به گزارش خبرنگار ایمنا، علی شریعتی نویسنده، جامعه شناس، پژوهشگر دینی، مبارز و فعال سیاسی است که از نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی ایران نیز بود. او بازگشت به راه تشیع حقیقی و انقلابی را نیرویی برای تحقق عدالت اجتماعی می‌دانست. شریعتی، علاوه بر شهرت زیادش برای سهم داشتن در شکل گیری تفکر مذهبی و اجتماعی انقلاب ایران، به دلیل کارنامه فعالیت‌هایش برای احیای مذهب و سنت در جامعه و بیدارگری جامعه درباره انحراف حکومت پهلوی نیز شهرت داشته است.

شریعتی آثار متعددی از جمله "فاطمه فاطمه است"، "تشیع علوی و تشیع صفوی"، "حسین وارث اسلام"، "هبوط در کویر" و "مذهب علیه مذهب" را در کارنامه دارد. بیشتر آثار او جمع‌آوری سخنرانی‌هایش در حسینیه ارشاد و دیگر محافل است. سخنرانی‌های تأثیر گذار و جریان ساز بسیاری در جامعه ایران پیش از انقلاب داشت. شریعتی در باب تفکرات فلسفی غرب و معرفی شیعه آثار و نامه‌های بسیاری دارد.

این نویسنده علاوه بر آثاری که در حوزه‌های مختلف ادبی و تفکری نگاشته، شاعر نیز بوده و از شریعتی چند کتاب شعر نیز بر جای مانده است. وی دوم آذرماه ۱۳۱۲ به دنیا آمد و در ۲۹ خرداد ۱۳۵۲ درگذشت. او اگرچه پنج سال پیش از انقلاب اسلامی رخت از جهان بست و آثار او در آینده ایران و تفکرات انقلابیون تأثیرات بسیاری گذاشت.

تلاش شریعتی برای جلوگیری از "غربی شدن" ایران

شریعتی یکی از مخالفان سر سخت تفکرات غربی بود. او با مفاهیم سیاسی آن‌ها مشکل داشت و بارها به فلسفه غرب تاخت. تلاش شریعتی یافتن مسیری برای ایران بود که با حفظ و احیای فرهنگ اسلامی در راه توسعه قدم بردارد و شاید دلیل مخالفت‌های او با سیاست‌های حکومت پهلوی نیز همین مسئله باشد.

علیرضا مکاریان‌پور، استاد گروه فلسفه دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره علی شریعتی می‌گوید: چه با علی شریعتی موافق باشیم چه مخالف، باید بپذیریم او یکی از نمادهای هویت ایرانی اسلامی است. او می‌خواست در دنیای مدرن جایی برای فرهنگ این سرزمین بیابد و آن را از غبارگرفتگی اعصار و پستوی خانه‌ها به متن جامعه بیاورد و بدان جانی دوباره ببخشد تا بتواند در این عصر صنعتیِ پیچیده‌ شده، نقش ایفا کند. این‌که در این تلفیق مدرنیته و سنت تا چه حد موفق بوده و کجاها به تصنع افتاده، خود بحث دیگری است؛ اما آن‌چه مسلم است او نمی‌خواسته ما ایرانیان در فرآیند توسعه و مدرنیزاسیون به‌کل غربی شویم.

ادبیات، یاری دهنده شریعتی برای انتقال مفاهیم

شریعتی همواره از ابزار ادبیات و کتاب برای انتقال مفاهیم خود استفاده کرد. ابزاری که در تاریخ تأیید شده و به عنوان ماندگارترین یادبود بشر شناخته می‌شود. حتی ترویج دین اسلام هم بر کتاب و ادبیات استوار بوده و همچنان پس از ۱۴۰۰ سال قرآن راهنمای مسلمانان است.

مکاریان‌پور با اشاره به اینکه ادبیات برای بیان افکار فرهنگی، مذهبی و اجتماعی تأثیرگذار است، اظهار می‌کند: نسل جوان پیش از انقلاب که اکنون در دهه‌ شصت و هفتاد زندگی خود هستند همگی تحت تأثیر "دکتر" شریعتی هستند. اصلاً برای آن‌ها فقط یک نفر دکتر بود آن هم شریعتی! مسلماً خطبه‌های آتشین در حسینیه ارشاد و استفاده درست از واژه‌ها و صنایع ادبی در جذب آن‌ها تأثیر داشت. اما فرو کاستن شریعتی به یک خطیب آتشین چندان مطابق با واقع نیست. او متفکری بود که اندیشه مورد نیاز زمانه خود را شناخته بود. شریعتی "درد آگاهی" بود که حتی اگر در تشخیص درمان هم در برخی جاها به خطا رفته باشد اما حداقل با اندیشه برج عاج‌نشینانه که نسبتی با جامعه ندارد سر سازگاری نداشت و ادبیاتِ صِرف هم در دستور کارش نبود. حتی در "کویر" هم که به لحاظ ادبی اثر برجسته‌ای است دغدغه‌های عارفانه و اگزیستانسیالیستی شریعتی ارائه شده است.

این استاد فلسفه با بیان اینکه شریعتی در ادبیات مطرح نیست، تصریح می‌کند: هنوز که هنوز است "کویر" مخاطب خود را دارد. البته شریعتی نقش یک ادیب را بازی نکرد یا نمی‌خواست یا زمانه فرصتی به او نداد. او متفکری بود که ذوق ادبی خود را در پیشبرد اهدافش به‌کار می‌گرفت و در همین راستا هم شهرت یافت.

شریعتی سبک جدیدی در نقد مذهبی ارائه نکرد

مکاریان پور با اشاره به اینکه نسبت ایجاد سبک ادبی انتقادی به شریعتی درست نیست، ادامه می‌دهد: شریعتی سبک جدیدی در نقد مذهبی ارائه نکرده، ولو آن‌که جرأت و جسارت بیش‌تری در نقد سنت‌های قشر مذهبی دوران خود به خرج داده باشد.

وی با اشاره به برخی جملات شریعتی که در قالب پیام‌هایی کوتاه در فضای مجازی و تلفن‌های همراه دست به دست می‌شود، اضافه می‌کند: تبدیل نوشته‌ها به پیامک صدمه‌ای نزده! البته تقطیع هر اثری ممکن است ارتباط مخاطب با کلیت آن را دچار سوء تفاهم کند. درباره پیامک‌های با محتوای طنز هم این‌که چرا برخی جدی گرفتند نمی‌دانم. جامعه کنونی ما تحت فشارهای متعدد اقتصادی و فرهنگی است و یکی از راه‌هایی که برای تخلیه فشارها انتخاب کرده تبدیل هر موضوعی به طنز است و جایگاه شریعتی با این مسائل متزلزل نخواهد شد.

برترین نوشته‌های شریعتی

این استاد فلسفه معتقد است که "کویر" بهترین اثر ادبی شریعتی است و بین مردم نیز این اثر بیش‌تر مورد استقبال واقع شد اگر چه خودش فکر می‌کرد اجتماعیات یا اسلامیات بیش‌تر بین مردم جا باز کند.

مکاریان می‌گوید: "کویریات" از لحاظ ادبی برجسته است و در آن مباحث وجودی مطرح شده که برای مخاطب عام بیش‌تر جذاب خواهد بود، چرا که همه انسان‌ها دغدغه‌ مرگ، غم، اضطراب، هدف زندگی و عشق را دارند لذا آثاری که چنین رویکردی داشته باشند از زمان و مکان و عوارض تاریخی خود کَنده می‌شوند و می‌توانند با انسان‌هایی در زمان و مکان مختلف و سلایق گوناگون ارتباط برقرار کنند.

این استاد ادبیات برترین نوشته شریعتی را این عبارات می‌داند: "هر اروپایی دو تن است، یک پاسکال و یک دکارت، در هر مسلمانی یک بوعلی و یک بوسعید زندگی می‌کند؛ زندگی و نه جنگ. در هر من چینی کنفسیوس و لائوتزو با هم در کشمکش‌اند. مگر نه انسان یک عالم صغیر است؟ هر کسی یک سراسیمگی بلاتکلیف است. یک دانته‌ آواره و بی‌سامان در هیچستان نامعلوم برزخ تا ناگهان بر سر راه ویرژیلی قرار گیرد تا او را به غرب براند و به راه دکارت، کنفسیوس، ارستو… یا بئاتریسی و او را به شرق کشاند. اما گاه معجزه‌ای در یک زندگی سرمی‌زند. کسی که از برزخ بلاتکلیفی از پوچی نوسان و یا رنج‌های بی‌ثمر تردید، به غرب خویش افتاده است و در آن‌جا سر و سامانی یافته و کاخی برافراشته و جایگاهی معتبر و رفیع دارد، ناگهان صاعقه‌ای بر سرش فرو می‌کوبد و در یک حریق، یک انقلاب شگفت، یک‌باره افق‌های پیش نظر، دیگر می‌شود و آسمان بالای سر دیگر می‌شود و هوای دم زدن دیگر و نگاه دیگر و دل دیگر و خیال دیگر و جهان هستی و حتی خدا دیگر می‌شود و تولدی دیگر و عمری دیگر، شمس چنین صاعقه‌ای بود بر سر مولوی که در مغرب خویش به مرادی رسیده بود".