مقدمه 
 

شهادت هنر مردان خداست و شهيدان هنرمنداني بزرگ، در بازنمايي وترسيم مفاهيم تعالي انسان خاكي اند. گام زدن در راه كسب دانش وخرد ناب نيز جهادي است كه انسان جوينده را به سرچشمه هاي حقيقت و لطف الهي رهنمون مي سازد. هركس كه گام دراين دو راه نهاد، بدون شك اجري عظيم نزد پروردگار خواهد داشت وچه مقامي والاتر از اينكه در هردو جهاد، سربلند و آزاده اي وارسته شوي 
دراسلام و زبان قرآن و زبان اهل بيت معصومين، شهادت گزينش مرگ سرخ متكي بر شناخت و آگاهي و بر مبناي آزادي و اختيار در مبارزه عليه موانع تكامل و خطوط انحرافي و طاغوتي است كه مجاهد با همه ي منطق و شعورو بيداري و بينايي وحضورخود انتخاب مي كند،رسوا مي كند،انشاء مي كند وحيات يك ملت و تاريخ را تضمين مي كند . شهادت يكي از حقايق قرآني است كه در موارد متعدد ياد شده و داراي معناي وسيعي اين خون است. شهادت خون دوباره اي است كه به كالبد نيمه جان جامعه وارد مي شود و عنصر لطيف حياتي، در نظام اجتماعي به عنوان گوياترين و موثرترين عامل تبليغ وآگاهي وسازندگي است. شهادت به معناي واقع و كامل كلمه ابتدا « و ذاتا » متعلق به پروردگار متعال مي باشد « ان الله كان علي كل شيئي شهيدا » بي ترديد خداوند بر همه چيز گواه و شاهد است » در مرتبه ي بعد شهادت از ويژگي هاي پيامبر و ملائكه الله است. (نساء، 33 ) " يا ايها النبي انا ارسلناك شاهدا و مبشرا و نذيرا "اي پيامبر ما تو رافرستاديم تاشاهد همگان ومژده دهنده دوستان وترساننده ي دشمنان باشي. (احزاب، 45 ) اسلام با طرح شهادت نه تنها تحول نويني در مساله مرگ ايجاد كرده، بلكه از او به عنوان حيات جاويد و زندگي راستين نام برده و در حقيقت شهادت را تولدي دوباره مي داند. وقتي كه انسا ن ها شهادت را يك ارزش و شهادت خواهي را به عنوان والاترين آرمان خود برگزيدند و انتخاب مي كنند و در جستجوي آن، حجاب ها و موانع را در هم مي شكنند، بارزترين خصلتي كه در مسلمانان مجاهد متجلي م يشود مانع براندازي و بت شكني است. شهادت جهاد رنگين و سرخ رنگ است و رنگ خون دارد، خوني كه به پيشگاه مقدس الهي تقديم مي شود . شهادت قرباني كردن در راه حق است. شهادت وقتي است كه هدف، حق باشد و آرمان خدا باشد. شهيد نزد همه ي جهانيان مقامي بلند و منزلتي ارجمند دارد. همه كس شهيد را به ديده احترام مي نگرد ولي نزد پيروان قرآني مقامي بالاتر و منزلتي والاتر دارد .اسلام در معني شهيد با اقوام ديگر اختلاف نظر دارد. پاداش شهيدي در اسلام رضوان الله مي باشد كه مقامي از آن بالاتر و سعادتي ازآن بيشتر وبرترنخواهد بود .شهادت خواهي دراسلام بسيار پرارزش است.ازجمله ي ايثارها، ايثار جان است و خون، آنچه كه در فرهنگ مذهبي و با عنوان شهادت بيان مي شود ارزش « قتل في سبيل الله » و اسلامي بسياردارد.شهادت خواهي زماني كه تعيين كننده ي استراتژي جنگ است،اين آرمان است كه هنرمي آفريند، خلاقيت مي بخشد،ابداع وابتكارمي آورد وبالاخره زندگي وحيات وهمه چيز،وبه رهبري زمينه مي دهدوامكان مي دهد كه ابتكار عمل دردست گرفته وسياست حاكم برجنگ راتعيين نموده وفرماندهي كندهمان گونه كه امروزدررابطه بين امام وامت قهرمان متبلور است واين رهبري است كه بايد پيروز شود و بر اين اساس است كه شهادت يك ارزش مي شود. 

فرهنگ شهادت
 

مجموعه اي از اعتقادات و آموزه هايي است كه باعث شكل گيري روحيه ي شجاعت ، مبارزه و جهاد در راه خداي متعال و نهايتاً كشته شدن در راه ايمان و عقيده است . محور اصلي اين فرهنگ نيز همان شهيد و انگيزه هاي متقن و مقدسي است كه او را به سمت شهادت طلبي سوق مي دهد . (پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات ، 1381 )

واژه ي شهيد 
 

شهيد و شهادت طلبي از جمله عبارات مقدس و قابل احترام در كليه ي جوامع و اديان مختلف است كه قدمت زيادي( حتي قبل از ظهور دين اسلام ) دارد . اين واژه ي مقدس تداعي كننده ي بسياري از صفات حسنه و مورد احترام انسانها از قبيل:فداكاري ، شجاعت ، آزادگي ، عزت و غيره مي باشد . و صرفاً از زاويه ي مذهبي و اعتقادي به آن توجه نشده است . درطول تاريخ بشريت انسانهايي بوده و هستند كه از گرانقدر ترين هديه ي الهي به وديعت گذاشته شده در كالبد آنها به راحتي صرف نظر كرده و اين گوهر ارزشمند جان خود را در نهايت آگاهي و اخلاص با خالق خويش معامله كرده اند . شهادت بالاترين آزمايشي است كه شهيد با موفقيت ازآن بيرون مي آيد رستگاري وجايگاه رفيع او درجنت نعيم الهي تضمين خواهد شد . آري شهداء همان انسانهاي بزرگ وارزشمندي هستند كه براي جلب رضايت معبودازهمه ي هستي وحق حيات خود دراين دنياي فاني انقلاب اسلامي گذشته و از نثارعزيزترين سرمايه ي خود درراه جانان دريغ نكرده اند ايران و جنگ تحميلي ( هشت سال دفاع مقدس ) از جمله وقايعي بود كه شهادت را در عرصه ي نظر و عمل معنا نمود و امروز با گذشت 31 سال از پيروزي انقلاب اسلامي جامعه ي ايران با تقديم 219 هزار شهيد ، در مرحله ي تثبيت پايه ها و سير تكاملي خود است ، و از آنجا كه ظهور پديده انقلاب اسلامي و ثبات نظام اجتماعي برآمده از آن ، مديون هزاران شهيدي است كه به دفاع از ميهن و مكتب خود برخاسته و خويشتن را در راه آن قرباني نموده اند . لذا توجه به شهيدان و معرفي و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه، مخصوصاً در بين نسل جوان لازم و ضروري مي باشد . (پاسدار اسلام 1382 ش 266 )

شهيد و شهادت در آيات قرآن
 

ادبيات ديني با اين واژه تعاملي چندان دارد.در قرآن كريم ماده شهد 160 بار به صورت مشتقات مختلف ذكر شده كه واژه شهيد 35 باروجمع آن شهدا 20 بارو مثني آن شهيدين 1 باربه كار رفته است علاوه برآيات قرآن،روايات اسلامي نيزدر پرداختن به مساله شهيد وشهادت،ازچنان غنايي برخوردارند كه خود تحقيقاتي مفصل ومستقل مي طلبد.وسايل شيعه،مستدرك،بحارالانوار،ميزان الحكمه ، نورالثقلين،كنزالعمال وديگرمنابع اسلامي بابهره گيري از كلام پيامبر اسلام (ص)وامامان معصوم (ع)،ديدگاه ديني رادرباب بار معنايي كه واژگان شهيد وشهادت ازآن برخورداراست واجر منزلتي كه اسلام براي شهيد بر مي شمارد تبيين نموده اند. (قرائتي 1377 ).در قرآن كريم آيات بسياري مي باشد كه مستقيم و يا غير مستقيم مربوط به شهيد و شهادت و فضائل و مناقب و خصائل آنها مي باشد،ولي بدليل قلت بضاعت اين حقير ومحدوديت مقاله نمي توان به همه ي آن نكات و دقت ها و اشارت هايي كه دراين خصوص دركلام الهي هست حتي درحدمحدود پرداخت؛ لذا به آنچه ذكر شد بسنده مي شودقرآن در آيات 169 تا 175 سوره آل عمران به مقام شهيدان مي پردازد." البته نپنداريد كه شهيدان راه خدا مرده اند بلكه زنده به حيات ابدي شدند و در نزد خدا متنعم خواهند بود. آنان به فضل ورحمتي كه از خداوند نصيبشان گرديده شادمان اند و به آن مؤمنان كه هنوز به آنها نپيوسته اند و بعداً در پي آنها به راه آخرت خواهند شتافت مژده دهند كه از مردن هيچ نترسند و از فوت متاع دنيا هيچ غم مخورند.و آنها را بشارت به نعمت و فضل خدا دهند و اينكه خداوند اجر اهل ايمان را هرگز ضايع نگرداند آيات 169 تا 171 سوره آل عمران:
« ولا تحسبنَّ الَّذينَ قُتلُوا في سبِيلِ اللَّه أَمواتَا بلْ أَحياء عند ربِّهِم يرْزقُون ( 169 ) فَرِحينَ بِما ءاتَاهم اللَّه من فَضله و يستَبشرُونَ بِالَّذينَ لَم يلْحقُوا بهِم مّنْ خَلْفهِم أَلاخَوف علَيهِم و لا هم يحزَنُونَ( 170 ) ستَبشرُونَ بِنعمةٍ مّنَ اللَّه و فَضلٍ و أَنَّ اللَّه لا ضيع أَجرَ الْمؤْمنينَ (171) »در قرآن آيات متعددي درباره شهيد و فضيلت آن در راه خدا ذكر شده است كه به اختصار قسمتي از آن را بيان مي كنيم. 
1- سوره بقره، آيه 154: " و لا تقولوا لمن يقتل في سبيل الله اموت بل احياء ولكن لا تشعرون" " كسي را كه در راه خدا كشته شد، مرده نپنداريد، بلكه اوزنده جاويد است، وليكن شما اين حقيقت را نخواهيد يافت." در آيه بالا 3 تذكر بسيار مهم درباره شهدا به انسان هاي ديگر شده است:
1- در پندار و گفتار در مورد شهدا نبايد لفظ (مرگ) را بكار برد. 2- حيات شهدا بعد از شهادت براي هميشه جاودان است. 3- ما توان درك زندگي شهدا را نخواهيم داشت.در حقيقت اين سوره جايگاه شهيد را نشان مي دهد، تا جايي كه بشر نمي تواند مقام رفيع شهيد را درك كند. 
سوره آل عمران،آيه 14-139 "و لا تهنوا و لا تخرنوا و انتم الاعلون ان كنتم " «سست نشويد و اندوهگين نباشيد وشما برتريد، اگر هستيد مومنان »« اين آيه بعدازجنگ احد نازل شد،كه مومنان درجنگ شكست خوردند . اينجا مي خواهدتذكربدهدكه اگر داراي ايمان استوار باشيد وبراي هميشه برتريدوشماشاهدان ورهبران برهم نيز هستيد. 
3- سوره حج،آيه 58 :" والذين هاجروا في سبيل الله ثم قتلوا او ماتوا ليرزقنهم الله رزقا حسنا وان الله لهوخير الرازقين" " و آنان كه درراه خدا از وطن هجرت گزيده و در اين راه كشته شده يا مرگشان فرا مي رسد. البته خدا رزق و روزي نيكويي نصيب شان مي گرداند، كه هماناخداوندبهترين روزي دهندگان است" دراين آيه پاداش كساني كه براي رضاي خدا هجرت را برگزيند، رزق و روزي خاص معرفي مي كند، يعني برندگان اين صحنه پاداش را از خود خدا مي گيرند. درحقيقت اين آيه ايجاد انگيزه مي كند و شارژ كننده براي كساني كه م يخواهنددرمقابل اهريمنيان ايستادگي كنند. 
4- سوره آل عمران،آيه 169 : "و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون "مرده نپنداريد كساني كه در راه خدا كشته مي شوند،بلكه زنده اند ونزد خداي خود روزي مي برند". در اين آيه تفاوت مردن معمولي با كساني كه درراه خدا شهيد شدند،بوضوح ديده مي شود ويك پاداش بزرگ براي اين گروه درنظرگرفته شده است و آن روزي خوردن درنزد خداوند متعال مي باشد.اين آيه ازويژگي هاي شهدا پرده برداشته كه آنان زنده اند وتمام خصوصيات حيات را دارا مي باشند. از آثار حيات، روزي خوردن و ارزاق است كه شهدا به نحو احسنت از آن برخوردارند. 
5- سوره توبه، آيه 20 : "الذين ءامنوا و هاجروا و جهدوا في سبيل الله باموالهم وانفسهم اعظم درجة عندالله واولئك هم الفائزون" " كساني كه ايمان آورده و هجرت كرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته اند، نزد خدا مقامي هر چه والاتر دارند و اينان همان رستگارانند." دراين آيه جهاد گران با مال و جان در راه خدا را رستگاران معرفي كرده و سعادت آنها را تظمين كرده چرا كه مقام شان درنزد خداوند بلند است يعني كساني كه بي تفاوت به مستبد نيستند و در برابر كافران قيام مي كنند را تشويق مي كند و پاداش آنها را سعادت و مقام بلند و رستگاري معرف كرده است. 
6- سوره نساء، آيه 73 :" ليقتل في سبيل الله الذين يشرون الحيوة الدنيا بالاخرة و من يقتل في سبيل الله فيقتل او يغلب فسوف نوتيه اجرا عظيما" " مومنان بايد در راه خدا با آنان كه حيات مادي دنيا را بر آخرت گزيدند جهاد كنند وهركسي در جهاد به راه خدا كشته شود فاتح است زود باشد كه او را اجري عظيم دهيم". در اين آيه ابتدا تكليف مومنان را مشخص مي كند كه در برابر كساني كه دنياي مادي را بر آخرت ترجيح دادند، بايد جهاد كنند. و حالا اگر در اين جهاد كشته شوند و چه فاتح هر دو را پيروز مي داند و پاداش عظيم مي دهد.در آيات فوق شهدا را انسان هايي برجسته و بيدار معرفي مي كند و آنها را پيروز واقعي اين دنيا و آن دنيا و روزي خور در نزد خداوند و سعادتمند و فاتح و داراي مقام بلند و شاهد بر ديگر امت ها معرفي مي كند و پاداش شهدا را خداوند بر خود مفروض مي داند. 
7- " ومن يقاتل في سبيل الله فيقتل او يغلب فسوف نوتيه اجرا عظيما" كسي كه به دستورخدا در راه خدا با دشمن مي جنگد(از براي آنكه ظلم و فساد را ريشه كن كند ودين خدا را درزمين استوار نمايد،تا آنكه مستضعفين و محرومين از چنگال اهريمنان نجات يابند، هر گاه اين مجاهد راه خدا) كشته شود و يا پيروز شود خداوند به او اجر و پاداش عظيم خواهد داد. (نساء، 74) 
8- « و لئن قتلتم في سبيل الله او متم لمغفره من الله و رحمه خير مما يجمعون اگر شما در راه خدا كشته شويد يا بميريد هرآينه مغفرت ورحمت خدابراي شما خواهد بود(و رحمت و مغفرت خدا براي شما بهتر است)ازآنچه را كه در دنيا براي خوداندوخته ايد.(آل عمران، 157)همه گناهان شهيد مورد عفو و مغفرت قرار مي گيرد و بخشيده مي شود.
9- شهادت تجارت و معامله باخداوند است كه سودمندترين معاملات است.( توبه/ 111 ) 10- شهادت در طول تاريخ و نزد همه ي اديان الهي داراي ارزش بوده و محبوبيت تاريخي دارد . (توبه / 111 )
11 - شهادت بالاترين رستگاري و فوز عظيم است(توبه/ 111) 
12 - ايمان و هجرت وجهاد،زمينه ، عناصر و عوامل شهادت مي باشند .(آل عمران/ 195) 
13 - ثواب و پاداش شهيدان از سوي خداوند ضمانت شده و ضايع نمي گردد. (آل عمران/ 195 )
14 - اجر و مزد شهيدان بهشت الهي است، يعني جواررحمت و رضوان حضرت حق (آل عمران / 195 )
15 - شهيدان قبل از شهادت به جايگاه خود معرفت پيد مي كنند (محمد/ 6 )
16 - آثار واعمال شهيدان پايدار و جاويد است و از بين نخواهد رفت (محمد/ 5) 
17 - شهيد به تمام آرزوها و آرمان هاي مقدسش نائل مي شود . (محمد/ 5)
18 - شهيد به لقاءالله ميرسد وپيروزي حقيقي ازآن اوست(آل عمران/ 158)
19- شهادت رجعتي است به ميعاد و وطن اصلي(آل عمران/ 158)
20 - شهادت معرفي كننده ي مومنين است. (آل عمران/ 153)
21 - شهادت جامعه را تصفيه و پالايش مي كند .(آل عمران/ 154)
22- شهادت آزمايشگاه مومنين است. (آل عمران/ 154)
23 - شهادت رهايي ازمرگ بيهوده و ارزان است.(آل عمران/ 145 )
24 - شهادت جامعه را مقاوم و پويا نموده مشتاق ايثارمي سازد. (آل عمران/ 139 )
25 -شهيد به كمال نهايي رسيده وبزرگ ترين عارف است ؛
26 - شهيدهمنشين پيامبران و صديقين مي باشد.( نساء/ 69)
27 -درعرفان عملي شهيد علاوه برخودسازي،ديگرسازي واصلاح ازاركان طريقت است(توبه/ 112 )

نظرات شما عزیزان: