در نتیجه بررسی و تحلیل بیش از بیست سند تاریخی در این پژوهش مشخص می گردد که اهمیت مصرف تولیدات داخلی و پرهیز از استفاده از کالاهای خارجی صرفاً یک اندیشه خلق الساعه و ناشی از اقتضائات زمانی و شرایط خاص اقتصاد ایران نمی باشد، بلکه ریشه در آموزه های اسلامی و متون، فتاوا و آرای علما و فقهای عصر مشروطیت و مراجع عظام تقلید آن زمان دارد.

به گزارش وسائل، یکی از پربسامدترین مؤلفه های الگوی مصرف مطلوب در بیانات رهبری مصرف محصولات داخلی است؛ به طوری که تاکید کردند مردم و همه کسانی که علاقه مند به ایران هستند نباید کالای خارجی را که مشابه داخلی دارد استفاده کنند.

در استفتائات نیز تصریح کردند که این فقط یک توصیه ساده نیست هرچند که فتوای شرعی نیز محسوب نمی شود. البته این موضوع با مولفه های اقتصاد کلاسیک و آزادی انتخاب های افراد از یک سو و حقوق مصرف کنندگان در اسلام از سوی دیگر منافات دارد. در اسلام هم فتوای فقهی خاصی جز از سوی برخی علمای مشروطه در این خصوص دیده نمی شود.

مبنای فقهی تاکیدات رهبری بر ضرورت مصرف کالاهای داخلی

با توجه به مطالب فوق سوال اصلی این است که مبنای فقهی و اقتصادی تاکیدات رهبری و علمای مشروطیت بر ضرورت مصرف کالاهای داخلی و پرهیز از مصرف تولیدات خارجی دارای مشابه داخلی چیست؟ آیا می توان ردپایی از آن در منابع اسلامی یافت یا صرفا توصیه ای مبتنی بر شرایط خاص کشور ماست؟ این مقاله که به قلم سید حسین میرمعزی و علی اکبر کریمی به رشته تحریر درآمده است، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با اقتباس از روش تاریخی داده بنیاد است که از میان اسناد مکتوب مقام معظم رهبری و اسناد تاریخی مشروطیت که دو قرن اخیر را پوشش می دهد جست و جو می کند.

بررسی و تحلیل بیش از بیست سند تاریخی از علمای مشروطیت و تاریخ معاصر ایران و بیانات مقام معظم رهبری نشان می دهد که اندیشه ضرورت عدم مصرف کالاهای خارجی و ترویج مصرف تولیدات ملی بر چهار مبنای فقهی- اقتصادی ملیت، نفی سبیل، منع تشبه به کفار و تقویت اقتصاد ملی استوار است.

مقتضیات عصر کنونی، بستر پیدایش اندیشه نوپدید تحریم کالای خارجی

از میان سیاست های اقتصاد مقاومتی آنچه پایه و اساس و به تعبیر مقام معظم رهبری ستون فقرات آن است، تقویت و حمایت از تولید داخلی می باشد (بیانات در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور9/2/1394). برای تحقق این امر نیز یکی از مهمترین راهکارها از لسان ایشان، لزوم استفاده از کالاهای داخلی از یکسو و عدم مصرف کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی از سوی دیگر است؛ چراکه تا مصرفی صورت نگیرد اساساً بخش تولیدی هم انگیزه ای برای ادامه تولید نمی یابد و به تدریج رو به زوال می رود.

گرچه تلقی رایج در علم اقتصاد متعارف و ادبیات مربوط به تجارت و مبادله و نیز در نظر مردم چنین است که این حساسیت، جلوی آزادی تجارت و رقابت پذیری را گرفته و موجب عدم کارایی اقتصادی می شود، اما از سوی دیگر این تلقی وجود دارد که لزوم مصرف کالاهای داخلی و تحریم کالاهای خارجی با مشابه داخلی، یک اندیشه نوپدید در زمانه فعلی است.

