9- معرفت نفس؛ مقدمه‌ی معرفت به توحید

توحید، در عوالم و ساحات هستی عبارت است از:
الف: «توحید عالَم ماده» كه حکایت از جنبه‌ی وحدانی عالم ماده در داشتن ذاتی متحوّل دارد و بحث «حركت جوهری» از آن جنبه‌ی توحیدی خبر می‌دهد و لذا همه‌ی کثرت‌ها به آن جنبه‌ی وحدانی یعنی عین حرکت، رجوع دارد و این کثرت‌ها صورت‌های مختلف جوهر عالم ماده هستند که عین حرکت است.
ب: «توحید انسان» كه روشن می‌كند همه‌ی قوا و حركات انسان ریشه در نفس جامع و مجرد او دارد و بحث معرفت نفس حكایت‌گر آن است.(30)
ج: «توحید عالم هستی» كه روشن می‌كند وجود و تدبیر عالَم و آدم، در گرو ذات واحد اَحدی یعنی حضرت «الله» است.
تا انسان معنی توحید حضوری و وجودی را با نظر به نفسِ مجرد خود نشناسد، نمی‌تواند بفهمد چگونه باید به دنبال توحید عالم هستی بگردد؟ و نمی‌تواند حضور یگانه‌ی خداوند را در عالم بیابد، حتی معنی دیدن خدا را هم نمی‌فهمد تا در «عالَم كبیر» به تماشای حضرت حق بنشیند و خود را نیز در این عالم در آغوش خدا بیابد. انسان با دانایی به خدایِ مفهومی، نمی‌تواند از کثرات بی‌پایان عالَم ماده عبور کند و به خداشناسی واقعی که منجر به اُنس با حضرت حق می‌شود برسد. در حالی‌که اگر از طریق معرفت نفس متوجه نحوه‌ی وجود و حضور مجردات در عالم گردد معنی حضور خداوند و توحیدِ حضرت حق در عالم را درک می‌کند و می‌فهمد چگونه باید بنگرد تا بیابد.
وقتی انسان نتوانست خود را بشناسد و نحوه‌ی حضور خود در عالم را درک کند از انحرافاتی که در درون او ایجاد می‌شود و او را از اُنس با حقایقِ معنوی محروم می‌کند بی‌خبر خواهد بود و گرفتار فهمِ ناقصی از حقیقت می‌شود. از این جهت است که بعضی از روایات مربوط به معرفت نفس، نظر به شناخت عیوب نفس دارد و در آن‌ها تأکید می‌شود خود را بشناسید تا در دفع رذائل و جذب فضائل به مجاهده برخیزید. در همین راستا حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ جَاهَدَه» و « مَنْ جَهِلَ نَفْسَهُ أَهْمَلَهَا»(31) هرکس خود را بشناسد در مسیر تعالی خود تلاش می‌کند و هرکس نسبت به خود و استعدادهای روحانی خود جاهل باشد، خود را رها می‌کند و در جهت تعالی خود تلاش نمی‌کند. البته نظر به نفس ناطقه از این منظر مربوط به علم اخلاق و عرفان عملی است، در این مباحث سعی ما شناخت نفس است از جهت وجودی و روایاتی متکفل این بحث است که می‌فرمایند: هرکس خود را نشناخت به هر چیزی جاهل است.
خداوند إن‌شاءالله به ما توفیق دهد معرفت نفسی را دنبال کنیم كه مقدمه‌ی بسیاری از معارف الهی خواهد بود. جهت توجه به گستردگی موضوع معرفت نفس خلاصه‌ای از نظر علامه طباطبایی(ره) را خدمت عزیزان عرضه می‌داریم تا چنانچه لازم دیدند به آن رجوع فرمایند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: