اشاره: نظام آموزش و پرورش ایران در حالی که یکی از هجده وزارتخانه قوه مجریه است، اما بیش از پنجاه درصد کارکنان دولت را به خود اختصاص داده است. به لحاظ ماموریت ها و کار ویژه هایی که هر نظام آموزشی در دنیا عهده دار آن هاست که تربیت شهروندانی آگاه، مسئول، اجتماعی و علاقمند برای پذیرش نقش ها و مسئولیت های آینده از این قبیل اند.

نظام آموزش و پرورش ایران در حالی که یکی از هجده وزارتخانه قوه مجریه است، اما بیش از پنجاه درصد کارکنان دولت را به خود اختصاص داده است. به لحاظ ماموریت ها و کار ویژه هایی که هر نظام آموزشی در دنیا عهده دار آن هاست که تربیت شهروندانی آگاه، مسئول، اجتماعی و علاقمند برای پذیرش نقش ها و مسئولیت های آینده از این قبیل اند.

نظر به وضعیت کشور ایران در مقایسه با شاخص های توسعه و چشم اندازی که پیش رو داریم، مسئولیت های بنیادین و زیربنایی متوجه آموزش و پرورش است. بدون وجود نظام آموزشی پویا و سازگار با توسعهیافتگی، اساساً تصور رسیدن به جایگاه مطلوب داخلی و خارجی در جامعه جهانی به سختی قابل باور است.

اکنون پرسش هایی فراروی نظام آموزش و پرورش ایران قرار دارد که علاقمندان به ایرانِ آینده نمی توانند به سادگی و بدون دغدغه از کنار آن ها بگذرند.

از این روی،به طور فهرست وار این پرسش ها را در یک دسته بندی اجمالی می توان این گونه مطرح نمود:

ریشه تصمیمات آموزش وپرورش چیست؟

یک تغییرات ساختاری و ریشه تصمیم گیرهای امروز آموزش وپرورش بر مبنای کدام مطالعات پژوهشی اتخاذ و اعمال می شود؟ آیا تغییرات گسترده در مقاطع و پایه های تحصیلی، کتاب های درسی، استخدام و جذب نیروهای جدید و ارسال دستورالعمل های جدید و پی درپی به عقل جمعی و پژوهش های کاربردی متکی است و یا صرفا محصول تراوشات ذهنی و تصمیاتی خلق الساعه است؟

والدین مراقب کامپیوتر بچه ها باشید!

یک کارشناس ارشد مشاوره گفت: چیدمان کامپیوتر باید در معرض دید والدین قرار گیرد تا به طور غیرمستقیم و در عین حال با آزادی فرزندشان را کنترل نمایند.

وی توصیه کرد: خانواده‌ها باید با تهیه کردن نرم‌افزارهای مناسب، برنامه زمانی مشخصی را با توجه به سن فرزندشان خریداری و بر روی سیستم نصب کنند. یوسفی با تأکید بر همراهی کردن والدین هنگام کار با کامپیوتر توسط کودک خاطرنشان کرد: با این اقدام ارتباطات خانوادگی برقرار مانده و متزلزل نمی‌شود.

وی با اشاره به تعیین زمان معین برای کار کودک با رایانه گفت: این اقدام ضمن حفظ ارتباط والدین و کودک می‌تواند از افت تحصیلی کودک نیز جلوگیری کند ضمن اینکه روابط گرم و صمیمی افراد خانواده نیز حفظ ‌شود.

یوسفی همچنین بر تناسب سن کودک و استفاده از نرم‌افزارها تأکید کرد. این مشاور خاطرنشان کرد: والدین هنگام بازی کودکان با آن ها همراهی کنند تا هیجانات هنگام بازی کنترل و با یکدیگر در میان گذاشته شود. این مشاور بر خرید بازی های رایانه‌ای خلاقیت‌آور و فکری برای کودکان تاکید کرد و گفت: والدین سعی کنند در کنار بازی های تفریحی و هیجانی از این نوع بازی ها برای فرزندشان استفاده کنند.

یوسفی با بیان اینکه خانواده‌ها آسیب های پزشکی کار با رایانه را به فرزندان یادآوری کنند، عنوان کرد: والدین به کودک خود آموزش دهند که هنگام کار با رایانه آرنج کمی پایین‌تر از مچ دست قرار گیرد همچنین هنگام کار با رایانه به طور دائم مچ دست خود را حرکت دهند تا مشکلات جسمانی برای آن به وجود نیاید. این مشاور توصیه کرد: کودکان پس از هر دو ساعت کار با رایانه بلند شده قدم زده، آب نوشیده و حرکات نرمشی انجام دهند.

یوسفی با اشاره به عوارض چشمی گرافیک رایانه در کودکان گفت: کودکان و حتی افراد بزرگسال و والدین هنگام کار با رایانه به شکل مرتب پلک بزنند تا به عوارض چشمی کار با رایانه مبتلا نشوند.

وی با تأکید بر قرار دادن زیرپایی هنگام کار کودک با رایانه توصیه کرد: والدین کودک خود را آموزش دهند تا زانوها بالاتر از باسن قرار گیرد. این مشاور توصیه کرد: والدین به کودک خود تاکید کنند که در فضاهای مجازی هرگز اقدام به ارائه پروفایل شخصی و یا پسوردهای خود نکنند و موارد شخصی خود را با افراد غریبه در میان نگذارند. یوسفی بر کاهش ساعات کار با رایانه تاکید کرد و گفت: این مهم منجر به افزایش گرمی ارتباطات اعضای خانواده‌ها می‌شود.

تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا

استعداد فرزند خود را بشناسید

بدون شک هر انسانی در زمینه خاصی دارای یک استعداد ذاتی است. یکی از راه‌های رسیدن به موفقیت قبل از تلاش و کوشش، در واقع کشف این استعداد است. بنابراین کشف استعداد بسیار حائز اهمیت است. والدین بر عهده دارند که با دقت در رفتار و علاقه کودکان‌شان استعداد آنان را رمزگشایی کرده و به او در راه رسیدن به آن یاری رسانند.

رمزگشایی استعداد کودکان با دقت نظر والدین

شما باید به فرزندتان کمک کنید تا بتواند یک تصمیم درست بگیرد و علاقه‌اش را پیدا کند. گاهی بچه‌ها تحت تاثیر چیزی غیر از علاقه و استعداد خود قرار می‌گیرند مثل دیدن یک فیلم یا یک دوست که در زمینه خاصی فعالیت موفقی دارد. در چنین مواقعی فرزندتان ممکن است به اصطلاح جوگیر شده باشد و فقط یک تصمیم لحظه‌ای و هیجانی گرفته باشد. شما به هیجان او دامن نزنید و منطقی باشید.

گاهی والدین بیشتر از بچه‌ها هیجانی تصمیم می‌گیرند، اما راه درست زمان دادن است. چرا که این روش در بیراهه قدم نهادن و دور شدن از موفقیت است، پس به دور از هر هیجانی به فرزندتان کمک کنید تا راه خود را پیدا کند.

دخالت‌های بی‌مورد والدین

متاسفانه در بین اکثر خانواده‌ها دیده می‌شود که والدین تمایل دارند فرزندشان ادامه علاقه‌مندی آنان را پی‌گیرد. به طور مثال پدری که آهنگساز است به کودکش موسیقی را تحمیل می‌کند یا بر عکس مثلا می‌گوید دنبال هر کاری برو غیر از موسیقی.

البته پدر و مادر وظیفه دارند که در رشد فکر و اندیشه، استعداد و علاقه و بالاخره در تصمیم گیری‌ها کودکان‌شان را کمک کنند و تجربیات‌شان را در اختیار آنان قرار دهند، اما اگر این راهنمایی‌ها منجر به اعمال نظر باشد مخربند. این دخالت‌ها بی‌مورد است و باعث پرت افتادن کودک از مسیرش می‌شود. بنابر این والدین در رابطه با انتخاب رشته یا علاقه‌مندی یا هر انتخاب دیگر در مورد فرزندان باید به این اصول توجه لازم و کافی کنند.

چطور بدون استرس به مدرسه وارد شویم؟

فرزند شما بیش از 3‌ ماه مشغول تفریح و سرگرمی بوده و عملا هر کاری که مایل بوده انجام داده است.
انجام مجدد وظایف مدرسه الزاما برایش خوشایند نیست. برای پشت سر گذاشتن این مشکل کوچک نیازمند آن است که شما کمی بیش از معمول در اختیارش باشید و با تمام محبت‌تان او را در بر گیرید. در اینجا 10 توصیه برای ورود به مدرسه بدون استرس را پیشنهاد می‌دهیم.

1- او را به ساعت جدید عادت دهید.

بعد از آن میهمانی‌های تابستانی و تا ظهر خوابیدن‌ها، فرزند شما نیازمند آن است که دوباره به ریتم جدیدی عادت کند. چند روز قبل از ورود به مدرسه، از او بخواهید که شب‌ها زودتر به رختخواب برود و صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شود. بهتر است که دیرتر از 9 ‌شب به رختخواب نرود و نیم ساعت هم به مطالعه در رختخواب اختصاص دهد.

2- او را از نظر روانی آماده کنید.

چند روز قبل از ورود به مدرسه، با او در مورد مدرسه حرف بزنید. برایش توضیح دهید که به چه دلیل باید به مدرسه برود و رفتن به مدرسه چه مزایایی به همراه دارد. گفت ‌و گوهایتان باید مطابق با شخصیت و سن فرزندتان باشد. مثلا همکلاسی‌هایش را دوباره می‌بیند و با همکلاسی‌های جدید آشنا می‌شود، به فعالیت‌های جدیدی پی می‌برد و چیزهایی را یادمی‌گیرد که به رشد او کمک می‌کند.

3- به او اطمینان خاطر دهید.

او دل نگران است و زمانی که از ورود به مدرسه با او سخن می‌گویید، گریه زاری می‌کند: «نه، من نمی‌خوام مدرسه برم!». این امر طبیعی است. به او بگویید به‌ دلیل آنکه می‌خواهد معلم و کلاسش را عوض کند، نگرانی او را درک می‌کنید و زمانی که شما نیز به سن و سال او بودید روزهای ورود به مدرسه همین نگرانی‌ها را داشتید اما دوست‌های زیادی پیدا کردید. به او توضیح دهید که درصورت هر‌گونه مشکل، برای کمک به او و مقابله با آن در کنار او خواهید بود.

روش ها و الگوهاي آموزش

قرآن روش هايي را براي تعليم بيان مي كند كه مي توان از آن براي دانش علوم مختلف بهره برد. در اين بخش برخي از روش هاي تعليمي قرآن بيان مي شود:
1- ارائه الگو؛ ارائه نمونه عيني، از روش هاي قرآن در تعليم معارف و دانش هاست. در آياتي از قرآن بيان شده است كه چگونه پرسشگري مي تواند زيانبار باشد و فرد را با دشواري هاي چندي مواجه سازد. (مائده آيات 101 و 102) در حقيقت مي توان از اين روش قرآني به صورت تعميمي بهره برد و در آموزش به نمونه هاي عيني و قابل دسترسي براي متعلمان اشاره كرد تا آنان با آشنايي با نمونه ها بتوانند رفتار و منش خود را تنظيم و هماهنگ سازند.
2- استفاده از تشبيه؛ قرآن كريم براي عيني و قابل فهم كردن مطالب و آموزه ها از تشبيه معقول به محسوس استفاده مي كند. بنابراين بر معلمان و آموزگاران است كه در بيان مطالب معقولي كه دور از دسترس و يا انديشه متعلمان است، از روش تشبيه بهره جويند. قرآن در بيان اعمال كافران بيان مي دارد كه اگر بخواهيم آن را تبيين و روشن كنيم مي بايست اعمال ايشان را همانند خاكستري در برابر باد همانند نماييم كه در گذر تندباد و طوفاني سهمگين قرار گرفته است. چنان كه در بيان سخن و كلام طيب و پاك، آن را به درخت پرباري همانند مي كنند كه اصل و ريشه آن ثابت است و شاخه هاي آن در آسمان قرار گرفته و همگان از آن بهره مي برند درحالي كه سخن ناپاك و خبيث همانند درختي برآمده از زمين است كه ريشه در خاك ندارد و قرارگاهي براي آن نيست تا بر پايه هاي خويش بايستند و ديگران از بر و بار آن بهره مند گردند. (ابراهيم آيات 18 و 24 و 26)

آداب تعليم و تعلم

قرآن براي تعليم و تعلم آداب خاصي را بيان مي كند. در مسئله تعليم قرآن به مسئله مهم و اساسي تعهد اشاره مي كند و بيان مي دارد كه تعليم كننده بايد با متعلم شرط كند كه بر پايه و اساس دانش عمل نمايد و متعهد گردد تا از دانش خود به خوبي و درستي بهره گيرد. بر همين پايه است كه هاروت و ماروت دو فرشته الهي در زمان حضرت سليمان(ع) براي آموزش متعلمان از ايشان مي خواهد كه متعهد گردند تا از دانش خويش در راستاي اهداف نادرست بهره نگيرند و آن را براي اهداف سازنده و مفيد به كار گيرند. (بقره آيه102)افزون بر اين مي توان به آداب ديگري كه قرآن بدان تأكيد كرده است اشاره نمود. از جمله مي توان به آداب زير اشاره كرد:

تعليم و تعلم از منظر قرآن

نويسنده:علي جواهر دهي 
منبع:روزنامه کیهان

مفهوم تعليم و تعلم

تعلم به معناي ياد گرفتن و دانش آموختن است؛ چنان كه تعليم به معناي آموختن و آموزش دادن است. (فرهنگ نامه ها مانند لغت نامه دهخدا جلد 4 ص 5971 و فرهنگ فارسي ج 1 ص 1103) تعليم و تعلم برگرفته از واژه علم و از مشتقات آن است كه در باب تفعيل و تفعل (ثلاثي مزيد) به كار رفته است تا معناي آموزش دادن و نيز آموزش گرفتن را بيان دارد. مشتقات واژه علم در قرآن بسيار آمده است. در بسياري از آيات قرآن خداوند خود را معلم و آموزگار معرفي كرده است. به عنوان نمونه در آيه 2 سوره الرحمن مي فرمايد: «الرحمن علم القرآن»؛ خداوند رحمان، قرآن را آموزش و تعليم داده است و يا در سوره علق آيه 4 و 5 مي فرمايد:«اقرء و ربك الاكرام الذي علم بالقلم علم الانسان مالم يعلم»؛ بخوان! و پروردگار تو بس گرامي است همان كسي كه با قلم انسان را آموزش داد؛ به انسان چيزي را كه نمي دانست، آموخت.

آیا کامپیوتر فکر کودک را پرورش می‌دهد؟

بازی کردن با تبلت‌ها می تواند به یادگیری کلمات و پرورش حس کنجکاوی کودکان دو سال به بالا کمک کند. کودکان زیر ۵ سال استعداد عجیبی در استفاده از جدیدترین فناوری های هوشمند دارند. دیگر خیلی عجیب نیست که ببینیم کودکان دو - سه ساله با خونسردی تمام نشسته‌اند و انگشتشان را با اعتماد به نفس کامل روی تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها می‌کشند و یا دکمه‌ بازی‌های کامپیوتری را فشار می‌دهند.

با آنکه والدین هنگام بازی بچه‌ها با ابزار کامپیوتری نفس راحتی می‌کشند اما ته دلشان همواره این نگرانی وجود دارد که نکند این‌گونه سرگرمی‌ها به مغز بچه‌هایشان آسیب برساند.

اما ظاهراً وقت گذراندن پای صفحه های کامپیوتری به ویژه اگر تجربه‌ای دو سویه باشد، برای یادگیری بهتر مفید است. تحقیقات در دانشگاه ویسکانسن نشان داده است که کودکان بین سنین ۲ تا ۳ سال بیشتر به صفحه‌ای عکس‌العمل نشان می‌دهند که از آن‌ها می‌خواهد بهشان دست بزنند تا صفحه‌ای که تعاملی با کودکان ندارد.

این تحقیقات نشان داده است که هر چه صفحه ‌ای بیشتر اینتراکتیو (دوسویه) باشد، بیشتر واقعی است و از دید یک کودک دو ساله جالب‌تر است و او خود را به آن نزدیک می‌داند. «بچه‌هایی که به طور اینتراکتیو با ابزار کامپیوتری بازی می‌کنند، با سرعت بیشتری یاد می‌گیرند و کمتر اشتباه می‌کنند.» هدر گریگوریان، استادیار دانشگاه ویسکانسن که این تحقیقات را انجام داده است، می‌گوید که صفحه های قابل لمس، قابلیت یادگیری کودکان را افزایش می دهند. وقتی او آزمایش دیگری در زمینه یادگیری کلمات انجام داد، باز نتیجه مشابهی گرفت. او در این باره گفت: «کودکانی که با اسکرین های اینتراکتیو بازی می‌کنند با سرعت بیشتری یاد می‌گیرند و کمتر اشتباه می‌کنند اما تبدیل به یک نابغه نمی‌شوند فقط با این کار اطلاعات بیشتری دریافت می کنند.»

دلایل ترس کودک از مدرسه رفتن(1)

روز اول مدرسه رفتن برای تمام ما روز خاطره‌ انگیزی است. بعضی خاطره‌ها رنگ و بوی شادی و شور دارد و بعضی دیگر ترس و گریه. امروزه با تبلیغات گسترده و تغییر در روش‌های آموزشی و تربیتی در مدارس، تعداد بچه‌هایی كه از مدرسه می‌ترسند كمتر از گذشته است، اما هنوز هم بچه‌هایی وجود دارند كه روز اول مدرسه در میان بچه‌ها با چشمانی اشكبار دنبال مادران خود می‌گردند و از آن ها جدا نمی‌شوند.

اگر این ترس برطرف شد و كودك به مدرسه رفتن به صورت عادی عادت كرد كه هیچ اما با گذشت زمان ممكن است این ترس از مدرسه به مدرسه‌ گریزی و فرار از مدرسه بینجامد كه می‌تواند خطرات زیادی را به همراه داشته باشد.

ترس از مدرسه در نهایت تا سال اول دبستان طول می‌كشد ولی مدرسه‌گریزی به ندرت در دبستان و بیشتر در سن‌های بالاتر رخ می‌دهد. به دلیل شباهت‌ها و ربط ترس از مدرسه و مدرسه‌گریزی، این دو را با هم بررسی می‌كنیم.

برای این كه بتوانیم بر شور و شوق فرزندانمان در مدرسه رفتن بیفزاییم و از ترس و نگرانی آن ها كم كنیم، خوب است دلایل ترس از مدرسه و مدرسه‌ گریزی را بدانیم و بعد در رفع آن بكوشیم.

دلایل ترس کودک از مدرسه رفتن(2)

نوجوانان مدرسه گریز چه كسانی هستند؟

ممكن است فرزند شما با شخصیت وابسته وارد مدرسه شود و با آن نیز رشد كند. والدینی كه با فرزندان خود درس می‌خوانند، با آن ها تكالیف انجام می‌دهند و آن ها را كماكان به صورت وابسته بزرگ می‌كنند باید بدانند این وابستگی ممكن است در نوجوانی و در سن بلوغ باعث شود فرزند شما را دچار بحران روحی كند و از او یك شخصیت مدرسه‌ گریز بسازد، چراكه خود را وابسته به والدینش می‌بیند و در نوجوانی دوست دارد مستقل باشد.

او از درس خواندن لذت نمی ‌برد و در مدرسه نیز تنها می‌ماند، چراكه از همه توقع دارد خواسته‌هایش را همچون پدر و مادرش برآورده كنند و خودش برای به دست آوردن هیچ چیز حتی نمرات تحصیلی‌اش تلاش نكرده است و هیچ كسی حاضر به داشتن دوستی پرتوقع نیست.

بچه‌هایی كه مشكلات شدید عاطفی و خانوادگی دارند:

وقتی به بحران دوران نوجوانی، مشكلات عاطفی و خانوادگی نیز اضافه شود می‌تواند برای او بسیار مشكل‌ساز شود و به مدرسه‌گریزی بینجامد. والدینی كه از هم طلاق گرفته‌اند و نتوانسته‌اند آن طور كه باید برای فرزندشان پدری و مادری كنند، والدینی كه نمی‌دانستند چطور به فرزندشان محبت كنند، پدران و مادرانی كه یا سختگیری‌های فراوان می‌كنند یا بسیار بر فرزند خود راحت و آسان می‌گیرند، می‌توانند زمینه‌ساز مشكلات روحی و عاطفی برای بچه‌ها باشند. این مشكلات روحی و عاطفی باعث بروز مشكلات شخصیتی در آن ها و افت تحصیلی می‌شود كه هر دوی اینها باعث مدرسه‌گریزی خواهد شد.

هوش فضایی که مربوط به تجسم سه بعدی اشیا است، بیش از هر چیزی با هنر در ارتباط بوده و باعث تقویت درک کودک از محیط پیرامون و اشیای موجود در آن می شود.

محققان معتقدند پرورش هوش فضایی کودکان باعث می شود تا آنها در بزرگسالی در رشته های طراحی، عکاسی، معماری، مهندسی و هنر موفق شوند. در حال حاضر اسباب بازی های مختلفی برای پرورش این جنبه از هوش کودکان طراحی و ارائه شده است. از آنجا که روانشناسان پایان دوسالگی را بهترین زمان برای تقویت هوش فضایی کودکان می دانند، تهیه این نوع اسباب بازی کمک زیادی به پرورش ذهنی کودکان می کند.

در این نوع اسباب بازی ها شکل های مختلفی طراحی شده است. به کودک کمک کنید تا مکعب ها، مستطیل ها و مربع ها را در محل صحیح خود قرار دهد. به او بیاموزید چگونه اندازه های اضلاع اشکال را با محل خودش تطبیق دهد و زاویه های آن را بر جای خود منطبق کند.

البته استفاده از مقوا و برش مثلث، مربع و یا مستطیل در مرکز مقوا و جدا کردن آن هم روش ساده ای است که با استفاده از آن نیازی به تهیه اسباب بازی نخواهید داشت. پس از جدا کردن اشکال مختلف از مقوا، کودک را راهنمایی کنید تا دوباره اشکال را در جای مخصوص خود قرار دهد. این شیوه توانایی استدلال و تجسم فضایی کودکان را پرورش داده و تمرکز او را تقویت می کند.

هوش دیداری / فضایی یا تصویری : این نوع هوش توانایی درک پدیده های بصری است. یادگیرنده های دارای این نوع هوش ، گرایش دارند که با تصاویر فکر کنند و برای به دست آوردن اطلاعات نیاز دارند یک تصویر ذهنی واضح ایجاد کنند. آنها از نگاه کردن به نقشه ها، نمودارها، تصاویر، ویدیو و فیلم خوششان می آید.

مهارت های آنها شامل موارد زیر است: ساختن پازل، خواندن، نوشتن، درک نمودارها و شکل ها، حس جهت شناسی خوب، طراحی، نقاشی، ساختن استعاره ها و تمثیل های تصویری (احتمالا از طریق هنرهای تجسمی)،دستکاری کردن تصاویر، ساختن، تعمیر کردن وطراحی وسایل عملی، تفسیر تصاویر دیداری. شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:دریانورد،مجسمه ساز، هنرمند تجسمی، مخترع، کاشف، معمار، طراح داخلی، مکانیک،مهندس
 
بسیار مفید خواهد بود که کودک شما بتواند الگوهایی از وقایع زندگی، اعم از الگوهای برنامه ریزی و سیاست گذاری و نیز الگوهای طراحی و راهبردی، استنتاج و ترسیم کند. شما می توانید با استفاده از پازل های ساده، از سن پایین این عادت فکر کردن را در کودک تقویت کنید.

 از کودک خود بخواهید روی یک تکه کاغذ نقاشی بکشد و سپس از او بخواهید آن را به کمترین تعداد، یعنی دو قسمت ببرد و مجددا با استفاده از آن دو قسمت تصویر اصلی را بسازد، و بعد آن را به بیشترین تعداد ببرد و همین کار را انجام دهد. به تدریج که کودک تان بزرگ تر می شود می توانید نقاشی های مفصل تری بکشید و مانند یک پازل پیچیده آن را به قطعات بیشتری تقسیم کنید.
 
شما می توانید با خواستن از کودکتان که صورت های شاد و صورت های غمگین بکشد به او کمک کنید تا با احساس های خود ارتباط برقرار کند و احساس های دیگران را بشناسد. عکس های افراد مختلفی را که می شناسد به او نشان دهید و از او بخواهید احساس افراد داخل عکس را بیان کند.

این کار به کودک شما کمک می کند تا نه تنها احساس های مختلف را بشناسد، بلکه با دیگران همدلی کند و ارتباط نزدیک تری با آنها برقرار سازد. بعدا می توانید او را با روزنامه ها مختلف آشنا کنید. بعضی از بچه ها حتی در بین هجده ماهگی به تماشای مجله های رنگی علاقه دارند و نام اشیایی را در آنها می گویند و به چیزهایی که نام آنها گفته می شود اشاره می کنند.
 
در سنین بالاتر می توان چهره ها را به آنها نشان داد و سوال هایی مانند فکر می کنی آن شخص چه احساسی دارد؟ یا چهره او چه احساسی را نشان می دهد؟ از آنها پرسید. آنگاه می توان درباره اینکه چطور می توان با آنها همدردی کرد و یا آنها را آرام کرد، صحبت کرد. وقتی کودکتان کمی بزرگ تر شد می توانید آدمک هایی بکشید و از او بپرسید وضعیت های مختلف آنها از نظر احساسی چه مفهومی دارد. بعدا از کودک خود بخواهید آدمک هایی بکشد و احساس های مختلف آنها را نشان دهد. از نقاشی برای گسترش دید کودک خود از جهان نیز می توانید استفاده کنید.
 
  یک فکر خیلی ساده این است که وقتی آب از دست تان می ریزد چه اتفاقی می افتد شما و کودکتان می توانید یک نقاشی بکشید که در آن یک ظرف آب واژگون شده و آب آن روی کف اتاق ریخته و یک حوضچه کوچک ساخته است. یا از لبه میز به صورت قطره ها و ترشح های درشت روی کف اتاق می ریزد.

این نوع تمرین ها حافظه کودک شما را تقویت می کند و ادراک های او را از دنیای اطراف عمق می بخشد. هر وقت که مشغول گفتن یا نوشتن داستان هستید یا زمانی که کودک تان آنقدر بزرگ شده است که این کارها را خودش انجام دهد، همیشه از او بپرسید که آیا می توان قسمتی از داستان را به تصویر کشید.
 
ابتدا به او کمک کنید و بعدا از او بخواهید تصویری بکشد تا آنچه را در مخیله خود دارد تجسم کند وآن را با تصاویر نشان دهد، نه فقط با کلمات، حتی در حین گفتگو می توانید موضوع تصاویر ذهنی را مطرح کنید و او را وادار کنید تصویر ذهنی خود را با کلام ونه فقط با نقاشی بیان کند. 

ده راهکار برای تعلیم و تربیت بهتر

شاید یکی از شاخص ترین تفاوت های تعلیم و تربیت در گذشته و حال، لزوم توجه به مشکلا ت متعدد تعلیم و تربیتی دانش آموزان باشد، که این امر ناشی از درگیری دانش آموزان امروزی با نابسامانی متعدد، اعم از آموزشی و پرورشی است... 

راهکار,تعلیم,تربیت,بهتر,آکاایران,شاخص ترین تفاوت های تعلیم,شاخص,متعدد,امر,شاید,لزوم,درگیری دانش آموزان امروزی,درگیر,شاخص,شاخص

ده راهکار برای تعلیم و تربیت بهتردر نگاهی کلی می توان مشکلات آموزشی - پرورشی کودکان و نوجوانان را ازمواردی چون ناتوانی در فراگیری آموزش ها تا انواع نابسامانی های روحی - روانی دانست، که به این ترتیب جای بحثی نمی ماند که آموزگاران موظف اند بخشی از نیازهای این دانش آموزان را پاسخ گویند. از نگاهی دیگر اگر آموزگاران نتوانند نابسامانی ذهنی - جسمی دانش آموزان شان را برطرف کنند، بی تردید دانش آموزان به دلیل درگیری های ذهنی شان آنچه را که آموزش داده می شود فرا نمی گیرند. 
در این بررسی سعی شده تا ده راهکار ساده اما مهم برای برقراری ارتباط آموزگار با دانش آموزان با هدف رفع مشکلا ت مختلف آنها ارائه شود.

● با دانش آموزان مرتبط شویم

آموزگار به صندوقچه اسرار دانش آموزان تبدیل شود، سخنان آنها را بشنود و سعی کند بی آن که دیگران را به شکلی نادرست در جریان مشکلا ت قرار بدهد، مشکلا ت را به بهترین نحو با والدین و اولیای مدرسه در میان گذاشته و تلا ش خود را در جهت رفع آنها معطوف کند. 
اعتماد دانش آموزان به آموزگار باعث می شود تا دانش آموز آزادانه مسائلش را با آموزگار در میان گذاشته و از او کمک بخواهد. برای آن که بتوانیم دانش آموزان و مشکلا ت آنها را شناخته و یاری شان کنیم، دقایق پایانی کلا س را هر بار به گفت وگوی یک یا چند نفر از دانش آموزان اختصاص دهیم تا از علا یق، خواسته ها و مشکلا ت آنها آگاه شویم. در سایه این شناخت و آگاهی، برقراری ارتباط آسان تر و رفع مشکلا ت سهل تر خواهد شد. از سوی دیگر، ارتباط منطقی و صمیمی دانش آموز و آموزگار، احساس آرامش را بر کلا س درس حاکم می کند و این احساس خوشایند فرآیند آموزش - فراگیری را به حرکتی دل چسب و تاثیرگذار تبدیل می کند. 
اختصاص ساعت های خاص به گفت وگو با دانش آموزانی که با مشکلا ت بیشتری روبه رو هستند، بسیار راهگشا است.

● او را به سوی خوب بودن سوق دهیم

روانشناسان معتقدند سرآغاز تصحیح رفتارهای ناشایست دانش آموزان تفسیر خوب رفتارهای نادرست آنها است، به این معنی که برای مقابله با رفتارهای ناپسند دانش آموزان، به جای دعوا و مشاجره، با آنها به خوبی و با منطق و آرامش برخورد کرده و رفتار آنها را به گونه ای دیگر یا از نگاه دیگر تعبیر و تفسیر کنیم. دانش آموز ناآرام سعی دارد تا به هر شکل ممکن نظم کلا س را به هم زده و آموزگار و هم کلا سی هایش را آزار دهد; که این ناآرامی و اذیت ممکن است به دلا یل مختلف اعم از ابتلا به بیش فعالی; نابسامانی های روحی - روانی; نیاز به جلب توجه و... بروز کند. اما علت هر چه هست، نباید با او برخوردی تند و خشن داشت. گفت وگو با او و تفسیر رفتارهای ناپسند او به گونه ای دیگر، دانشآموزان را از ادامه روند نامناسبی که در پیش گرفته، باز می دارد.
به طور مثال هنگامی که با شیطنت سعی دارد تا نظم کلا س را به هم بریزد، به جای خشمگین شدن تنها به گفتن این عبارت بسنده کنید که: «او سعی دارد تا با شوخی هایش خستگی را از تن همه ما بیرون کند». استفاده از عبارت های از این دست دانشآموز را شرمنده کرده و او را به سوی تصحیح رفتار خویش سوق می دهد.

تعليم و تعلم از منظر قرآن

مفهوم تعليم و تعلم

تعلم به معناي ياد گرفتن و دانش آموختن است؛ چنان كه تعليم به معناي آموختن و آموزش دادن است. (فرهنگ نامه ها مانند لغت نامه دهخدا جلد 4 ص 5971 و فرهنگ فارسي ج 1 ص 1103) تعليم و تعلم برگرفته از واژه علم و از مشتقات آن است كه در باب تفعيل و تفعل (ثلاثي مزيد) به كار رفته است تا معناي آموزش دادن و نيز آموزش گرفتن را بيان دارد. مشتقات واژه علم در قرآن بسيار آمده است. در بسياري از آيات قرآن خداوند خود را معلم و آموزگار معرفي كرده است. به عنوان نمونه در آيه 2 سوره الرحمن مي فرمايد: «الرحمن علم القرآن»؛ خداوند رحمان، قرآن را آموزش و تعليم داده است و يا در سوره علق آيه 4 و 5 مي فرمايد:«اقرء و ربك الاكرام الذي علم بالقلم علم الانسان مالم يعلم»؛ بخوان! و پروردگار تو بس گرامي است همان كسي كه با قلم انسان را آموزش داد؛ به انسان چيزي را كه نمي دانست، آموخت.

كسب هويت و ماهيت انساني

در بينش و تحليل قرآني، حكايت آموزگاري خداوند و آموزش ديدن انسان، حكايت هويت و ماهيت انساني است. به اين معنا كه انسان به جهت همين آموزش ديدن مستقيم از سوي پروردگار است كه به مقام انسانيت و در نتيجه خلافت الهي بر هستي از قرارگاه زمين دست يافت.در تحليل قرآني آدمي به سبب دانش و معارفي كه به تعليم الهي آموخته شرافت يافته است و مستحق سجده همه كائنات از فرشتگان و پست تر از ايشان قرار گرفته است. اين آموزش انسان به اين علت است كه همگي از وي آن چه را كه به طور مستقيم قابليت ادراك آن را نداشته اند، بياموزند. در اين بينش حتي آناني كه قابليت داشته نيز نيازمند رهنمون هاي بشري هستند تا به مقام كمالي خود دست يابند؛ زيرا تنها انسان است كه به علم و دانش اسماي الهي و تعليم مستقيم خداوندي توانسته است ظرفيت ها و توانمندي هاي خود را به طور كامل بروز و ظهور دهد و به خلاقيت الهي دست يابد و به عنوان واسطه در فيض عمل كند و نقش پروردگاري در طول را به عنوان ولايت به عهده گيرد. اين نقش تنها به سبب دانشي است كه آموخته است. از اين جاست كه اهميت و ارزش تعلم و نيز تعليم دانسته مي شود.

خداوند معلم نخست و انسان متعلم اول

در داستان ماهيت و هويت سازي انسان در روز نخست آفرينش آمده است كه خداوند پس از آن كه حضرت آدم(ع) را براي خلافت آفريد به وي اسماي الهي را آموخت و سپس آن اسما را بر فرشتگان عرضه داشت تا آن را بيان دارند ولي فرشتگان از دريافت حقيقت اسما ناتوان و عاجز شدند و نتوانستند آن را بشناسند، از اين رو عرضه مي دارند كه ما تنها قادر به درك و بيان آن چيزي هستيم كه خداوند به ما آموخته است و اين دانش اسما فراتر از آن حد و اندازه اي است كه ما بدان آگاه شويم. سپس خداوند از آدم(ع) مي خواهد تا آن چه از اسماي الهي را كه آموخته به فرشتگان بنماياند و نشان دهد كه خود از چه ظرفيت و دارندگي بالا و والايي برخوردار است. آدم(ع) نيز اسما را به فرشتگان و ديگران گزارش مي كند.
به هر حال، خداوند معلم نخست و انسان متعلم اول است و حق آن است كه بگوييم معلم اطلاقي تنها خداست و اوست كه به انسان همه چيز را به شكل اسماي الهي آموخته است و انسان به جهت ظرفيت ذاتي توانسته است آن را بپذيرد و به صورت تعلم و پذيرش دانش اسما در ذات خود قراردهد. با نگاهي گذرا به آيات قرآن مي توان دريافت كه شأن و مقام آموزگاري در چه حد و اندازه اي است؛ زيرا تعليم فعل خداوند و شغل پيامبران است و خداوند در قرآن بيان مي دارد كه معلم ديگر انسان پيامبران هستند كه به انسان كتاب و حكمت مي آموزند و آنان را براي زندگي اجتماعي و قانوني و بالندگي و رشد آماده مي سازند. (آل عمران آيه164)از اين روست كه قرآن انسانها را به فراگيري و دانش آموزي فرا مي خواند و ايشان را تشويق و ترغيب مي كند تا دانش آموزي را در اولويت برنامه ريزي هدايتي و تربيتي جامعه اسلامي قراردهند و با بي سوادي مبارزه كنند. بر اين مبنا است كه به قلم و آن چه از دانش و علوم مي نگارد سوگند مي خورد و بر اهميت آن تأكيد مي ورزد. (قلم آيه1) و اين حكم فقهي نيز بر اهميت تعليم تأكيد مي ورزد كه شكار سگ تعليم داده شده طاهر و پاك شمرده مي شود. (مائده آيه4)

انتخاب مدرسه، معیارهای اساسی کدامند؟(۱)

برای بعضی‌ها بیشتر شبیه یک مسابقه دو است؛ آن هم دوی استقامت. همان که باید حسابی خودت را آماده کرده باشی. همان که باید بدوی و خسته نشوی. همان که خیلی‌ها به خط پایانش نمی‌رسند و آن هایی هم که از خط پایان عبور می‌کنند، حسابی از نا و نفس افتاده‌اند. مقصود از این شبه مسابقه، همان ماجرای قدیمی انتخاب بهترین مدرسه و ثبت‌نام دانش‌آموز است.

همان که با تعطیلی مدرسه‌ها آغاز می‌شود و پدر و مادرها باید در کنار هزار و یک کار دیگر، از صبح تا شب بدوند و بگردند و تلاش کنند تا یک مدرسه مناسب و باب میل خود و جیبشان  ـ البته از نگاه خودشان ـ بیابند و تازه وقتی مدرسه پیدا شد، باید آن دویدن اساسی ـ مانند صد متر آخر مسابقه ـ را شروع کنند تا با صد اما و اگر و شاید، فرزند دلبندشان را در آن مدرسه خوشنام و نشان، ثبت‌نام کنند.

معیارها متفاوت است

بنابراین باید گفت معیارهای انتخاب مدرسه خوب، بسیار متفاوت است و موردی که از نظر برخی مثبت به حساب می‌آید، برای گروهی دیگر امتیازی منفی تلقی می‌شود.

دکتر پروین ناظمی، روانشناس با اشاره به این موضوع، می‌گوید: معیارهای انتخاب مدرسه، در مقاطع تحصیلی مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و والدین باید با توجه به نیازهای کودک و نوجوان، بهترین مدرسه را انتخاب کنند.

در دوره دبستان یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب مدرسه، فضایی است که در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد تا آن ها بتوانند آزادی عمل، تحرک و جنب‌وجوش کافی داشته باشند. بنابراین مهم است به این موضوع هم توجه داشته باشیم که دانش‌آموزان دبستانی باید  زنگ ورزش یا تفریح، فضا و امکانات مناسبی در اختیار داشته باشند. علاوه بر این، معلم کلاس اول دبستان نیز نقش بسیار مهمی در ادامه فعالیت‌های آموزشی کودک دارد و می‌تواند انگیزه ادامه تحصیل را در وجود او شکل دهد یا به آن ضربه بزند.

محمد الهی نیز با تأکید بر نقش معلم پایه اول، یادآور می‌شود: نقش معلم در سال اول دبستان بسیار مهم است، زیرا اگر دانش‌آموز در این سال، معلم خوبی داشته باشد جذب درس و مدرسه خواهد شد و حتی تا پایان دوره تحصیلش هم او را به یاد خواهد داشت.

او معتقد است در مقاطع بالاتر، به تدریج کادر اداری و مدیریتی مدرسه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا اگر بهترین معلم‌ها و دبیران در مدرسه‌ای حضور داشته باشند که مدیریت خوب و یکپارچه‌ای ندارد، روند آموزشی و تربیتی دانش‌آموز دچار آسیب خواهد شد، اما مدیریت قوی می‌تواند یک کادر معمولی را هم با برنامه‌ریزی و هماهنگی به خوبی پیش ببرد و نتایج خوبی برجای گذارد.

دکتر ناظمی درخصوص معیارهای والدین می‌افزاید: یکی دیگر از نکات مهم  انتخاب مدرسه مناسب در دوره دبستان، نزدیک بودن مدرسه به خانه است. زیرا کودکان در سال‌های نخست تحصیل توانایی بیدار شدن صبح خیلی زود را ندارند و در مسیر طولانی خانه تا مدرسه خسته و دلزده می‌شوند.

با وجود این، بسیاری از پدر و مادرها به اشتباه تصور می‌کنند اگر فرزندشان به مدرسه خوبی برود که تا خانه‌شان فاصله زیادی دارد، بهتر است، اما چنین شیوه‌ای از نظر کارشناسان توصیه نمی‌شود.

این روانشناس به دانش‌آموزانی اشاره می‌کند که دوره دبستان را پشت‌سر گذاشته‌اند و می‌خواهند وارد مقاطع بالاتر شوند و می‌گوید: در این سنین هدایت و پرورش روحی، روانی و اخلاقی دانش‌آموزان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و با توجه به این‌که آن ها در سنین بلوغ هستند، پایه رفتارهای صحیح، عزت نفس و اعتماد به نفس‌شان در همین دوره شکل می‌گیرد. بنابراین نحوه برخورد مسئولان مدرسه و شرایطی که برای‌ دانش‌آموزان ایجاد می‌شود در این باره بسیار مهم است.

از طرفی، پدر و مادرهایی که می‌خواهند فرزندشان را ثبت‌نام کنند معمولا شناخت دقیق و درستی از کادر اداری و معلم‌های مدرسه ندارند و به همین دلیل ممکن است فقط با دیدن فضا و ساختمان، حیاط و امکانات فیزیکی مدرسه در این مورد تصمیم بگیرند.

الهی با اشاره به این موضوع، می‌گوید: اگر پدر و مادرها بخواهند کمی تخصصی‌تر در این‌ باره تصمیم‌گیری کنند، می‌توانند با والدین کسانی که در همان مدرسه درس خوانده یا می‌خوانند، صحبت کرده و نظر آن ها را جویا شوند تا بتوانند درخصوص وضع علمی و رفتار معلم‌ها و کادر اداری اطلاعات به نسبت درستی به دست آورند.

این کارشناس آموزشی بر این باور است که نوع رفتار، سابقه، مهارت و تجربه کادر ادرای و مدیریتی مدرسه اهمیت زیادی دارد. اولیای دانش‌آموزانی که از مقطعی به مقطع بالاتر می‌روند نیز به گفته وی، معمولا از کادر مدرسه قبلی‌شان مشورت می‌گیرند و براساس نظر آن ها که مورد اعتمادشان هستند، تصمیم‌گیری می‌کنند.

آموزش و پرورش در کنار هم

این روزها در بیشتر مدارس، تأکید و توجه زیادی به موضوع آموزش فشرده و سنگین درسی می‌شود و بسیاری از والدین هم طرفدار چنین برنامه‌هایی هستند. در صورتی‌که به گفته دکتر ناظمی، تمام این برنامه‌ها باید براساس شرایط روحی دانش‌آموز و توانایی‌هایش طراحی شود تا او را خسته و دلزده نکند. یادمان باشد چنین برنامه‌های سنگین و سختی، انگیزه درس خواندن را از دانش‌آموزان و به خصوص دبستانی‌‌ها می‌گیرد.

اختلالات یادگیری

بدرالسادات همایونیان اختلالات یادگیری را ۳ دسته گفتاری، نوشتاری و ریاضی دانست و اظهار داشت: تعدادی از دانش‌آموزان در مقاطع تحصیلی خود در ریاضی دچار مشکل‌ می‌شوند و با وجود تلاشی که می‌کنند پیشرفت مورد انتظار را به دست نمی‌آورند معمولاً معلمان آن ها را نصیحت می‌کنند تا بیشتر درس بخوانند و بازیگوشی نکنند.

وی افزود: جملاتی مانند برای پیشرفت در ریاضی معلم خصوصی باید بگیری، پیشرفت در ریاضی ارثی است، پایه‌ات از ابتدا ضعیف بوده است و چرا سر کلاس توجه نمی‌کنی بسیار متداول است غافل از این که ضعیف بودن در ریاضی می‌تواند به دلیل اختلال یادگیری در محاسبه باشد.

اختلالات یادگیری در کودکان

وی افزود: برخی والدین و اولیای مدرسه دانش‌آموز را سرزنش می‌کنند و از آن بدتر گاهی با ارزیابی مقایسه‌ای عزت نفس او را خدشه‌دار می‌کند همچنین محروم کردن کودک از تفریح و بازی و داشتن برنامه‌ای فشرده رفتارهایی است که متأسفانه اعمال می‌شود در حالی که این رفتارها نتایج بدتری را همراه دارد.

گام اول بررسی ضایعات مغزی است

این روانشناس کودک ادامه داد: اولین گام بررسی ضایعه مغزی در کودک است چنانچه هوش او طبیعی باشد و به لحاظ روانی اختلالی مشاهده نشود باید نوروسایکولوژیست‌ها و روانشناسان کودکان استثنایی به درمان مبتلایان به اختلال یادگیری بپردازند.

وی با بیان اهمیت رفتارهایی چون سینه‌خیز رفتن، چنگ زدن و پرتاب کردن در عدم ابتلا به اختلالات یادگیری گفت: محققان یادگیری مشاهده کرده‌اند چنانچه کودکی فعالیتی را انجام ندهد مثلاً پیش از راه رفتن سینه‌خیز نرود در بزرگسالی به اختلالات یادگیری مبتلا می‌شود متأسفانه گاهی برخی والدین خوشحال می‌شوند که فرزندشان بدون گذر از مرحله چهار دست و پا رفتن شروع به راه رفتن می‌کند در حالی که این مرحله در رشد مغز و عدم ابتلا به اختلالات یادگیری در آینده مؤثر است و چنانچه رفتاری جا بماند در رشد کودک اختلال ایجاد می‌شود.

همایونیان افزود: جالب است بدانید چنانچه کودکی هفت ساله مبتلا به اختلالات یادگیری باشد باید جهت درمان از ابتدا شروع کنیم در گام اول ابتدا بهره هوشی او محاسبه می‌شود بر این اساس تمام آیتم‌های کلامی و بیانی باید توسط خرده‌ آزمون‌ها محاسبه شود تا میزان توانمندی فرد در ابعاد مختلف سنجیده شود البته آزمون‌های هوشی کلیت را نشان می‌دهند و آزمونی در جهان وجود ندارد که به طور دقیق هوش را محاسبه کند.

به تفاوت‌های فردی توجه کنید

این متخصص حوزه بهداشت روان ادامه داد: چنانچه ۲ نفر از هوش‌بهره یکسان داشته باشند و نمرات یکسانی در خرده آزمون‌ها بگیرند ممکن است در دروس مشابه نمرات مختلفی کسب کنند که این به تفاوت‌های فردی مربوط می‌شود.

وی گفت: بهتر است والدین کودک را خسته نکنند و در برنامه‌ریزی خود این نکته را لحاظ کنند که کودکان با یکدیگر متفاوت هستند و گاهی تفاوت در توجه، دقت و تمرکز منجر به کسب نمرات متفاوت می‌شود.

شناخت استعداد در سال اول ابتدایی اتفاق می‌افتد

این متخصص حوزه بهداشت روان گفت: اگر کودک ریاضی، خواندن و نوشتن را از پایه یاد نگیرد در سال های آتی با مشکل مواجه می‌شود همچنین شناخت استعداد در سال اول ابتدایی اتفاق می‌افتد متأسفانه گاهی کودکان گروه‌بندی و طبقه‌بندی را بلد نیستند و ردیف کردن را نمی‌دانند همچنین آموزش کوچک تر، بزرگ تر، بالا، پایین، حجم، سبکی و سنگینی پیش از دبستان در عدم ابتلا به اختلالات ریاضی و پیشرفت تحصیلی موثر است.

وی افزود: همچنین بهتر است طیف رنگ ها را به کودکان آموزش دهیم از سویی دیگر اولیای مدرسه باید این موضوع را بدانند که ممکن است برخی کودکان به دلیل مشکلات مالی نتوانند به مهد کودک رفته و این مفاهیم را پیش از دبستان یاد بگیرند بهتر است این کودکان شناسایی شده و آموزش‌های اولیه پیش از تدریس درباره آن ها اعمال شود.

 

کودکان خود را از بازی محروم نکنید

وی افزود: والدین و آموزگاران باید نسبت به یادگیری ریاضی در کودکی که کلاس اول است توجه زیادی کنند و نسبت به فهم او ریاضی را آموزش دهند متأسفانه برخی معلمان حوصله آموزش جمع و تفریق را به تمام دانش‌آموزان ندارند و ممکن است دانش‌آموزی بدون یادگیری این ها وارد مرحله بعدی یادگیری که ‌آموزش ضرب و تقسیم است شود و نتواند آن ها را یاد بگیرد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: فارس

انتخاب مدرسه، معیارهای اساسی کدامند؟(۲)

برای بعضی‌ها بیشتر شبیه یک مسابقه دو است؛ آن هم دوی استقامت. همان که باید حسابی خودت را آماده کرده باشی. همان که باید بدوی و خسته نشوی. همان که خیلی‌ها به خط پایانش نمی‌رسند و آن هایی هم که از خط پایان عبور می‌کنند، حسابی از نا و نفس افتاده‌اند. مقصود از این شبه مسابقه، همان ماجرای قدیمی انتخاب بهترین مدرسه و ثبت ‌نام دانش‌آموز است. در مطلب قبل درباره انتخاب مدرسه و معیارهای متفاوت برای خانواده ها صحبت شد، در ادامه به موارد دیگر می پردازیم:

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، باید به موضوع آموزش مهارت‌های زندگی هم توجه داشته باشیم که متاسفانه گاهی در مدارس ما نادیده گرفته می‌شود و به همین دلیل دانش‌آموزان پس از پایان دوره تحصیل، فقط درس‌های‌شان را به خوبی بلد هستند؛ ولی مهارت تصمیم‌گیری، حل مساله، قدرت ابراز وجود، خودآگاهی و... را ندارند. بنابراین بهتر است مدارس ما بخشی از وقت و کارشان را به آموزش این مسائل اختصاص دهند تا دانش‌آموزان را آماده ورود موفق به جامعه کنند.

معیارهای اساسی کدامند؟

همچنین بعضی از پدر و مادرها با صراحت می‌گویند حذف زنگ ورزش یا کم شدن آن به نفع فرزندان‌شان است و پایه درسی‌ آن ها را تقویت می‌کند. در حالی که دکتر ناظمی این نظر را قبول ندارد و یادآور می‌شود: بچه‌ها به دلیل شرایطی که دارند، به فعالیت‌های بدنی نیازمندند تا بتوانند به نیازهای درونی‌شان جهت دهند و انرژی‌شان را به شکل صحیح تخلیه کنند.

بنابراین حذف زنگ ورزش و کم‌اهمیت به حساب آوردن آن اشتباه بزرگی است که متاسفانه در بعضی از مدارس اتفاق می‌افتد؛ پس خوب است والدین هنگام انتخاب مدرسه به این نکته هم توجه کنند.

امکانات تا چه حد مهم است؟

گروهی از والدین به ظاهر مدرسه و امکانات فیزیکی آن توجه زیادی نشان می‌دهند و در مقابل، عده دیگری چنین امکاناتی را ضروری نمی‌دانند.

آقای الهی اما وجود چنین خدمات و امکاناتی را در بهبود وضع مدرسه مؤثر می‌داند و می‌گوید: زمانی که امکانات آزمایشگاهی، کارگاهی و کلاس‌های هوشمند در مدرسه‌ای وجود داشته باشد، هم یادگیری دانش‌آموزان بهتر خواهد شد و هم کار انتقال مطالب برای معلم راحت‌تر است.

بنابراین وجود امکانات مناسب هم باید یکی از معیارهای انتخاب مدرسه باشد زیرا در این دوره اگر معلم غیر از گچ و تخته و کتاب، امکان دیگری در دسترس نداشته باشد، به خوبی نمی‌تواند اطلاعات را به دانش‌آموزان منتقل کند و در نتیجه، محصلان دچار افت تحصیلی می‌شوند. اما مدرسه‌ای که وسایل کمک درسی مجهزی دارد، از نظر تحصیلی وضع بهتری خواهد داشت و دانش‌آموزانش هم بهتر و بیشتر رشد خواهند کرد.

با این حال، در این مورد هم نباید افراط کرد، زیرا مدارسی هم هستند که امکانات خیلی خاصی ندارند، اما عملکردشان مناسب و گاه بهتر از دیگر مدارس است.

بنابراین نباید فراموش کنیم پیدا کردن یک مدرسه خوب کار به نسبت سختی است و در خانواده‌های مختلف، معیارهای متفاوتی دارد، اما این وظیفه پدر و مادر است که در این مورد تحقیق کنند و بهترین مدرسه را برای فرزندشان بیابند.

اگر در محدوده نباشید، بازنده‌اید

هوا بس ناجوانمردانه گرم است، اما پدر و مادرها چاره‌ای ندارند، باید بیابند و فرزندشان را حضوری و گاه پس از امتحانات کتبی و شفاهی در مدرسه ثبت‌نام کنند. در میان والدینی که پوشه به دست در حیاط و راهروهای مدرسه ایستاده‌ و راه می‌روند، بعضی‌ها خوشحال و راضی، کارها را انجام می‌دهند، فرزندشان ثبت‌نام می‌شود و به خانه برمی‌گردند و بعضی‌های دیگر هم سرگردان و مستأصل در کار این ماراتن نفسگیر می‌مانند و به این فکر می‌کنند که چطور باید مسئولان مدرسه را راضی کرد تا این دانش‌آموز هم در همان مدرسه ثبت‌نام شود؟

یکی با اخم و ناراحتی به فرزندش یادآوری می‌کند «بچه! چقدر گفتم یه کم بیشتر درس بخون؛ اگه فقط یه ذره بیشتر تلاش کرده بودی حالا اوضاع طور دیگری بود»، دیگری از دور بودن خانه‌شان می‌گوید و مادری هم انگار پایش به زمین چسبیده باشد، حیران و متحیر کنار حیاط ایستاده و سکوت کرده است.

در این میان پدر و مادرهایی که موفق نمی‌شوند فرزندشان را در مدرسه دلخواه ثبت‌نام کنند، معمولا به قانون‌هایی اشاره می‌کنند که مسئولان و مدیران مدارس با استناد به آن ها از ثبت‌نام دانش‌آموز خودداری کرده‌اند و خیلی‌ها بر این باورند که این‌ها همه بهانه است تا جایی برای دانش‌آموزان آشنا خالی بماند.

تعیین محدوده جغرافیایی، پر بودن ظرفیت کلاس‌ها و شرط معدل از مواردی است که هنگام ثبت‌نام در بعضی از مدارس به آن ها اشاره‌ می‌شود و همین‌ها هم دلیلی است برای ثبت‌نام نکردن دانش‌آموزان. بنابراین اگر بخواهیم به انتخاب مدرسه مناسب فکر کنیم، می‌بینیم والدین در مورد مدارس دولتی عادی امکان انتخاب زیادی ندارند.

محمد الهی، کارشناس آموزشی نیز با تائید این مطلب می‌گوید: قرار گرفتن خانه دانش‌آموز در محدوده جغرافیایی تعیین ‌شده، یکی از قوانینی است که برای ثبت‌نام در مدارس دولتی عادی باید به آن دقت شود. با توجه به این‌که تمام مدارس دولتی عادی، محدوده جغرافیایی ثبت‌نام دارند، به نظر می‌رسد والدین اختیار زیادی در این زمینه نخواهند داشت؛ مگر این‌که پس از مراجعه به ستاد ثبت‌نام و تکمیل فرم‌های ویژه، نسبت به ثبت‌نام دانش‌آموز اقدام کنند.

در غیر این صورت کار خاصی از دست والدین ساخته نیست، مگر این‌که به یک شیوه قدیمی متوسل شوند؛ تهیه اجاره ‌نامه تقلبی، اجاره‌نامه‌ای که در ظاهر نشان می‌دهد آن ها در محدوده جغرافیایی مدرسه ساکن هستند که البته این کارشناس آموزشی می‌گوید در بعضی مدارس درباره این آدرس‌ها هم تحقیق می‌شود تا مسئولان مدرسه نسبت به درست بودن آن ها اطمینان پیدا کنند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: جام جم 
تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا

«علم و دانش اگر در كنار آن تربيت نباشد مضر است. تربيت كنيد مهم تربيت است، علم تنها فايده ندارد، علم تنها مضر است.»

مسامحه و سهل‌انگاري در تعليم و تربيت خيانت به اسلام و جمهوري اسلامي و استقلال فرهنگي يك ملت و كشور است و بايد از آن احتراز كرد. تربيت از نظر امام به قدري اهميت دارد كه مي‌فرمايند: «در صورتي‌كه امر دائر باشد، بين علم و تربيت و اين‌كه كدام [را] رها كنيم، بايد علم رها شود.»

روش ها و الگوهاي آموزش

قرآن روش هايي را براي تعليم بيان مي كند كه مي توان از آن براي دانش علوم مختلف بهره برد. در اين بخش برخي از روش هاي تعليمي قرآن بيان مي شود:
1- ارائه الگو؛ ارائه نمونه عيني، از روش هاي قرآن در تعليم معارف و دانش هاست. در آياتي از قرآن بيان شده است كه چگونه پرسشگري مي تواند زيانبار باشد و فرد را با دشواري هاي چندي مواجه سازد. (مائده آيات 101 و 102) در حقيقت مي توان از اين روش قرآني به صورت تعميمي بهره برد و در آموزش به نمونه هاي عيني و قابل دسترسي براي متعلمان اشاره كرد تا آنان با آشنايي با نمونه ها بتوانند رفتار و منش خود را تنظيم و هماهنگ سازند.
2- استفاده از تشبيه؛ قرآن كريم براي عيني و قابل فهم كردن مطالب و آموزه ها از تشبيه معقول به محسوس استفاده مي كند. بنابراين بر معلمان و آموزگاران است كه در بيان مطالب معقولي كه دور از دسترس و يا انديشه متعلمان است، از روش تشبيه بهره جويند. قرآن در بيان اعمال كافران بيان مي دارد كه اگر بخواهيم آن را تبيين و روشن كنيم مي بايست اعمال ايشان را همانند خاكستري در برابر باد همانند نماييم كه در گذر تندباد و طوفاني سهمگين قرار گرفته است. چنان كه در بيان سخن و كلام طيب و پاك، آن را به درخت پرباري همانند مي كنند كه اصل و ريشه آن ثابت است و شاخه هاي آن در آسمان قرار گرفته و همگان از آن بهره مي برند درحالي كه سخن ناپاك و خبيث همانند درختي برآمده از زمين است كه ريشه در خاك ندارد و قرارگاهي براي آن نيست تا بر پايه هاي خويش بايستند و ديگران از بر و بار آن بهره مند گردند. (ابراهيم آيات 18 و 24 و 26)
3- استمرار تعليم؛ گوشزد كردن پياپي رهنمودها و دانش ها و تكرار آن از روش هاي تعليمي قرآن است. از اين رو گفته شده است كه الدرس حرف و التكرار الف؛ درس يك حرف است ولي هزار بار تكرار لازم دارد تا جا بيافتد و قرار گيرد. تكرار و استمرار در تعليم همانند قطرات آبي است كه بر صخره هاي سخت و مرمرين فرو مي ريزد و درنهايت نقشي بر آن مي آفريند و در دل آن جاي مي گيرد. (قصص آيه 51)
4- بيان فلسفه و علت حكم؛ جهت تفهيم دقيق شاگردان، قرآن از روش بيان فلسفه و علت احكام استفاده مي كند. به عنوان نمونه در بيان حكم آرام سخن گفتن مي فرمايد كه بلند سخن گفتن موجب مي شود كه فرد از سخن گوينده بگريزد و آن را ناخوش و زشت شمارد؛ چنان كه صدا و سخن خر را زشت و ناهنجار مي شمارد.(لقمان آيه 19)
5- تنوع بيان؛ بيان مطالب به شيوه هاي متفاوت و مختلف، روشي كارساز است كه قرآن در تعليم و تربيت خود برگزيده است. در آيات زيادي سخن از اين است كه قرآن يك مسئله را به شكل آيات مختلف بيان مي كند. اين مسئله در اصطلاح قرآني به تصريف آيات مشهور است. قرآن بيان مي دارد كه هدف از تصريف آيات و بيان متنوع يك مسئله به اشكال مختلف براي امكان بخشي فهم و درك دقيق مسئله و مطلب براي مخاطب و شنونده آن است.(انعام آيه 65 و نيز 105)
6- طرح سؤال و پرسش؛ از روش هاي مفيد و كاربردي قرآن براي آموزش و تعليم، بهره گيري از طرح سؤال و پرسش است. قرآن در بيان و تبيين بسياري از مسايل سخت و پيچده با طرح پرسش مي كوشد تا در ذهن مخاطب انگيزه و چالشي را برانگيزد تا در جستجوي پاسخ برخيزد. اين گونه مي شود كه پس از تلاش پرسش شونده، امكان استقرار و جا افتادن مطلب براي او بيش از پيش فراهم مي گردد. (انعام آيات 63 و 64 و ابراهيم آيه 10)

مفهوم تعليم و تعلم

تعلم به معناي ياد گرفتن و دانش آموختن است؛ چنان كه تعليم به معناي آموختن و آموزش دادن است. (فرهنگ نامه ها مانند لغت نامه دهخدا جلد 4 ص 5971 و فرهنگ فارسي ج 1 ص 1103) تعليم و تعلم برگرفته از واژه علم و از مشتقات آن است كه در باب تفعيل و تفعل (ثلاثي مزيد) به كار رفته است تا معناي آموزش دادن و نيز آموزش گرفتن را بيان دارد. مشتقات واژه علم در قرآن بسيار آمده است. در بسياري از آيات قرآن خداوند خود را معلم و آموزگار معرفي كرده است. به عنوان نمونه در آيه 2 سوره الرحمن مي فرمايد: «الرحمن علم القرآن»؛ خداوند رحمان، قرآن را آموزش و تعليم داده است و يا در سوره علق آيه 4 و 5 مي فرمايد:«اقرء و ربك الاكرام الذي علم بالقلم علم الانسان مالم يعلم»؛ بخوان! و پروردگار تو بس گرامي است همان كسي كه با قلم انسان را آموزش داد؛ به انسان چيزي را كه نمي دانست، آموخت.

كسب هويت و ماهيت انساني

در بينش و تحليل قرآني، حكايت آموزگاري خداوند و آموزش ديدن انسان، حكايت هويت و ماهيت انساني است. به اين معنا كه انسان به جهت همين آموزش ديدن مستقيم از سوي پروردگار است كه به مقام انسانيت و در نتيجه خلافت الهي بر هستي از قرارگاه زمين دست يافت.در تحليل قرآني آدمي به سبب دانش و معارفي كه به تعليم الهي آموخته شرافت يافته است و مستحق سجده همه كائنات از فرشتگان و پست تر از ايشان قرار گرفته است. اين آموزش انسان به اين علت است كه همگي از وي آن چه را كه به طور مستقيم قابليت ادراك آن را نداشته اند، بياموزند. در اين بينش حتي آناني كه قابليت داشته نيز نيازمند رهنمون هاي بشري هستند تا به مقام كمالي خود دست يابند؛ زيرا تنها انسان است كه به علم و دانش اسماي الهي و تعليم مستقيم خداوندي توانسته است ظرفيت ها و توانمندي هاي خود را به طور كامل بروز و ظهور دهد و به خلاقيت الهي دست يابد و به عنوان واسطه در فيض عمل كند و نقش پروردگاري در طول را به عنوان ولايت به عهده گيرد. اين نقش تنها به سبب دانشي است كه آموخته است. از اين جاست كه اهميت و ارزش تعلم و نيز تعليم دانسته مي شود.

جوان معمولا در سه حوزه فكر و انديشه، اخلاق و معاشرت اجتماعي، نگراني هايي دارد و خواسته يا ناخواسته به سمت و سويي گرايش پيدا مي كند و در صورتيكه الگويي مناسب به وي ارايه نشود، به الگوهاي نامناسب و نامتناسب روي ميآورد. از اين رو قرآن، در راستاي رسالت هدايتي و تربيتي خود، با بيان داستان هاي واقعي به ترسيم الگوهاي مناسب پرداخته است، كه در اين نوشتار تنها به الگوهاي جوان و يا در سنين جواني مي پردازيم. 
الف: حوزه فكر و انديشه 

1ـ الگوي مبارزه با عقايد و افكار باطل 
 

الگوي جوان در اين برنامه، حضرت ابراهيم - عليه السلام - است كه در سنين جواني به مبارزه با بت پرستي پرداخت. وي ابتدا با سرپرست خود (آزر) گفتگو كرد و تا آنجا پيش رفت كه از او و همفكرانش بيزاري جست. 
قرآن كريم مي فرمايد: (ولقد آتينا ابراهيم رشده من قبل و كنا به عالمين، اذ قال لا بيه وقومه ما هذه التماثيل التي إنتم لها عاكفون) ما وسيله رشد ابراهيم را از قبل به او داديم; و از شايستگي او آگاه بوديم. آن هنگام كه به پدرش آزر، و قوم او گفت:اين مجسمه هاي بي روح چيست كه شما همواره آنها را پرستش مي كنيد؟ در پاسخ گفتند: وجدنا آبائنا لها عابدين) ما پدران خود را ديديم كه آنها را عبادت مي كردند، ابراهيم واكنش نشان داد و فرمود: لقد كنتم إنتم وآبإكم في ضلال مبين) قطعا هم شما و هم پدرانتان در گمراهي آشكاري بوديد.[1] 
چون تواند ساخت با آزر، خليل؟ 
چون تواند ساخت با رهزن، دليل؟ 
آري، همان طور كه راهنما و دليل راه، با راهزن سازگاري و همراهي ندارد، ابراهيم خليل هم با آزر بت تراش سازش نمي كند. 
و در جاي ديگر فرمود: واذ قال ابراهيم لا بيه آزر إتتخذ إصناما الهه اني إراك وقومك في ضلال مبين) به خاطر بياوريد هنگامي كه ابراهيم به پدرش آزر گفت: آيا بت هايي را معبود خود انتخاب مي كني؟ من، تو و قوم تو را در گمراهي آشكاري مي بينم. [2] 
ابراهيم در مرحله نخست، در مقام استفهام انكاري و توبيخي پرسيد: (اين مجسمه ها چيست كه به عنوان خدا پذيرفته ايد و آنان را عبادت مي كنيد؟.) در مرحله بعد كه آنان به تقليد از پيشينيان خود استدلال كردند، ابراهيم در پاسخ، آنان را به گمراهي متهم نمود. 

اعلام بيزاري 
 

سپس در مرحله بعد، ابراهيم از بت پرستان اعلام بيزاري كرد، قرآن كريم مي فرمايد: (قد كانت لكم اسوه حسنه في ابراهيم و الذين معه اذ قالوا لقومهم انا برإ منكم ومما تعبدون من دون الله) براي شما سرمشقي خوب در زندگي ابراهيم و كساني كه با او بودند، وجود داشت، آن هنگام كه به قوم مشرك خود گفتند: (ما از شما و آنچه غير از خدا مي پرستيد، بيزاريم) . [3] 

اظهار دشمني 
 

در مرحله ي بعد ابراهيم، دشمني خود با آنان را ظاهر كرد و گفت: (كفرنا بكم وبدا بيننا وبينكم العداوه والبغضإ إبدا) ما نسبت به شما كافريم و ميان ما و شما عداوت و دشمني هميشگي آشكار شده است. [4] 

فقط خوديها 
 

ابراهيم نسبت به همه بت پرستان اعلام بيزاري و اعلان دشمني نمود; يعني نبايد با آنان همزيستي مسالمتآميز داشت. اما چون به آزر وعده استغفار داده بود: (سإستغفر لك ربي)[5]، براي او استغفار كرد. قرآن مي فرمايد: (الا قول ابراهيم لا بيه لا ستغفرن لك)[6] و (ما كان استغفار ابراهيم لا بيه الا عن موعده وعدها اياه) [7] 
رو (إشدإ علي الكفار) باش 
با ولي چون گل، عدو چون خار باش