عِدّه به کسر عین و فتح دال مشدّد، از ریشه عدد گرفته شده و به معناى گروه، شمردن، مدّت سوک زن به مرگ شوهر و ایّام حیض یا طُهْر زن است و در اصطلاح فقها عبارت از تـربـّص (حـالت انـتـظـار) شـرعـى اسـت کـه زن بـعـد از طـلاق و زوال نـکـاح و یـا وفـات لازم اسـت مـدّتـى درنـگ کـرده، سـپـس شـوهـر دیـگـر اخـتـیـار کند.[1]

خداوند بزرگ در قرآن کریم، خطاب به نبی اعظم صلی الله علیه و آله به عده فرمان داده و فرموده است: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَ أَحْصُوا الْعِدَّةَ (سوره مبارکه طلاق، قسمتی از آیه1) ای پیامبر هرگاه زنان را طلاق می‌دهید پس به وقت عده آنان طلاق دهید و مدت عده را بشمارید.

و در سوره أحزاب‏، آیة: 49 نیز خطاب به مومنین فرموده است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَکَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَکُمْ عَلَیْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَرَاحاً جَمِیلاً

امـورى کـه مـوجـب عدّه مى شوند عبارتند از: وفات، اقسام مختلف طلاق، فسخ عقد به واسطه عـیـبـها، انفساخ به مثل ارتداد یا اسلام و یا شیردادن، آمیزش اشتباهى و تمام شدنِ مدّت یا بخشش آن در ازدواج موقت. در همه اینها غیر از اوّلى شرط است که آمیزش کرده باشد.[2]

عدّه طلاق

همه مراجع: اگر عادت ماهیانه مى‏بیند، بعد از آنکه در پاکى طلاقش داد، باید به مقدارى صبر کند که دو بار حیض ببیند و پاک شود. هنگامى که حیض سوم را دید، عده او تمام است. اگر عادت نمى‏بیند، ولى در سن زنانى است که عادت مى‏بینند، باید بعد از طلاق سه ماه عده نگه دارد.[3] که البته طلاق هم انواعی دارد که از حوصله این زمان خارج است

عده طلاق برای زن باردار

همه مراجع: عده زن باردار، تا زمان به دنیا آمدن یا سقط شدن حمل او است.[4]

عده ازدواج موقت

درباره عدّه ازدواج موقت نظر مراجع به این قرار است:
همه (به جز آیت الله فاضل): عدّه ازدواج موقّت - بعد از تمام شدن مدت یا بخشش آن از طرف شوهر – چنان چه عادت ماهیانه مى‏بیند، به مقدار دو حیض کامل است و اگر عادت نمى‏بیند، 45 روز است.[5]

آیت الله فاضل: عده ازدواج موقت - بعد از تمام شدن مدت یا بخشش آن از طرف شوهر – چنان چه عادت ماهیانه مى‏بیند، بنابر احتیاط واجب باید به مقدار دو حیض کامل و اگر عادت نمى‏بیند، 45 روز عده نگه دارد و در صورتی که آبستن است با وضع حمل و یا سقط جنین عدّه او تمام می شود.[6]

عدّه وفات

همه مراجع: باید چهار ماه و ده روز عده نگه دارد؛ خواه ازدواج دائم باشد یا موقت؛ شوهرش با او نزدیکى کرده باشد یا نه. حتى زن یائسه و صغیره نیز باید عده وفات نگه دارد و اگر باردار است، باید تا هنگام وضع حمل عده نگه دارد. اگر پیش از گذشتن چهار ماه و ده روز، فرزندش به دنیا آید، باید تا چهار ماه و ده روز از مرگ شوهر، عده را ادامه دهد.[7]

چند نکته:
1 ـ ملاک محاسبه عدّه ، ماه قمرى است.[8]

2 ـ ابـتـداى عدّه وفات از موقعى است که زن از مرگ شوهر مطلّع شود، البته این حکم به غـایـب بـودن شـوهـر اخـتـصـاص نـدارد، بـلکـه حـضـور او را هـم شـامـل مـى شـود. پـس اگـر بـه علّتى فوت او بر زن مخفى مانده باشد، از زمان آگاهى باید عدّه نگه دارد.[9]

3- در وفات شوهر، بر زن واجب است تا زمانی ‌كه در عدّه است «حداد» بگیرد ‌و منظور از «حداد»، ترك زینت در بدن، مثل كشیدن سرمه و زدن عطر و رنگ کردن مو و آرایش کردن صورت و بند انداختن و مانند اینهاست و در لباس به پوشیدن رنگهای شاد و زر و زیور و مانند اینها.

این زینت کردن هم به نسبت اشخاص، زمانها و شهرها، مختلف است؛ بنابراین در این موضوع، عرف و فرهنگ مردم آن سامان ملاک عمل خواهد بود که آیا فلان کار را تزیین به حساب می آورند یا نه.

نظافت بدن و لباس و نیز شانه كردن مو و گرفتن ناخنها و همچنین رسیدن به سر وضع منزل و فرزندان، اشكالى ندارد.[10]

4- زنى كه در عده وفات است می‌تواند از خانه‌اش بیرون رود ‌و در پی امور زندگی‌اش باشد به خصوص اگر ضرورى باشد و یا حتی کاری باشد که انجامش بهتر است؛ مانند حج، زیارت عتبات، عیادت از مریضها، دیدار با بستگان به خصوص پدر و مادرش.[11]

عده نگه‌داشتن صرفا به جهت بارداری نیست

در بین عامه مردم چنین تصور می‌شود که وجوب عده صرفا به جهت موضوع بارداری و روشن شدن بود و نبود آن است، در حالی که چنین نیست. خطا بودن این فکر با مطالعه و ملاحظه جزئیات احکام عده معلوم می‌گردد. مثل عده وفات که زن در هر سن و سالی باید آن را نگه دارد در حالی که زن در سنین بالای عمر به قطع و یقین احتمال بلکه امکان بارداری ندارد.

حکمت‌های عده نگه‌داشتن زنان مطلقه و بیوه

در مورد حکمت‌های عده نگه‌داشتن زنان مطلقه و بیوه نیز حکمت‌هایی بیان شده است، هر چند که همه حکمت‌هایش نیست، از جمله:

- طلاق حتماً به دلیل بروز اختلافات صورت گرفته است، اختلافاتی که پس از محبت‌ها، تفاوهم‌ها، همزیستی‌ها و همسویی‌ها (همسری) واقع شده است. پس «عده» ایجاد فرصتی برای بازگشت به حالت اولیه و بازسازی مجدد خانواده قبلی می‌باشد و نمونه‌ی تحقق آن نیز به کرات و مستمر اتفاق افتاده و می‌افتد.

- عده (طلاق یا مرگ همسر) از سوی دیگر حفظ احترام خانواده است و متضمن تغییر نگاه صرفاً جنسی به زن، مرد، ازدواج، روابط زناشویی و ... می‌گردد و نشان می‌دهد ارزش‌ها و حرمت‌های دیگری هم هست که باید پیش‌تر و بیش‌تر مدّ نظر گرفته شود. به ویژه اگر خانواده صاحب فرزند هم باشند.

- آرامش روحی و روانی زن، از حکمت‌های دیگر عده است. دقت شود که مرد می‌تواند در آمیزش با همسر خود که معشوقه‌اش نیز هست و محبت فراوانی به او دارد، صرفاً شهوت جنسی را مدّ نظر قرار دهد، اما زن اگر فقط به خاطر شهوت جنسی نیز به آغوش مردی در آید، باز مورد توجه قرار گرفتن به لحاظ خواسته شدن، دوست داشته شدن، انتخاب شدن، محبوبه شدن و ... همه برایش اولویت دارد.

از این رو، زن پس از طلاق دچار لطمات روحی و روانی و شکست عاطفی سنگین‌تری می‌گردد که آرامش بخشیدن به آن بسیار اولی‌تر از آرامش بخشیدن به شعله نیاز جنسی است. و «عده»، فرصت این آرامش را به او می‌دهد.

علاوه بر اینها ممکن است علل دیگری هم داشته باشد که بر ما روشن نیست، چون فلسفه واقعی احکام و نیز سرِّ تعداد دقیق این ایام که چرا 4 ماه و ده روز باشد و نه یکی دو روز کمتر یا بیشتر، بیان نمی کند و اگر ما قائل شدیم که خداوند، حکیم است و کارهایی که انجام می دهد و احکامی که برای بندگانش مشخص می کند، همه از روی حکمت و بر مبنای عقل سلیم است، نباید در آنها چون و چرا کنیم؛ و باید با توجه به حکمت و علم و قدرت مطلق الهی، بسیاری از احکام الهی را تعبداًً بپذیریم زیرا که اولاً حقیقت بندگی و عبودیت، پس از اعتقاد به خدای سبحان و صفات ربوبی او و حقانیت دین و احکام نورانی آن در گرو تسلیم و اطاعت محض و بی چون و چرا است. و درثانی دستورات دین به همین شکل، کامل ترین دستورات است.[12]

پی نوشت:
[1]  لغت نامه دهخدا ، ج 33 ، ص 130، اقتباس .
[2]  تحریر الوسیله، ج 2، ص 345، م 8.
[3]  توضیح المسائل مراجع، م 2511 و 2512 و آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 2575 و 2576.
[4]  همان، م 2514 و آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 2578.
[5]  همان، م 2515 ؛ آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 2579 و دفتر: آیت الله خامنه‏اى.
[6]  همان، م 2515.
[7]  همان، م 2517 و آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 2581.
[8]  تحریر الوسیله، ج 2، ص 338، م 2
[9]  همان، ج 1، ص 340، م 8
[10] ر.ک به تحریر الوسیلة 3/604
[11]. تحریر الوسیلة 3/605
[12]  توضیح المسائل امام خمینی، م 2518.
[13]  برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، بخش پرسش و پاسخ، با تغییرات.

منابع:
- سایت پاسخ به شبهات حول موضوع "نگه داشتن عده"
- سایت حوزه؛ مقاله "فلسفه عده طلاق "
- سایت حوزه؛ پایان نامه با عنوان "احکام و آثار عده زنان در حقوق ایران و مصر"، نوشته مشایخی، مهسا

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: