون آدمی حقیقت و جوهرة وجود خود را شناخت و دانست که ذات او چیزی است از عالم ملکوت که به این عالم جسمانی آمده به این فکر افتد که چنین جوهر شریفی را عبث و بیهوده به این عالم نفرستاده اند بدین سبب به تحصیل فوائد تعلق نفس به بدن برمی آید و اما شناختن نفس نه به این معناست که گوئی خود را شناخته ام و به حقیقت خود رسیده ام در حالی که شناخت تو از خود، چیزی جز سر و روی و چشم و گوش و پوست و گوشت نباشد و از باطن خود فقط همین شناسی که چون گرسنه شوی در پی غذا روی و چون تشنه شوی در پی آب و چون خشمناک شوی در صدد انتقام برآیی و غیره و این شناخت نفس نباشد و به این شناختن کلید سعادت را نشاید که در این شناخت تو با حیوانات برابری و از چه روی خدا تو را بر دیگر مخلوقاتش برتری بخشید و فرمود: و فَضَّلْنا هُم عَلی کَثیرٍ مِمَّن خَلَقْنا تَفْضیلاً»1

حال که فهمیدیم شناخت نفس چیزی فراتر از شناخت مادیات بدن است، باید بدانیم منظور از آن چیست و ما در این نوشتار در پی آن هستیم که چگونه می توان به معرفت نفس دست یافت و مراحل و روش های آن را درک کرد. حضرت امام خمینی در بیان اجمالی شناخت نفس می فرمایند:

«بدانکه انسان اعجوبه ای است دارای دو نشئه و دو عالم: نشئه ظاهرة ملکیه دنیویه که آن بدن او است و نشئه باطنة غیبیة ملکوتیه که از عالم دیگر است و نفس او، که از عالم غیب و ملکوت است، دارای مقامات و درجاتی است که به طریق کلی گاهی تقسیم کرده اند آنرا به هفت قسمت، و گاهی به چهار قسمت و گاهی به سه قسمت و گاهی به دو قسمت و از برای هر یک از مقامات و درجات آن جنودی است رحمانی و عقلانی که آن را جذب به ملکوت اعلی و دعوت به سعادت می کنند و جنودی است شیطانی و جهلانی که آن را جذب به ملکوت سفلی و دعوت به شقاوت می کنند و همیشه بین این دو لشکر جدال و نزاع است و انسان میدان جنگ این دو طایفه است. اگر جنود رحمانی غالب شد انسان از اهل سعادت و رحمت است و در سلک ملائکه منخرط، و در زمرة انبیا و اولیا و صالحین محشور است، و اگر جنود شیطانی و لشکر جهل غالب آمد، انسان از اهل شقاوت و غضب است و در زمرة شیاطین و کفار و محرومین محشور است»2

از این رو، حضرت امام خمینی (سلام الله علیه) در کلمات و بیانات و سفارشات خود بارها و بارها سفارش به اصلاح نفس و تزکیه نموده و مؤمنین را به آن طریق راهنمائی فرموده اند از آنجمله در شرح حدیث جنود عقل و جهل فرمود:

«باید دانست اگر انسان از خود غفلت کند و درصدد اصلاح نفس و تزکیة آن بر نیاید و نفس را سرخود بار آورد هر روز، بلکه هر ساعت بر حجابهای آن افزوده شود و از پس هر حجابی، حجابی بلکه حجبی برای او پیدا شود تا آنجا که نور فطرت بکلی خاموش و منطفی شود و از محبت الهیه در آن اثری و خبری باقی نماند بلکه از حقتعالی و آنچه به او مربوط است... متنفر گردد و ریشه عداوت حق ـ جلّ و علا و مقربان درگاه مقدس او در قلبش محکم و مستحکم گردد تا آنجا که به کلی درهای سعادت بر او بسته شود و راه آشتی با حقتعالی و شفعاء ـ علیهم السلام ـ منسدّ گردد و مخلّد در ارض طبیعت گردد که باطن آن در عالم دیگر جلوه کند و آن خلود در عذاب جهنم است»3

باید دانست، معرفت نفس، راهی است برای معرفت رب به این معنا که از طریق شناخت نفس می توان خدا را شناخت و به حقیقت دست یافت. بنابراین توضیحات و تفصیلات ما این علم را به نحوی و با موضوعی خاص از علوم دیگر جدا ساختیم زیرا علمای فن برای تمایز علوم از یکدیگر، برای هر علمی موضوعی تعیین کرده اند و علت طبقه بندی علوم را یکی شناخت علوم و دیگری سهولت در امر تعلیم و آموزش عنوان کرده اند. بر اساس تئوری و مدل ارسطو در تقسیم بندی علوم، علم اخلاق که مشتمل است بر بایدها و نبایدهای زندگی، در قسمت حکمت عملی قرار گرفته، بی آنکه او بخواهد در این زمینه بر تزکیه ن

و خودسازی تأکید کند. سخن در باب اینکه بخواهیم بدانیم این علم جزو کدام دسته از علوم قرار می گیرد به درازا می کشد و نیز برای بحث در این رابطه فایده ای مترتب نیست پس بهتر است بگذریم و صحبت را به وقتی دیگر موکول کنیم.

حال می خواهیم بدانیم جایگاه خودسازی در اسلام چیست و این علم در چه مرتبه و پایه ای قرار می گیرد. این مطلب را تحت عنوان حدیثی از امام کاظم بیان می کنیم: عن ابی الحسن موسی(ع) قال: دَخَل رَسول الله(ص) المَسجِدَ فَاذِاً جَماعَة قَد اَطافُوا بِرَجُلٍ. فقال: ماهذا؟ فقیل: علّامه. فقال: وَ ماالعلاّمه؟ فقالوا له: اَعْلَمُ النّاس بانِسابِ العَرب و قائمِها و ایّام الجاهِلیة و الأشعار العَرَبیّه. قال: فقال النبی صلی الله علیه و آله: ذاکَ علمٌ لایضُرُّ من جهله و لاینفَع من عَلِمه ثم قال النبی(ص): انما العِلْمُ ثَلاثه: آیةٌ مُحکمَه؛ او فریضة عادِلَه، او سُنَّة قائمه و ما خَلا هُنَّ فَهُو فَضلٌ. 4

ترجمه امام موسی بن جعفر فرمود: پیغمبر به مسجدی داخل شد جماعتی را مشاهده فرمود که اطراف مردی دور می زنند فرمود: این چیست؟ گفته شد: علامه است. فرمود علامه چیست؟ گفتند به او داناترین مردم به انسان عرب و وقایع آن و روزگار جاهلیت و اشعار عربی است. پیغمبر فرمود: این علمی است که از ندانستن او ضرر و زیانی نرسد و از دانستن آن فایده ای همانا علم در سه چیز است: آیه محکمه، فریضة عادله، سنت قائمه و غیر از اینها زیادت است»

آرزوی قدرتمند‌ترین امپراطور روم چه بود؟

مقالات تاریخی-آرزوی قدرتمند‌ترین امپراطور روم چه بود؟

آرزوی قدرتمند‌ترین امپراطور روم چه بود؟
امپراطورى روم در دوران طلایى خود فرماندهان بزرگى به خود دید اما شاید در بین آنها نتوان مردى به قدرت سیاسى، فرماندهى و جنگاورى سزار پیداکرد.
سزار طى سالهاى 44 تا 70 قبل ازمیلاد در عرصه سیاسى و نظامى روم ظاهرشد و توانست طى این سالها امپراطورى روم را در شمال آفریقا و جنوب غرب اروپا تثبیت کند و در شمال سنگین ترین ضربات را به گلها بزند و حتى در انگلستان نیرو پیاده کند.

اولین هدف سزار انتقام گیرى از مردان پارتى بود که در 53 قبل از میلاد کراسوس و لژیونهایش را درکاره قتل عام کرده بودند و براى این کار دست اندرکار تهیه سپاهى عظیم بود. نبردهاى سزار از بسیارى جهات اهمیت داشت. سزار از معدود سرداران تاریخ بود که تقریباً هیچ شکست تعیین کننده اى در عمر خود نخورد و حداقل در 7 جنگ بزرگ شکست خردکننده اى به حریفهاى داخلى و خارجى خود وارد کرد. او تنها براثر جنون ناگهانى رقباى خود به قتل رسید و اگر زنده مى ماند، مى توانست روم را به قدرتى بسیارخطرناکتر از آنچه که بود، برساند. وى در هنگام مرگ 56 سال داشت. حال آنکه در آن زمان وى دیگر نه فردى جاه طلب و مالدوست بلکه فردى سیاستمدار و نظامى به صورت توأمان بود.

بى شک اگر سزار زنده مى ماند دنیاى متمدن آن زمان که هنوز از دست روم خارج مانده بود مانند ارمنستان، ایران، دول شرق ترکیه امروزى و حتى هند از او و لژیونهایش در امان نبودند.
دیگر اینکه سزار عملاً با فتح شمال غرب اروپا فرهنگ رومى را به این مناطق سرایت داد و موجب شد این مناطق به مرور از وضعیت قبیله اى و جنگل نشینى به حکومتهاى کوچک تحت فرمان روم تبدیل شوند. وى با نبردهاى متعدد خود عملاً امپراتورى روم را مبدل به یک «کل یکپارچه» کرد.

اگرچه دراین جنگها دهها هزار لژیونر و جنگل نشین جان خود را ازدست دادند، سزار عملاً با 10 سال جنگ، در سرزمینى به وسعت بیش از 6 میلیون کیلومتر مربع وضعیتى را به وجود آورد که «صداى پاى لژیونها» برابر با انهدام، ویرانى و مرگ باشد.
مرگ سزار و جنگهاى داخلى روم در نهایت سبب به قدرت رسیدن مارک آنتوانت و اکتاویوس شد. اکتاویوس در اروپا قدرت را در دست گرفت و آنتوانت پس از ازدواج با کلوپاتراى معروف، مصر، شمال آفریقا و آسیاى نزدیک را در اختیار گرفت. روم در آن سالها در اوج قدرت بود و لژیونرهاى این کشور، دنیاى متمدن آن روزگار را کاملاً تحت سیطره داشتند اما در شرق آنها موفق به ورود به خاک ایران و بعد از آن دسترسى به ثروت هندوستان نشده بودند.