ساختار محتوایی مقاله

در این مقاله ابتدا با مروری بر ادبیات علمی، عوامل مؤثر بر ترجیح کالاهای خارجی بر داخلی توسط مصرف کننده بررسی می شود. در گام بعدی به شناسایی مبانی فقهی و اقتصادی ضرورت مصرف تولیدات داخلی و عدم استفاده از کالاهای خارجی در میان اسناد و متون تاریخی علمای مشروطه که شامل بیست سند با بیشترین ارتباط با موضوع می باشدـ، پرداخته می شود. در گام سوم نیز بیانات مقام معظم رهبری به مانند گام دوم و با استفاده از روش نظریه تاریخی داده بنیاد تحلیل می شود. بعد از این مرحله مبانی به دست آمده از دو گام قبلی در متون اسلامی ریشه یابی شده و در گام آخر، تعارض های احتمالی بین اندیشه ضرورت مصرف تولیدات داخلی و حقوق مصرفکننده در اسلام بررسی شده و در نهایت جمع بندی و نتیجه گیری صورت می پذیرد و پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده ارائه می گردد.

پیشینه علمی بحث

اندیشه ضرورت مصرف تولیدات داخلی و ضوابط و اهداف و مبانی آن از حیث علمی و تحلیلی کمتر مورد مداقه علمی واقع شده است. مقالات کمی در این زمینه به بررسی علل و چرایی ترجیح کالای خارجی بر کالای داخلی از منظر بررسی رفتار مصرف کننده و بازاریابی پرداخته اند که در دو بخش مطالعات داخلی و خارجی ارائه می شود.

جمع بندی و نتیجه گیری

در این پژوهش مشخص گردید که اهمیت مصرف تولیدات داخلی و پرهیز از استفاده از کالاهای خارجی صرفاً یک اندیشه خلق الساعه و ناشی از اقتضائات زمانی و شرایط خاص اقتصاد ایران نمی باشد، بلکه ریشه در آموزه های اسلامی و متون، فتاوا و آرای علما و فقهای عصر مشروطیت و مراجع عظام تقلید آن زمان دارد.

در این تحقیق با بررسی بیش از بیست سند حاوی اطلاعاتی در مورد این اندیشه از تاریخ معاصر ایران و با تحلیل محتوای آن به روش داده بنیاد تاریخی، چهار مقوله یا محور اساسی تحت عناوین ملیت، نفی سبیل، نفی تشبه به کفار و تقویت اقتصاد ملی به دست آمد که دقیقا با آنچه از بیانات مقام معظم رهبری در قالب فیش های جمع آوری شده تحت کلیدواژه های حمایت از تولید ملی، تفاخر به کالای خارجی و مصرف گرایی بررسی شد، مطابقت داشت.

این چهار مبنای عقلی بیانگر این است که بر خلاف مفهوم ملی گرایی مصرفی که در ادبیات غربی زاییده شده و صرفاً جهت گیری عاطفی و هنجاری و اخلاقی مصرف کنندگان نسبت به کالاهای خارجی را آن هم برای مقاصد بازاریابی نشان می دهد، در آموزه های اسلامی و تاریخی این سرزمین، مصرف کالای وطنی، ریشه هایی در عقلانیت دارد و صرفاً یک گرایش احساسی و یا تعصب غیرعقلانی و یا اقدامی صرفاً اخلاقی نیست.

بر این اساس بر مبنای چهار اصل کلی که ریشه در آیات و روایات اسلامی نیز دارد، مصرف کالاهای داخلی و پرهیز از مصرف کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی، اجمالا ضرورت دارد و هرگونه مصرف از کالاهای خارجی که این مبانی را سست یا تضعیف کند، صحیح و مجاز نمی باشد و به عنوان یکی از کاربردها و دلالت های این مقاله، دولت و مردم می بایست از واردات و مصرف کالاهای خارجی که بر خلاف مبانی مذکور است حتی المقدور اجتناب نمایند. البته ممکن است تزاحماتی بین این مبانی با یکدیگر و بین این مبانی با دیگر مبانی همچون قاعده الضرر و قاعده عسر وحرج و مانند آن واقع شده و یا اولویت بندی هایی به صورت اقتضایی و حسب شرایط ضروری گردد که در اینجا برای حل این تزاحمات و رسیدن به رأی صائب، نیاز به تحقیقات مستقل و گسترده ای می باشد. همچنین تعیین کمّ و کیف کالای داخلی و خارجی و ضوابط مشابهت میان این دو و دیگر ضوابطی که ممکن است در جهت لزوم مصرف کالای داخلی و ممنوعیت استفاده از کالای خارجی تأثیرگذار باشد، از مجال این تحقیق خارج بوده و پیشنهاد می شود تحقیقات بعدی در این زمینه توسط متخصصان و محققان صورت پذیرد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: