مجري طرح: علي صبوحي طسوجي
 
خاتمه

کلام: تأييد فضاي مستفاد از کل سوره است.
در نهايت مي توان چنين نتيجه گرفت که سوره مبارکه کهف، در فضاي غلبه جبهه شرک بر جبهه توحيد نازل شده است. شرايطي سخت که مشرکان به خاطر وجود ثروت و قدرت در دست خويش بر مؤمنان برتري طلبي کرده و آنان را مورد اهانت و آزار و اذيت قرار مي دادند. اين اوضاع بر پيامبر رئوف اسلام ( صلي الله عليه و آله و سلم ) هم گران مي آمد و بر مراتب غرور مشرکان مي افزود.

2-2- سير هدايتي سوره مبارکه کهف

اينک در تناسب با فضاي مذکور، فصل نخست سوره، شرايط ناشي از غلبه ظاهري شرک و مشرکان و ضعف ظاهري توحيد و موحدان را در هم ريخته و اين مهم را از طريق تبيين ماهيت پوچ و فاني ثروت و قدرت ( آيات 7 و 8 )؛ ذکر داستاني در بيان سنت خدا در غلبه دادن موحدان راست قامت بر مشرکان شرور و توحيد بر شرک ( آيات 9 تا 26 )؛ و در نهايت ايجاد روحيه تبليغ متوکلانه وحي بدون توجه به آثار و نتايج آن ( آيات 27 تا 31 ) پيش برده است. يعني پيامبر ( صلي الله عليه و آله و سلم ) متأسف از اوضاع نابسامان غلبه مشرکان دنيادار را به آزادگي از وجود يا عدم وجود ثروت و قدرت در اختيار مؤمنان به يا کافران به او؛ و بالاتر از آن به آزادگي از نتيجه تبليغ حق رسانده و ديگر بيان هدايت هاي لازم بينشي، انگيزشي و روشي در برخورد با اوضاع عليه مشرکان دنيادار بر موحدان را نصيب ايشان کرده است.
فصل دوم با ذکر مثل هايي براي در هم شکستن فضاي برتري طلبي مشرکان ثروتمند و قدرتمند بر مؤمنان فقير و ضعيف اقدام کرده و اين هدف مهم را از طريق تبيين ناپايداري دنيا و برتري طلبي مبتني بر آن ( کلام اول و دوم ) و انذار از حساب و بي تأثيري شرکاء پنداري در دفع عذاب ( کلام سوم ) و خنثي سازي مجادله آنان در برابر مثل هاي هدايت گرانه قرآن کريم ( کلام چهارم ) پيش برده و بدين ترتيب بيانات لازم براي مقابله با اعتقادات، اوصاف و رفتار مشرکان ارائه داده است.
فصل سوم و انتهايي سوره، به تأمين بينش لازم براي صبر و اميد در پيامبر ( صلي الله عليه و آله و سلم ) و موحدان مؤمن به ايشان و تضعيف اطمينان و اميد مشرکان، از طريق تبيين دو داستان بسيار مهم پرداخته است.
در نهايت کلام انتهايي و خاتمه سوره در يک جمع بندي حکيمانه عاقبت شرک و دنياپرستي را ورود زيانکارانه به جهنم دانسته و همگان را به توحيد و عمل صالح دعوت کرده است.
بدين ترتيب سوره مبارکه کهف با فضاي غلبه جبهه شرک بر جبهه توحيد مقابله کرده و راهبرد ايمني پيامبر ( صلي الله عليه و آله و سلم ) و مؤمنان به ايشان از شرايط سخت تفوق مشرکان و ضعف مؤمنان را بيان کرده است و در عين حال به تضعيف فزاينده مباني و رفتارهاي مشرکان در برخورد با مؤمنان، يعني برتري طلبي بر آنان پرداخته است.