تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت:
منشور اخلاق اسلامی انتخابات
پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| تدوین و جمع آوری توسط گروه تولید محتوا معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها ...؛[۱]خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید!»
قال الباقر(ع): «مَنِ ائْتَمنَ غیرَ مُؤتَمَنٍ فلا حُجّةَ له علَی اللّه؛[۲] کسی که غیر امین را امین و معتمد شمارد، حجّتی بر خدا ندارد.»
مقدمه
جامعیت و در آمیختگی اسلامیت و جمهوریت در نظام مقدس جمهوری اسلامی، ابتکار بزرگ‌مرد قرن اخیر، حضرت امام خمینی; بود که با تدبیر داهیانه رهبر عظیم‌الشأن انقلاب، آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای؟مد؟، تداومی توأم با تعالی و تکامل را تاکنون شاهد بودهاست و به توفیق الهی آینده‌ای پرفروغ و توفیق را پیش رو دارد.
فراوانی برگزاری انتخابات با تنوع چشمگیر آن در این نظام مقدس، گویای احترام و ارزشگذاری و نقش بخشیدن حاکمیت به آراء مردم است؛ نقشی که در همه ساحت‌های کلان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در گستره فراگیر تمامی شئون حاکمیت، تبلور مردم‌سالاری دینی است و نظام اسلامی در زمینه حاکمیت مردمی گویی سبقت را از کشورهای مدعی دموکراسی ربوده‌است.
بنابر فرمایشات مقام معظم رهبری؟مد؟ در بیانیه گام دوم «رعایت ارزشهای اخلاقی و معنوی در تمامی عرصه ها، محیط زندگی را حتی با کمبودهای مادی بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند.»[۳]
برگزاری انتخابات در چهار دهه گذشته در ایران اسلامی گرچه شاهد موفقیتهای چشمگیر بوده، اما متأسفانه به دلایل گوناگون دارای آسیب‌ها، چالش‌ها، اختلافات، بروز برخوردهای غیراخلاقی و غیراسلامی و احیاناً منازعات بوده که غالب آنها محصول بی‌توجهی به ارزش‌ها و بایسته‌های اخلاقی اسلامی انتخابات بودهاست.
تدوین و انتشار منشورهای اخلاقی در عرصههای مختلف زندگی بشر، از راهکارهای مؤثر ترویج اخلاق و نهادینه سازی عمل به موازین اخلاقی است. مرکز مدیریت حوزههای علمیه با توجه به رسالت اساسی خود در پشتیبانی معنوی از نظام اسلامی، منشور ۱۵ مادهای اخلاقی انتخابات را که برگرفته از فرهنگ فاخر اخلاقی اسلام عزیز می‌باشد با همکاری کلیه نهادهای حوزوی و اساتید برجسته، ارائه می‌نماید.
بنابراین بایسته است همهی آحاد ملت ایران و مسؤولان نهادها و مؤسسات به‌ویژه سازمان‌های مربوط به انتخابات با رعایت مفاد این منشور، از سوءاستفاده دشمنان فرصتطلب پیشگیری نموده و ضمن شرکت حداکثری و دقت و ظرافت در گزینش و تبلیغ کاندیدای اصلح، انتخاباتی اخلاق‌نشان را برای درس‌آموزی همه جوامع بشری به ویژه مدعیان دروغین دموکراسی، در تاریخ ایران اسلامی به ثبت رسانیم.
امید است مسؤولان و گروههای دخیل در انتخابات، رهنمودهای وحیانی و حیات بخش برگرفته از آیات قرآن کریم را سرلوحه اقدامات و فعالیتهای خود قرار دهند.
قَالَ علی(ع) : «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً- [فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ] فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛[۴] کسى که خود را رهبر مردم قرار داد، باید پیش از آن که به تعلیم دیگران پردازد، خود را بسازد، و پیش از آن که به گفتار تربیت کند، با کردار تعلیم دهد، زیرا آن کس که خود را تعلیم دهد و ادب کند سزاوارتر به تعظیم است از آن که دیگرى را تعلیم دهد و ادب بیاموزد.
لازم می‌دانیم از همکاری همه نهادهای حوزوی و نمایندگان محترمشان که در جلسات متعدد کمیسیون اجتماعی سیاسی حوزههای علمیه در تدوین و غنی بخشی این منشور سهم داشته‌اند سپاسگزاری کنیم مانند: دفتر مقام معظم رهبری در قم، جامعه مدرسین، دفتر شورای نگهبان در قم، حوزه علمیه خواهران، دفتر تبلیغات اسلامی، دادسرای ویژه، وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
بخش اول: اصول و ارزشهای اخلاقی سیاسی، اجتماعی، عمومی انتخابات
در این بخش به اصول و نکاتی کلیدی و اساسی پرداخته شده است که به صورت کلی شامل تمامی دست‌اندرکاران انتخابات از جمله، مجریان، ناظران، نامزدها، منتخبان، انتخاب کنندگان و اصحاب رسانه می‌شود؛ اما در جنبهی رفتاری و عملی، درباره هریک از این دستههای انتخاباتی، به صورت اختصاصی در بخش دوم موارد لازم بیان خواهد شد.
۱ـ دین محوری و ارزش گرایی اسلامی
در جامعه دینی ایران ما، چه اکثریت مسلمان و چه اقلیتهای دینی به طور عمیق به دین گرایش دارند؛ قرآن کریم رمز دینگرایی انسان را فطرت الاهی او معرفی نموده است؛ «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا»[۵] پیامبران هم طبق بیان امیرمومنان علی(ع) برای یادآوری آگاهیهای فطری انسان‌ها آمدهاند؛ «فَبَعَثَ فیهِمْ رُسُلَه، وَ وَاتَرَ الَیْهِمْ انْبِیَائَه، لِیَسْتَاْدُوهُمْ مِیثاقَ فِطْرَتِهِ»[۶]؛ به جهت همین بیداری فطرت‌هاست که ملت ما طالب حاکمیت خدا و تحقق آموزه‌ها و ارزشهای الهی هستند. حاکمیت یعنی برنامه‌ریزی و قانون گذاری برای زندگی بشر از تولد تا مرگ در همه ابعاد فردی و اجتماعی و ... ، و تنها کسی که شایستگی برای قانونگذاری دارد، فقط خداوند است و بس؛ «إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ»[۷] از این روی مردم رعایت اخلاق دینی و تلاش برای حاکمیت معنویت را ضروری می‌شمارند. این گرایش بستری مناسب برای برگزاری انتخاب الگو و انتخاب متدینترین افراد است.
مقام معظم رهبری؟مد؟ درباره اهمیت این شاخص فرمودند:
ـ «رکن اصلی برای یک نماینده تدین است» (۱۳/۰۴/۱۳۸۳).
ـ «بى دینى و بى تقوایى هرجا باشد، انسان را آسیب پذیر مى کند. اگر در جاى حسّاس باشد، آسیب پذیرى آن بسیار گران تمام خواهد شد.» (۲۴/۱۱/۱۳۸۲)
۲- حضور حداکثری
مقام معظم رهبری؟مد؟:
برگزاری پرشور انتخابات و حضور همگانی مردم در پای صندوقهای رأی، تضمین‌کننده‌ی امنیت کشور خواهد بود زیرا دشمنان از پشتوانه‌ی مردمی نظام بیش از امکانات تسلیحاتی آن هراس دارند. (۱۶/۱۱/۱۳۹۸)
استقرار نظام حاکمیت اسلامی در ایران تحقق‌بخش آرزوی همه شهیدان تاریخ اسلام و ایران اسلامی بلکه تحقق بخش اهداف نهضت عاشورای امام حسین(ع) و مجاهدات همه ائمه معصومین: در ایران است، چراکه امکان اجراء همه احکام اسلامی جز با وجود یک حاکمیت اسلامی وجود ندارد و ازآنجایی‌که این نظام اسلامی دست دول استعماری غربی را از غارت سرزمین اسلامی ایران قطع نموده و زمینه‌های قطع ایادی آنان را از دیگر کشورهای اسلامی جهان فراهم می کند، سران استکبار ساکت ننشسته و همچون گذشته درصد هرگونه توطئه و ضربه برای سرنگونی این حکومت الهی می باشند در این شرایط بحرانی تاریخی دفاع از کیان حاکمیت یک فریضه الهی بلکه از اوجب واجبات بر همه آحاد ملت است. دشمنان کینه‌توز انقلاب اسلامی هر گاه که احتمال شکست نظام اسلامی را دهند، بی‌محابا به آن از ابعاد گوناگون حمله کرده که ده‌ها توطئه آنان در این چهل سال نشانه آن است. اما هر وقت که پشتیبانی قوی ملت از حاکمیت را مشاهده کنند حمله را به مصلحت خویش ندانسته و راههای دیگری می‌جویند.
حضور ده‌ها میلیونی ملت ایران در همه انتخابات چهار دهه انقلاب همچون حضور باشکوه در راه‌پیمایی‌های ۲۲بهمن و روز جهانی قدس موجی از عزت و اقتدار ایران و پشتوانه قوی مردم جمهوری اسلامی و یأس و نومیدی دشمنان را در پی داشته است. بر این اساس است که بزرگ مرد الهی عالم ربانی و اسوه تقوی و قداست مرحوم آیت‌الله مشکینی تصریح می‌کرد که برای رفتن پای انتخابات وضو بگیرد و برای انجام این فریضه الهی قصد قربت کنید تا رضوان و خشنودی الهی را در برابر این جهاد فی‌سبیل‌الله بدست آورید.
ملت مسلمان ایران افتخار میکند که در راستای اجرای فرمان الهی (وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ)[۸] و تحقق (وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ)[۹] با برگزاری بیشترین تعداد انتخابات و مشارکت عمومی مردم ایران در انتخابات بیش از همه کشورهای مدعی دموکراسی، آرمان حاکمیت ملی و مردم‌سالاری دینی را تحقق بخشیده است. بر این اساس شایسته است برای نگهداری از این مدال جهانی هر یک از آحاد ملت عزیز ایران علاوه بر شرکت حتمی خویش سعی در تشویق و مشارکت دادن دیگران و همگان داشته باشند و تلاش‌های مذبوحانه بوق‌های استکبار جهانی بر شبکه‌ها و فضاهای مجازی گروهک های ضدانقلاب داخلی و خارجی را نقش بر آب نمایند.
حضور در انتخابات به فرموده حضرت امام;، وجوب شرعی دارد؛ «یکی از وظایف مهم شرعی و عقلی ما برای حفظ اسلام و مصالح کشور، حضور در حوزههای انتخابیه و رأی دادن به نمایندگان صالح کاردان و مطلع براوضاع سیاسی جهان و سایر چیزهایی که کشور به آنها احتیاج دارد، می‌باشد.»[۱۰]
حضور هر یک از هموطنان عزیز و حضور بخشیدن به دیگران مصداق دفاع در برابر تهاجم دشمنان است که مورد عنایت خدای متعال است آنجا که فرمود: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ؛[۱۱] در حقیقت خدا دوست دارد کسانى را که در راه او صف در صف چنانکه گویى بنایى ریخته شده از سرباند جهاد مى‌کنند.»
همچنین حضور حداکثری از مصادیق مهم برّ و تقوای اجتماعی است که خدای متعال امر به آن فرموده است؛ «تَعاوَنُوا عَلَي الْبِرِّ وَ التَّقْوي»[۱۲] طبق بیان علامه طباطبایی; «تعاون بر تقوا»[۱۳] به این معناست که جامعه مسلمین بر تقوا و یا به عبارتى بر ایمان و عمل صالح ناشى از ترس خدا اجتماع کنند، و این همان صلاح و تقواى اجتماعى است .
۳- انتخاب اصلح
مقام معظم رهبری؟مد؟:
آن کسانى که به وسیله‌ی شوراى نگهبان صلاحیت آنها اعلام می‌شود، معنایش این است که این از حداقل صلاحیت مورد نیاز برخوردار است. در بین این کسانى که اعلام می‌شوند، افرادى هستند با صلاحیت‌هاى بالاتر، افرادى هستند در سطح پایینتر. هنر ملت ایران و مردم شهرها و حوزههاى انتخابیه این است که دقت کنند، نگاه کنند، بشناسند اصلح را، بهترین را انتخاب کنند. (۱۲/۱۰/۱۳۸۶)
دقت مردم مؤمن در انتخاب شایستهترین نامزدها، نقش کلیدی در سرنوشت آینده مدیریتی ارشد کشور و ریاست جمهوری و نیز تدوین قوانین و رویکردهای نمایندگان مجلس دارد. تأکیدات امام راحل؟رضوت؟ و رهبر فرزانه انقلاب؟مد؟ بر انتخاب شخصیتهای دارای شاخص ارزشی: مؤمن، انقلابی، با سوابق درخشان دینی، متخصص، شجاع، رنج فقر و محرومیت چشیده، سادهزیست و ضد اشرافیگری، مدافع طبقات محروم، ضد استثمار و استکبار، معتقد به توانمندی ملت و خودکفایی داخلی، می‌تواند نقشه راه انتخاب نمایندگان صالح برای ملت عزیز ایران باشد. چنانکه قرآن کریم معیارهای پیشنهادی یکی از دختران حضرت شعیب(ع) را برای انتخاب حضرت موسی(ع) به عنوان کارگزار صالح، همین عناصر ارزشی توانمندی بر انجام مسؤولیت و امانتداری ارزش‌ها معرفی میکند. «قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ؛[۱۴] یکی از آن دو دختر (صفورا) گفت: ای پدر این مرد را (که به شجاعت و امانت آراسته است) به خدمت خود اجیر کن که بهتر کسی که باید به خدمت برگزینی کسی است که توانا و امین باشد.»
البته چنانکه مردم باید درصدد شناسایی و انتخاب اصلح باشند، لازم است تا شخصیتهای توانمند و انقلابی مؤمن که هم صلاحیت لازم را برای تصدی نمایندگان با مدیریت دارند و هم توان‌مندی‌های و صالح‌تر از دیگران اند قدم به پیش نهاده و با ثبت نام خویش در بین نامزدها آمادگی خویش را برای خدمت‌گزاری مردم اعلام نمایند. اما متأسفانه گاهاً شاهد وقوع افراط و تفریط در موضوع کاندیداتوری هستیم زیرا بسیاری از کسانی که خود می‌دانند اصلا شایستگی و تخصص و توانمندی تصدی مقام ریاست‌جمهوری یا نمایندگی مجلس شورای خبرگان را ندارند اقدام به ثبت‌نام نموده که غالباً محصول انگیزه‌های مادی مانند کسب ثروت و قدرت و شهرت و ندرتاً محصول جهالت و خودبزرگ‌بینی است. ایشان باید بدانند که اگر بر فرض مورد تأیید مراجع قانونی قرار گرفته و رأی اکثریت مردم را نیز به دلایلی به دست آورند درحالی‌که توانمندتر و شایسته‌تر از آنها در جامعه وجود دارد طبق حدیث شریف امام صادق(ع) در لیست گمراهان و بدعت‌گذاران ثبت خواهد شد:
عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) يَقُولُ مَنْ خَرَجَ يَدْعُو النَّاسَ وَ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ فَهُوَ ضَالٌّ مُبْتَدِعٌ وَ مَنِ ادَّعَى الْإِمَامَةَ وَ لَيْسَ بِإِمَامٍ فَهُوَ كَافِرٌ؛[۱۵] فضیل بن یسار گفت از امام صادق(ع) شنیدم فرمود اگر از میان مردم کسی بیاید و خروج کند و دعوت به طرف خودش نماید و خودش را بعنوان ولی امر معرفی کند در حالی‌که در بین آنان شخص اعلم وجود داشته باشد این شخص گمراه است و بدعتی ایجاد کرده است.
چنانکه بالعکس در بین حوزویان و دانشگاه‌ها و طیف های نخبه دیگر کشور شخصیتهای توانمند و مخلص و متخصص و موقری هستند که اصلاً در این گونه میدان های انتخاباتی پا نمی‌گذارند، گرچه با داشتن سوابق مدیریتی موفق کشوری صلاحیت کامل برای ریاست جمهوری یا مجتهد متواضع و زمان‌شناسی و محترم که توانمندی نقشآفرینی کامل را در مجلس خبرگان دارد و یا اشخاصی به خاطر دانش و تخصص و سلامت و عدالت‌طلبی خویش شایستگی قانونگذاری در مجلس دارند اما به خاطر آلوده نشدن شخصیتشان به درگیری‌ها و آفت‌های اجتماعی حاصل انتخابات و یا احتمال رای نیاوردن و یا اشتغال به خدمت خدمات بی‌دردسر در مقایسه با آن مدیریتهای پرمشغله کلان انزوا وعزلت را ترجیح داده و میدان را برای ورود ضعیف‌تر آن آماده میکند. غافل از آنکه عزلتگزینی از مسؤولیتهای سنگین اجتماعی در جامعه اسلامی در اسلام مذموم است و سیره انبیای الهی عرضه توانمندی خویش بر جامعه و اعلام آمادگی تصدی مدیریت های سنگین است چنانکه حضرت یوسف(ع) وقتی شاهد بحران اقتصادی کشاورزی آینده کشور مصر شد، خود با صراحت پیشنهاد کرد که وزارت اقتصاد و خزانه‌داری و کشاورزی را به‌عهده بگیرد و برای اثبات لیاقت خویش دو ویژگی (امانتداری و دانش و تخصص) خود را بیان کرد و فرمود: «قالَ اجْعَلْني عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ عَليم؛[۱۶] یوسف به شاه) گفت: در این صورت مرا به خزانه‌داری مملکت منصوب دار که من در حفظ دارایی و مصارف آن دانا و بصیرم.»
۴- حفظ احترام و پرهیز از اهانت، تهمت، غیبت و تحقیر
دین مبین اسلام علاوه بر اینکه کرامت را بر سر همه انسان‌ها نهاده «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني آدَمَ؛[۱۷] ومحققا ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم.»
احترام مسلمان و مؤمن را یک واجب تردیدناپذیر دانسته تا جایی که پیامبر بزرگوار اسلام حرمت مؤمن را بزرگ‌تر از حرمت کعبه خانه خدا شمرده و خطاب به کعبه فرمودند:
نَظَرَ رَسولُ اللّهِ۹ إلَى الكَعبَةِ فَقالَ: مَرحَبا بِكِ مِن بَيتٍ، ما أعظَمَكِ وما أعظَمَ حُرمَتَكِ، وَاللّه ِ إنَّ المُؤمِنَ أعظَمُ حُرمَةً عِندَ اللّه ِ مِنكِ، لِأَنَّ اللّه َ تَعالى حَرَّمَ مِنكِ واحِدَةً وحَرَّمَ مِنَ المُؤمِنِ ثَلاثا: دَمَهُ ومالَهُ وأن يُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوءِ؛[۱۸]رسول خدا به کعبه نگاه کردم و خطاب کرد و فرمود آفرین بر تو ای خانه خدا چقدر بزرگی و چه قدر حرمت تو عظیم است، سوگند به خدا که حرمت مؤمن از حرمت تو بیشتر است.
کرامت و بزرگواری ذاتی انسان، هدیه الهی نسبت به این مخلوق ویژه است که در شکل ظاهری، نیروی تعقل و تفکر، دارا بودن اراده و اختیار نسبت به پیشرفت خویش، انتخاب خیر از شر و... نمود و بروز یافته است. کرامت انسانی در جای جای قرآن کریم مانند: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ»[۱۹] و سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه اهل‌بیت: آنان که مظهر تام و اکمل کرامت، شرافت و بزرگواری هستند، با همه گستره و گوناگونی آن جلوه‌گر است.
مکتبی که حتی سخن زشت و ناسزا را نسبت به معبودهای مشرکان حرام میداند، «وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَيَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ؛[۲۰] و به (معبود) کسانی که غیر خدا را میخوانند ناسزا نگویید که آنان نیز از روی جهل و دشمنی به خداوند ناسزا می‌گویند»، اجازه نمیدهد کسی به یک مسلمان اهانت کند.
تهمت، دروغ، تمسخر، تحقیر یک مسلمان نقل قول های ثابت نشده او از گناهان بزرگی است که عذاب‌های آخرتی و آثار نامناسب دنیایی دارد.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ * يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ؛[۲۱] اى کسانى که ایمان آوردهاید، نباید مردانى مردانِ دیگر را به مسخره گیرند، شاید آنان نزد خدا از اینان بهتر باشند، و نباید زنانى زنانِ دیگر را به مسخره گیرند، شاید آنان نزد خدا از اینان بهتر باشند، و عیوب یکدیگر را فاش نسازید و یکدیگر را با لقبها و عنوانهاى بد یاد نکنید. یاد کردن مردم به بدى پس از ایمان آوردن آنان نارواست، و کسانى که از این گناهان توبه نکنند آنان ستمکارند * ای کسانی که ایمان آوردید ازبسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی گمان‌ها، گناه است.
امام رضا۷ در مذمت شخص تهمت زننده می‌فرماید: «فَإِنِّی آلَیْتُ عَلَى نَفْسِی أَنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ وَ أَسْخَطَ وَلِیّاً مِنْ أَوْلِیَائِی دَعَوْتُ اللَّهَ لِیُعَذِّبَه؛[۲۲]من نفرین می‌کنم به کسی که آبروی شیعیان را بریزد. تعهد کردم کسی که آبروی مومنی را بریزد، در دنیا به زندگی نکبتی گرفتار شود، «وَ کَانَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِین»؛ و در آخرت هم جزو زیانکاران باشد.»
متأسفانه دوره انتخابات زمینه آلوده شدن برخی نامزدها و طرفدارانشان به این رذایل اخلاقی وجود دارد و احیاناً انگیزه شدید طرفداران یک کاندیدا برای حمایت از وی و جدیت برای رای نیاوردن رقیب باعث می شود که از هر توان و هنر و ابزار برای برگرداندن رای مردم از رقبا استفاده کنند، بر این اساس ممکن است مبلغان یک ستاد انتخاباتی به تجسس و کسب خبر و غیب جویی از زندگی شخصی و خانوادگی و گذشته رقیب (تجسس) و بازگو کردن عیوب واقعی رقیب در غیاب وی نزد دیگران (غیبت) و بازگو کردن عیب‌ها و انتقاداتی که از طریق شایعات مطلع شده و خلاف واقع است (تهمت) و گزارش کلمات و رفتار ثابت نشده و مشکوک در بین مردم (قول بدون علم) و مسخره کردن تحقیر کردن و حتی شخصیت و کوچک نشان دادن شخصیت رقیب نزد مردم (استهزاء) و احیاناً به کار بردن کلمات زشت و ناسزا و بی‌ادبانه و فحاشی (سبّ) بپردازند که همه این رذایل اخلاقی در جای جای آیات قرآن کریم صریحاً منع و تحریم شده است.
متأسفانه گاهی همین اشتباهات در مناظرات تلویزیونی کاندیداها رخ می‌دهد و با ارتکاب این گناهان و رذایل اخلاقی جو آرام جامعه را دچار چالش کرده و احیاناً موجب درگیری‌ها و زدوخوردها و کشتار و ناامنی می‌شوند.
بر این اساس، شایسته است تمامی کاندیداها و فعالان در عرصه تبلیغات انتخاباتی با بازخوانی دستورات اخلاقی اسلام عزیز، آخرت خود را به دنیای دیگران نفروشند و با بهرهگیری از شیوه‌های مشروع و گفت‌وگوهای دوستانه و عالمانه سیاسی، از گناهان پُرزیان زبانی پرهیز نمایند و گوش جانشان نوای آسمانی قرآن را بشنود که «...إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مسؤولا»[۲۳]
حضرت امام خمینی; در این زمینه می‌فرماید: «از نمایندگان متوقع است که مراعات آداب اسلامی در محاورات بشود؛ که این امر آقایان را بهتر و آسان‌تر به حقیقت مى‌رساند».[۲۴]
رهبر معظم انقلاب؟مد؟ در این رابطه می‌فرماید:
رعایت تقوا و اخلاق و ادب اسلامی در گفتگوها و مباحثات، از جملهى مسائل مهم و قابل توجه نمایندگان و مجلس محترم است. نمایندگان عزیز باید توجه کنند که هر کار و گفتار آنان، در جامعه منعکس مى شود و تأثیر سیاسى و اخلاقى ویژهاى بر فضاى کشور مى گذارد. (۷/۰۳/۱۳۷۱)
حضرت امام خمینی; درباره پرهیز از سخنان مخرب می‌فرماید:
گاهى بعضى نطق‌ها موجب تأسف بسیار و تأثر است؛ و چه بسا که اهانت به یک مسلمان و مؤمن را به حد اعلى مى‌کشاند و حیثیات انسان‌ها را لکه‌دار مى‌کند؛ و گاهى ارقام و اقلام بسیار از گوشه و کنار اعم از صحیح و فاسد جمع‌آورى مى‌کند و با آبروى دولت و اشخاص، بلکه مجلس بازى مى‌کند.[۲۵]
۵- روش تبلیغات اثباتی به جای سلبی و تخریب یکدیگر
نامزدهای محترم برای اثبات شایستگی و برتری خویش بهتر است بجای تنقیص رقباء به بیان توانمندی‌ها و طرح برنامههای برتر خویش اکتفاء کنند؛ زیرا اسلوب اثباتی تبلیغاتی در آوردگاه انتخابات، توانمندی‌ها و موفقیتهای سابق شخص را شفاف نموده و رأی دهندگان را به انتخاب اصلح رهنمون می‌سازد و از طرفی دیگر استفاده از هر گونه ابزار ظالمانه برای رسیدن به پیروزی در نهایت موجب شکست و سرافکندگی در برابر مردم و خدای متعال است. در اوائل حکومت امیرالمؤمنین علی۷ عدهای آمدند که آقا شما این افرادی که تو جامعه هستند ـ این متنفذین ـ یک مقداری ملاحظه‌ی اینها را بکن و سهم بیشتری از بیت‌المال به اینها بده، مخالفت اینها را موجب نشو و دلهایشان را جلب کن! حضرت فرمود: «أَ تَأْمُرُونِّي أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْرِ فِيمَنْ وُلِّيتُ عَلَيْهِ؛ آیا به من امر مىکنید تا با ستم کردن در حق کسانى که بر آنان حکومت دارم، پیروزى بجویم؟ «وَ اللَّهِ لَا أَطُورُ بِهِ مَا سَمَرَ سَمِيرٌ وَ مَا أَمَّ نَجْمٌ فِي السَّمَاءِ نَجْماً؛ به خدا سوگند تا شب و روز مىآید و مىرود، و ستاره به دنبال ستاره حرکت مى‌کند، دست به چنین کارى نمىزنم.»[۲۶]
آری در جلسات مناظره و گفتمان انتخاباتی می‌توان به بیان راهکارهای پیشنهادی خویش برای حل معضلات کنونی کشور ومعرفی توانمندی‌ها و تخصصی‌های خود و سوابق مدیریتی و خدمتی خویش که اخلاقیترین مناظره و مصداق صحیح جدال احسن است.
البته بر مسؤولان قانونی برگزاری انتخابات و وزارت کشور و صداوسیما و مسؤولان دیگر رسانه‌ها لازم است نظارت و دقت کامل بر روند و سخنرانی‌ها و محتوای مناظرات داشته باشند و ضمن توجیه اولیه و أکید هر سخنران در هنگام مواجه شدن با یک سخن خارج از این ضابطه اخلاق اسلامی سخن او و میکروفنش را قطع کرده تا درس عبرتی برای دیگران گشته و جامعه را به خاطر ضعف مدیریت رسانه دچار مشکلات ننماید.
رهبر معظم انقلاب؟مد؟ در این رابطه می‌فرماید:
رعایت تقوا و اخلاق و ادب اسلامی در گفتگوها و مباحثات، از جملهى مسائل مهم و قابل توجه نمایندگان و مجلس محترم است. نمایندگان عزیز باید توجه کنند که هر کار و گفتار آنان، در جامعه منعکس مى‌شود و تأثیر سیاسى و اخلاقى ویژهاى بر فضاى کشور مى‌گذارد. (۷/۰۳/۱۳۷۱)
۶- قانونمداری در همه مراحل انتخابات
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، میثاق ملی و شرعی ملت عزیز ایران است. تسلیم بودن در برابر قانون در همه مراحل انتخابات، اعم از تأیید صلاحیت ثبت‌نام‌کنندگان، فعالیت تبلیغاتهای انتخاباتی، پذیرش منتخب اکثریت و پرهیز نامزدهای غیر منتخب و هواداران آنها از مخالفت و جوسازی علیه منتخبین، نشان فرهنگ بالای اسلامی جامعه انقلابی ماست. از آنجا که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تأیید ولی فقیه رسیده و مشروعیت دینی پیدا کرده، لازم است همه مؤمنان در برابر قانون ـ گرچه خلاف نظرشخص آنان باشد ـ تسلیم باشند. زیرا تنها راه ثبات و امنیت یک جامعه و نظام، تبعیت عمومی از قانون بوده و مقوله آزادی قانونگریزی اقلیت‌ها میدان را برای نقض همه قوانین توسط افراد ناراضی باز خواهد کرد و عامل فروپاشی اعتبار همه قوانین خواهد شد. قرآن کریم بر این اساس اختیار اعمال نظر شخصی مؤمنان را در برابر قوانین و تصمیمات اتخاذ شده خدا و رسولش سلب کرده است. «وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا؛[۲۷] و هیچ مرد و زن مؤمنی را در کاری که خدا و رسول حکم کنند اراده و اختیاری نیست (که رأی خلافی اظهار نمایند) و هر کس نافرمانی خدا و رسول او کند دانسته به گمراهی سختی افتاده است». (پیغمبر زینب دختر عمه‌اش را به زید، غلام آزاد کرده خود تزویج کرد و زینب گفت: من از اشراف قریشم غلامی را به شوهری نپذیرم. این آیه نازل شد و پذیرفت.)
رهبر فرزانه انقلاب؟مد؟ در این زمینه می‌فرماید:
«کسانی که این قانون اساسی و این ملت و کارها و شعارها و راه و اهدافش را قبول ندارند، نباید به مجلس بیایند.» (۱۹/۱۰/۱۳۸۲)
۷- تبعیت کامل از دستورات رهبری
یکی از نعمتهای بزرگ الهی به ملت ایران، تحقق و حاکمیت ولایت فقیه است. نعمتی که شیعیان و کل امت اسلامی بیش از هزار سال آرزوی آن را داشتند، چرا که اشراف فقیه جامعالشرایط، عامل مصونیت جامعه و نظام از انواع آسیب‌ها است. چنانکه امام خمینی; فرمود: «من به همه ملت، به همه قوای انتظامی، اطمینان می‌دهم که امر دولت اسلامی، اگر با نظارت فقیه و ولایت فقیه باشد، آسیبی بر این مملکت نخواهد وارد شد.»[۲۸] شایسته است ملت مؤمن و انقلابی در مواجهه با آراء و رویکردهای متفاوت سیاسی در جریان عظیم انتخابات، رهنمودهای ولی فقیه و رهبر فرزانه را معیار سنجش راه صحیح قرار داده و به فرمان خداوند در قرآن نسبت به تبعیت از ولی امر عمل نمایند که فرمود:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً؛[۲۹] ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود.
اعتقاد به لزوم تبعیت از ولی فقیه یعنی اینکه جاهایی که ولی فقیه جامعه تشخیص می‌دهد که من تشخیص دیگری دارم، تعبدا تبعیت کنم و بگویم او بهتر از من می‌فهمد؛ در زمان امام علی(ع)برخی شیعه بودند و همراهی می‌کردند و حضرت را دوست داشتند، اما جایی که خلاف عقیده آنان بود، عمل نمیکردند، عبدالله بن عباس پسرعموی حضرت علی(ع) یک شخصی دانشمند اسلام‌شناس و علاقمند به حضرت بود وی گه‌گاهی با حضرت بحث می‌کرد و در مسائل اظهار نظر داده و احیاناً نظر حضرت را قبول نمی‌کرد حضرت با یک دستور و قانون کلی تکلیف او و دیگران را برای همیشه روشن کردند و به وی فرمودند:
وَقال(ع) لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ وَ قَدْ أَشَارَ إِلَيْهِ فِي شَيْءٍ لَمْ يُوَافِقْ رَأْيَهُ: لَکَ أَنْ تُشيرَ عَلَيَّ وَ أَرَى، فَإِنْ عَصَيْتُکَ فَأَطِعْني؛[۳۰] به عبدالله بن عباس در مورد رأیى که داده بود و موافق نظرش نبود، فرمود: بر تو است که رأى خود را با من در میان نهى. من در آن مى نگرم، اگر نپذیرفتم، باید تو از رأى من اطاعت کنى.
در جایی امام علی(ع) را به صلح مجبور کردند، حضرت را خانه‌نشین کردند؛ در جریان امام حسن(ع) هم همراه ایشان و شیعه بودند اما در جایی صلح را تحمیل کردند. آنها شیعهای بودند که منکر تبعیت از امام معصوم در عمل بودند.
خداوند در قران کریم قسم می‌خورد که اینگونه افراد ایمان قلبی لازم ندارند:
فَلَا وَرَبِّکَ لَایُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیَما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لَایَجِدُواْ فِى أَنْفُسِهِمْ حَرَجَاً مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیماً؛[۳۱] نه چنین است؛ به پرودگارت سوگند، که ایمان (واقعى) نمى آورند مگر زمانى که در مشاجرات و نزاع هاى خود، تو را داور قرار دهند، و در دل خود هیچگونه احساس ناراحتى از قضاوت تو نداشته باشند (و در برابر داورى تو) کاملاً تسلیم باشند.
التزام عملی به ولایت فقیه یک اصل است چنانچه امام عزیزمان فرمود: «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا به مملکت شما آسیبی نرسد.»
۸- حفظ وحدت ملی در گرو احترام متقابل
حفظ وحدت اسلامی و انسجام ملی، پرهیز از شعارهای تفرقهآمیز مذهبی و قومی، به رسمیت شناختن همه نامزدهای تایید صلاحیت شده نظام، احترام به آراء طیف‌های جامعه به نامزدهای گوناگون یکی از نشانههای جامعه رشید است، چنانکه برچسب زدن به یکدیگر موجب جنگ تبلیغاتی و تنازع رسانهای و تنشهای اجتماعی است که به قول قرآن کریم مستلزم هدر رفتن توان و عمر و سرمایه جامعه است «وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ»[۳۲] و باید به شدت از آن پرهیز کرد.
امیرالمومنین علی۷ خطر تفرقه را اینچنین هشدار می‌دهند که اگر مسلمانان دست از اتحاد برداشته و از هم گسسته شوند گرگ‌های درنده جهانی آنها را خواهند درید: «فَإِنَّ يَدَ اللَّهِ مَعَ الْجَمَاعَةِ، وَ إِيَّاكُمْ وَ الْفُرْقَةَ، فَإِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّيْطَانِ كَمَا أَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْبِ؛[۳۳] دست خدا بر سر جماعت است، از تفرقه بپرهیزید، زیرا شخص تکرو، شکار شیطان است همانگونه که گوسفند تکرو، طعمه گرگ است». آنچه از جامعه مؤمن و انقلابی ایران انتظار می‌رود پرهیز از تشدید اختلافات مذهبی و قومی و حزبی و جناحی و نیز تأکید بر وحدت و همدلی و همکاری ستادهای تبلیغاتی نامزدهای گوناگون با یکدیگر در برگزاری انتخاباتی الگو و اسلامی است که یکی از انتظارات ارواح پاک شهیدان است که برای حاکمیت ارزشهای اسلامی و انقلابی جان خویش را تقدیم نمودند.
مقام معظم رهبری؟مد؟ در همین رابطه خطاب به نمایندگان مجلس فرمودند:
هر گفتار و کردارى در مجلس که به فرسایش نظام و بر افروختن چالشهاى جناحى بینجامد؛ همبستگى ملى را سست و دشمن را به نفوذ در صفوف ملت و مسؤولان امیدوار کند؛ مردم را از کارگشائى نمایندگان خود نومید و در راستگوئى آنان به تردید افکند؛ بى گمان در سمتى مخالف با وظیفهى نمایندگى است. (۶/۰۳/۱۳۸۳)
۹- حفظ اقتدار و اسرار نظام و پرهیز از سیاهنمایی
حفظ سیمای اقتدار نظام اسلامی در داخل و عرصه بین الملل و صیانت از اسرار درونی نظام و پرهیز از بزرگ نمائی کاستی‌ها که منجر به القاء ناکارآمدی نظام و یأس مردم می شود از ضرورتهای مهم قابل توجه در تبلیغات انتخاباتی است؛ زیرا گاه تأکید بر ناکامی دولت و مجلس و دستگاه‌های گذشته جهت تحقیر و عدم شایستگی رقیب موجب سیاهنمایی و بزرگنمایی کاستیهای نظام اسلامی می‌شود که یکی از ترفندهای دشمنان اسلام بوده تا قشرهای متوسط و سادهلوحانی که به مجرد شنیدن ناکامی‌ها بر رفاه زندگی خویش ترسیده و از مواضع اسلامی و انقلابی خویش دست بردارند. در اینگونه شرایط بحرانی لازم است سخنرانان و مصلحان و نامزدها، قوت قلب به جامعه داده و اقتدار نظام اسلامی متکی به اراده ذات لایزال الهی را به مردم گوشزد نمایند؛
وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَلْ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ مَا لَا يُبْدُونَ لَكَ؛[۳۴] و از روی نادانی به خدا گمان ناحق می‌بردند (از روی انکار) می‌گفتند: آیا ممکن است ما را قدرتی به دست آید؟ بگو: تنها خداست که بر عالم هستی فرمانرواست. (منافقان از ترس مؤمنان) خیالات باطل خود را که در دل می‌پرورند با تو اظهار نمی‌دارند، (با خود) می‌گویند: اگر ما را قدرت و پیروزی بود (شکست نمی‌خوردیم) و در اینجا کشته نمی‌شدیم.
رهبر فرزانه انقلاب؟مد؟ در این زمنیه می‌فرماید:
«نمایندهى مجلس، چون نمایندهى این ملت عزیز است، باید عزّت این ملت را حفظ کند.»( ۸/۰۳/۱۳۷۴)
۱۰- حق محوری و رعایت انصاف و عدالت
خدای متعال به همهی افراد با ایمان دستور می‌دهد که عدالت را در تمام امور ـ گرچه به ظاهر به ضرر خویش یا بستگان منجر شود ـ رعایت نمایند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ؛[۳۵] ای اهل ایمان، نگهدار عدالت باشید و برای خدا گواهی دهید هر چند بر ضرر خود یا پدر و مادر و خویشان شما باشد»، (برای هر کس شهادت می‌دهید) اگر فقیر باشد یا غنی، خدا به (رعایت حقوق) آنها اولی است، پس شما (در حکم و شهادت) پیروی هوای نفس نکنید تا مبادا عدالت نگاه ندارید. و اگر زبان را (در شهادت به نفع خود) بگردانید یا (از بیان حق) خودداری کنید خدا به هر چه کنید آگاه است.
امام صادق(ع) در بارهی این مهم می‌فرماید: «إِنَ مِنْ حَقِيقَةِ الْإِيمَانِ أَنْ تُؤْثِرَ الْحَقَ وَ إِنْ ضَرَّكَ عَلَى الْبَاطِلِ وَ إِنْ نَفَعَكَ وَ أَنْ لَا يَجُوزَ مَنْطِقُكَ عِلْمَك؛[۳۶] از نشانه‌ها و آثار ایمان حقیقی آن است که حق را گر چه به زیان شما باشد بپذیرید و باطل را گرچه به سود شما باشد، نپذیرید.» اجرای صحیح و دقیق عدالت و انصاف مبتنی بر قانون انتخابات توسط مسؤولان ارجمند نسبت به میدان دادن و حمایت از تبلیغات انتخاباتی نامزدهای گوناگون، همچنین پرهیز از تبعیض در حمایتهای قانونی بر اثر حب و بغض با افراد، یک وظیفه قرآنی است؛ «وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا؛[۳۷] ای اهل ایمان، برای خدا پایدار و استوار بوده و به عدالت و راستی و درستی گواه باشید»، و البته شما را نباید عداوت گروهی بر آن دارد که از راه عدل بیرون روید، عدالت کنید که به تقوا نزدیکتر (از هر عمل) است، و از خدا بترسید، که البته خدا به هر چه می‌کنید آگاه است. که می‌تواند از حاشیه‌ها و شایعه پراکنی‌ها کاسته و فضای عمومی و نظم و امنیت جامعه را سالم نگاه داشته و بهانه‌های واهی را از دست افراد بحران‌ساز بگیرد؛ از این‌رو از کارگزاران محترم انتخابات و صدا و سیما و به ویژه اصحاب رسانههای جمعی انتظار می‌رود تا با انجام وظایف بر مناط قانون و رعایت اصل بی‌طرفی که تکلیفی شرعی است، زمینه هرگونه تنش و ابهام را در کلیه مراحل انتخابات محو نمایند. چنانکه کاندیداها و مبلغان ستاد های انمتخاباتی باید با اعتراف به کمالات واقعی رقبا انصاف و عدالت را اجرا نموده و خود را در لیست بی‌انصافان و ظلمه قرار ندهند.
مقام معظم رهبری؟مد؟ درباره اهمیت عدالت و حقمحوری می‌فرمایند:
«عدالت، شعار اصلى وهدف بزرگ انقلاب اسلامى ونظام جمهورى اسلامى بوده وهست». (۱۲/۰۵/۱۳۸۴)
۱۱- وفای به عهد و امانت داری
نامزدهای تأیید شدهی گرانقدر با تدبر در نطق‌های انتخاباتی خود، با در نظر داشتن وفای به عهد در وعدههایشان، نسبت به اجرایی بودن وعده‌های انتخاباتی و پرهیز از وعده های ناممکن و خارج از اختیار یا مستلزم عدالت‌گریزی و رانت‌خواری عنایت لازم را بذل نموده و در صورت پیروزی در این آزمون پرمسؤولیت، با تمام توان بر عهد خود با مردم مبنی بر قانونگرائی اسلامی و عدالت ورزی پایدار باشند که «إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مسؤولا» [۳۸]همه به عهد خود باید وفا کنید که البته (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد.
امام صادق(ع) در اینباره فرمود: «مَنِ اؤْتُمِنَ عَلي اَمانَةٍ وَكَّلَ ابليسُ بِه مأَةَ شيطانٍ مِن مَرَدَةِ اَعوانِهِ لِيُضِلّوهُ و يُوَسوِسوا و يُهلِكوه، الاّ مَن عَصَمَهُ اللهُ؛[۳۹] هر گاه کسی امانتی را به عهده گرفت، ابلیس صد شیطان سرکش خود را بر او می‌گمارد تا آنچنان وی را اغوا و وسوسه کنند تا به شقاوت و نگون‌بختی‌اش منتهی گردد، مگر آن کس که خدا او را حفظ و مصونیت بخشد.»
بر همین اساس حضرت امام خمینی; امانتداری را یکی از شاخصهای مهم نمایندگان مجلس معرفی می‌نماید:
«اشخاصى که امین هستند، اشخاصى که معروف است پیششان به امانت، به دیانت، به خدمت به مردم، آنها را تعیین کنند.»[۴۰]
۱۲- تبلیغات سالم و پرهیز از اسراف و سوء استفاده از امکانات دولتی
استفاده از شگردهای ناشایست تبلیغاتی غربی و صرف هزینه‌های گزاف همراه با اسراف و تبذیر برای جلب آراء مردم، شایسته نامزدهای صالح نظام اسلامی و کسانی که تصمیم دارند مسؤولیتهای این نظام را بپذیرند، نیست؛ چرا که جلب آراء مردم با استفاده از ابزار پول و پذیرایی و بنرها و عکسهای فراوان و تبلیغات گرانقیمت و کاروانهای تبلیغاتی و اسراف و تبذیر، روشی شیطانی است؛ «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ؛[۴۱] که مبذّران و مسرفان برادران شیطان‌هایند»، و شیطان است که سخت کفران (نعمت) پروردگار خود کرد و اسراف مورد مذمت بزرگان دین می‌باشد. امام علی۷ فرمود: «السَّرَفُ مَثواةٌ و القَصدُ مَثراةٌ؛[۴۲] اسراف موجب هلاکت است و میانه روی مایۀ زیاد شدن ثروت» از این جهت، نامزدهای گرامی با مدیریت مقتدرانه هواداران، از پدیده‌های مذکور پیشگیری نمایند تا پرسش‌های بی‌پاسخ نسبت به چرایی و چگونگی این رویدادهای غیراخلاقی، موجب فاصله فراوان بین مردم و آنان نگردد. علاوه بر اینکه سوء استفاده از امکانات دولتی و بیت المال و ظرفیت‌ها و نفوذ پست‌های حکومتی برای تبلیغات شخصی مشروع نبوده و به شدت باید از آن پرهیز شود.
مقام معظم رهبری؟مد؟ در این زمینه می‌فرماید:
ساده زیستى و پرهیز از اسراف و پرهیز از هزینه کردن بیت المال در امور شخصى و غیر ضرورى، شرط لازم براى حفظ پیوند حقیقى با مردم است. ترویج فرهنگ اشرافی‌گرى و تجمّل و سفرهاى پرهزینه و بیهوده‌ى خارجى از کیسه‌ى مردم، دور از شأن نمایندگى و عامل گسیخته شدن پیوند نماینده با مردم است (۶/۰۳/۱۳۸۳).
۱۳- حفظ هشیاری در برابر سوء استفاده دشمنان انقلاب اسلامی
دشمنان قسم‌خورده جمهوری اسلامی ایران در سال ۸۸ به بهانه وقوع تقلب در انتخابات با بسیج جریان‌های ضد انقلاب بیرونی و درونی و با تمام قوای خود وارد صحنه شده و انتخابات را بستری برای آشوب و اغتشاش و خسارت به اماکن عمومی و دولتی تبدیل کردند و طعم شیرین پیروزی مردم با حضور حداکثری در انتخابات را در کام آنان تلخ نمودند؛ تا حدی که به فرموده‌ی مقام معظم رهبری آنان کشور را به لبه پرتگاه رساندند. فتنه ۸۸ اولین و آخرین پروژه دشمن نبود که ملت عزیز ما تجربه کرده، بلکه دشمنان امت اسلام در تمامی طول تاریخ، همیشه مترصد فرصتی بوده و هستند تا به مجرد ظهور یک بهانه و غفلت مردم از سرمایه‌ها و قدرت دفاعی خویش، حمله ویرانگری علیه امت اسلامی را رقم بزنند.
وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا؛[۴۳] زیرا کافران آرزو و انتظار دارند که شما از اسلحه و اسباب خود غفلت کنید تا ناگهان یکباره بر شما حمله ور شوند. و چنانچه بارانی یا مرضی شما را از برگرفتن سلاح به رنج اندازد باکی نیست که اسلحه را فروگذارید ولی از دشمن برحذر باشید؛ خدا برای کافران عذابی سخت خوارکننده مهیا ساخته است.
از این روی بر همگان لازم است از هماکنون، با بصیرت لازم و بازشناسی و تفکیک توطئههای دشمنان از تحرکات خودی؛ «قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي؛[۴۴] بگو: طریقه من و پیروانم همین است که خلق را به خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنیم»، و خدا را از شرک و شریک منزه دانم و هرگز به خدای یکتا شرک نیاورم. در صحنه انتخابات حاضر شده و دشمنان اسلام و انقلاب را با هوشیاری تمام مایوس نمایند.
حضرت امام خامنه ای؟مد؟ در این خصوص می‌فرماید:
«نماینده مردم باید داراى فهم و درک سیاسى باشد و مسائل کشور را بفهمد؛ هم مسائل خارجى و توطئههاى دشمنان را و هم مسائل داخلى و نیازهاى مردم و اولویتهاى کشور را.» (۷/۰۱/۱۳۷۱)
۱۴- شیرینی اُلفت پس از انتخابات
اُلفت و همدلی که از نعمات بزرگ الهی است، دژی محکم در برابر دشمنی‌ها خواهد بود. قرآن کریم در اینباره می‌فرماید: «وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ؛[۴۵] نعمت خدا را بر خود، یاد کنیدکه زمانی دشمن یکدیگر بودید و او [بود که] میان دلهاى شما ، الفت انداخت.»
متأسفانه گهگاه برگزاری هر یک از انتخابات، مولد اختلافات بوده و جامعه عزیز ما تا مدتی پس از هر انتخابات رنج اختلاف محصول رفتارهای غیراخلاقی انتخابات را باید تحمل می‌کرد. اکنون شایسته است جامعه رشید ایران با تمسک به ریسمان الاهی و تعظیم در برابر اخلاق اسلامی و رعایت فضائل رفتاری پس از انجام انتخابات طعم شیرینی میوه الفت را بچشند؛ «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا؛[۴۶] و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راههای متفرّق نروید.»
مقام معظم رهبری؟مد؟ در اینباره فرمودند:
«شادمانی یا ناشادمانی، نباید کسی را وادار به رفتار غیرخردمندانه کند.» (۲۵/۰۳/۱۳۹۲)
۱۵- انتخابات، آزمون الهی
در پایان باید اذعان داشت که رأی‌دهندگان، نامزدها و همه عوامل دست‌اندرکار انتخابات، این آزمون بزرگ را در محضر الهی برگزار می‌نمایند و هر یک از آنان باید پاسخ قانع‌کننده‌ای برای کارهای خود، در دادگاه عدل الهی داشته باشند.
در همین راستا امام راحل فرمودند: «مسئله انتخابات، یک امتحان الهی است که گروه‌گرایان را از ضوابط‌گرایان ممتاز میکند، و مؤمنین و متعهدین را از مدعیان جدا می‌نماید»[۴۷]
بخش دوم:آیین رفتاری انتخابات[۴۸]
۱ـ مجریان و برگزارکنندگان (وزارت کشور، هیأت های اجرایی، نیروهای انتظامی و...
اجرای قوانین و آیین‌نامههای انتخاباتی، به دور از اعمال سلیقههای جناحی، حزبی و شخصی.
پیروی از تفسیر مراجع رسمی صلاحیت‌دار از قوانین و مقررات انتخابات و پرهیز از اظهار یا اعلان تفاسیر سلیقه‌ای.
تعامل دوستانه و سازنده با ارکان دخیل در انتخابات، در جهت برگزاری هرچه سالم‌تر و آرام‌تر آن.
به کارگیری افراد آموزش دیده و باتجربه و دارای حسن سلوک، بدون توجه به گرایش‌های سیاسی.
حفظ بی‌طرفی کامل در برخورد و تعامل با گرایش‌های مختلف سیاسی رقابت کننده در انتخابات.
فراهم‌سازی یکسان زمینۀ رقابت سالم برای همه نامزدها، به دور از هر گونه تبعیض در اعطای فرصت‌ها و امکانات.
اهتمام به مشارکت حداکثری صاحبان حق رأی.
اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع درباره وظایف محول به مراجع ذی‌ربط، رسانه‌ها و افکار عمومی.
گزارش به موقع، شفاف و کامل تخلف‌های انتخاباتی به مراجع مربوط.
برخورد و تعامل برابر با گروههای مختلف قومی، مذهبی، جنسیتی، طبقاتی، صنفی، حزبی و... .
صیانت از آرای ملت و حساسیت درباه هر گونه تقلب و دست‌کاری، و جلوگیری از آن.
انتقادپذیری و پاسخ گویی در برابر مراجع قانونی و افکار عمومی.
حفظ بی‌طرفی در اظهارات رسمی درباره نامزدها و طرفداران آنان.
همکاری صمیمانه و همدلانه مسؤولان سازمان‌ها، ادارات و ارگان‌ها با مجریان و ناظران در جهت برگزاری هر چه سالم‌تر و آرام‌تر انتخابات.
تلاش سازمان‌ها، ادارات و ارگان‌ها در جهت آموزش همگانی برای شرکت آگاهانه و مسؤولانه در انتخابات، به دور از هر گونه تهدید و تطمیع کادر اداری و مردم.
صیانت از اطلاعات شخصی، محرمانه و طبقه‌بندی شده سازمان‌های دولتی درباره انتخابات، به ویژه اطلاعات مربوط به نامزدها و داوطلبان.
برخورد قاطع و ضابطه‌مند نیروهای انتظامی با برهم زنندگان نظم عمومی و هنجارهای اجتماعی، و اهتمام جدی در انجام وظیفه انتظامی و حفاظتی در شعب اخذ رأی گیری.
حساسیت قانونی نیروهای انتظامی، در قبال حفظ حریم و حدود و ضوابط قانونی و برخورد بدون اغماض با قانون شکنان.
جتناب نیروهای نظامی از ورود به جناح‌بندی‌های سیاسی و جانب‌داری یا مخالفت با نامزدها، گروه‌ها، احزاب یا جریان‌های انتخاباتی، و توجه به ایفای نقش حرفه‌ای خود در اتحاد و همبستگی ملی.
۲ـ ناظران (شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی (در انتخابات شوراها) و قوه قضائیه و عوامل نظارتی آنها)
احترام و رعایت قوانین و مقررات انتخابات در حوزه نظارت.
رعایت بی‌طرفی در نظارت و بررسی صلاحیت‌ها.
به کارگیری افراد آموزش‌دیده و باتجربه، بدون توجه به گرایش‌های سیاسی.
تأکید بر حضور کافی و مؤثر ناظران در همه شعب رأی گیری.
نظارت بر گزارش به موقع، شفاف و کامل تخلف‌های انتخاباتی به مراجع مربوط.
همکاری صمیمانه با مجریان و پرهیز از دخالت‌های غیر قانونی در کار آنان.
اطلاع‌رسانی به موقع از رد صلاحیت‌ها با حفظ حیثیت اجتماعی افراد.
رسیدگی دقیق و بهنگام به شکایات، با پرهیز از هر گونه تبعیض میان افراد و جریان‌های مختلف انتخاباتی.
دقت در حفظ اسرار داوطلبان و نامزدها و صیانت از اطلاعات طبقه‌بندی شده انتخاباتی.
رعایت حیثیت اجتماعی و آبروی نامزدها در تحقیقات محلی.
انتقادپذیری و پاسخ گویی در برابر مراجع قانونی و افکار عمومی.
تلاش قوه قضائیه در فراهم‌سازی زمینۀ برخورد قاطع با تخلف‌های انتخاباتی.
۳ـ مطبوعات و رسانه ها
الف: رسانههای دولتی و عمومی
احترام به قوانین و مقررات انتخابات.
اهتمام به آموزش و تشویق مردم به مشارکت در انتخابات.
ترویج اصول و ارزشهای اخلاقی انتخابات.
فراهم‌سازی زمینه بدون تبعیض برای تبلیغات همه نامزدها و جریان‌های انتخاباتی.
حفظ بی‌طرفی کامل انتخاباتی و صیانت از لوازم انتخابات آزاد.
رعایت قواعد ناظر به آرامش و نظم عمومی در انتخابات، و پرهیز از هر گونه فضاسازی به سود یا زیان حزب یا نامزد خاص.
ب: رسانههای خصوصی
احترام به قوانین و مقررات انتخابات.
اهتمام به آموزش و عمق بخشیدن و رشد آگاهی عمومی در زمینه انتخابات و لوازم آن.
ترویج ارزشهای اخلاقی انتخابات و به کارگیری ادبیات صادقانه، وحدت بخش، امیدوارکننده و نشاط‌آور در عرصه انتخابات.
ترویج نگاه وظیفه‌گرایانه و قانون‌مدار به تبلیغات انتخاباتی و پرهیز از نگاه کاسبکارانه به آن.
حمایت معقول و اخلاقی از حزب و جریان متبوع با پرهیز از تخریب و نادیده گرفتن شایستگی‌های احزاب و جریان‌های رقیب.
احترام به ارزش‌ها و دستاوردهای انقلاب و نظام اسلامی و پرهیز از انتشار مطالب موهن درباره افراد حقیقی و حقوقی.
رعایت قواعد ناظر به حفظ آرامش و نظم عمومی، و پرهیز از جوسازی به سود یا زیان حزب یا نامزد خاص، و تحریک تعصبات قومی، مذهبی، صنفی، گروهی و محلی.
کمک به ایجاد فضای نقد منصفانه و مشفقانه درباره عملکرد ارکان انتخابات و دوری از هرگونه اعتماد به گزارش‌ها و القائات بیگانگان و معاندان نظام اسلامی.
۴ـ نخبگان و شخصیتهای تأثیرگذار
احترام به قوانین و مقررات انتخابات و کمک به ترویج روحیه قانون‌گرایی در جامعه.
تلاش برای رشد آگاهی عمومی، نشاط اجتماعی، و مشارکت آگاهانه و حداکثری در انتخابات.
توجه و احترام به ارزشهای دینی و ملی در بیانیه‌ها و سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌ها.
توصیه به دقت و مطالعه در شناسایی احزاب، جریان‌های سیاسی یا نامزدهای انتخاباتی، و پرهیز از اظهارنظرهای غیر مسؤولانه.
کمک به شناخت معیارهای نامزد اصلح و ایجاد روحیه نقد منصفانه و اخلاقیِ عملکرد ارکان دخیل در انتخابات.
حفظ وقار و منزلت اجتماعی در مواجهه با سود یا زیان جریان‌های انتخاباتی.
حفظ هشیاری در برخورد با مخالفان نظام و پرهیز از اعتماد به بیگانگان و معاندان.
۵ـ داوطلبان، نامزدها، احزاب و ستادهای انتخاباتی
احترام به قوانین و مقررات انتخاباتی در همه مراحل انتخابات.
احترام به اصول و ارزش های اساسی نظام اسلامی؛ مانند اسلامیت، جمهوریت، استقلال، آزادی و عدالت.
نگاه وظیفه‌گرایانه و خداپسندانه به ثبت نام و قرار گرفتن در معرض انتخاب مردم، و پرهیز از انگیزه‌های مادی و هواپرستانه.
کناره‌گیری و انصراف از داوطلبی و نامزدی در هر یک از مراحل انتخابات، در صورت آگاهی از حضور فرد یا افراد شایسته‌تر.
ترجیح مصالح عمومی و ملی بر منافع شخصی و گروهی.
حفظ متانت و شرح صدر اسلامی در صورت رد صلاحیت شدن، و دوری از جنجال آفرینی.
رعایت انصاف و ادب در برخورد با رقبا و احترام به قواعد اخلاقی رقابت.
رعایت اعتدال و پرهیز از اسراف و زیاده‌روی در هزینه‌ها.
اهتمام به حفظ پاکیزگی محیط زیست و پرهیز از آلودگی‌های محیطی در تبلیغات.
توجه به عزت نفس و کرامت انسانی و دوری از هر گونه تهدید یا تطمیع، خرید و فروش رأی، یا وام دار شدن به صاحبان ثروت و قدرت.
حفظ هشیاری تبلیغاتی و پرهیز از اتکا و اعتماد به بیگانگان و رسانههای معاند نظام، یا افشای اسرار نظام.
تعهد به شفاف‌سازی منابع مالی و هزینه‌های انتخاباتی، و اطلاع‌رسانی به افکارعمومی و عدم استفاده از امکانات دولتی و عمومی.
رعایت انصاف در تبلیغات و اجتناب از زیر سؤال بردن دستاوردهای نظام اسلامی و نادیده گرفتن زحمات و خدمات دولت‌ها.
تعهد به برنامه محوری در تبلیغات انتخاباتی، و پرهیز از کلی‌گویی و فریب افکارعمومی.
آموزش قوانین انتخابات و مفاد منشور اخلاقی به اعضای ستاد انتخاباتی و تأکید بر حفظ و رعایت آنها.
همکاری صمیمانه و سازنده با برگزارکنندگان در جهت برگزاری هرچه سالم‌تر انتخابات.
پذیرفتن نتیجه انتخابات و پیگیری اعتراض‌ها یا شکایت‌های احتمالی از طریق نهادهای قانونی.
تبدیل فضای رقابت به فضای همکاری سازنده با جریان پیروز در انتخابات.
۶ـ انتخاب کنندگان
احترام به قوانین و مقررات انتخابات، و همکاری با مجریان و عوامل انتخابات.
کسب آگاهی درباره قوانین مربوط به رأی دهندگان و رعایت دقیق آنها.
مشارکت فعال و مسؤولانه در انتخابات، به منزله وظیفه‌ای دینی و ملی، و تشویق محترمانه سایر شهروندان به مشارکت در انتخابات.
تلاش برای کسب آگاهی دقیق درباره نامزدها و احزاب و برنامههای آنها، برای اتخاذ تصمیم متعهدانه در انتخاب اصلح.
اهتمام به کسب آگاهی درباره معیارهای یک انتخاب درست و پرهیز از تعصبات قومی، مذهبی، محلی.
رعایت احترام نامزدها و احزاب و طرف داران آنها.
اهتمام به نظارت اجتماعی و انجام درست فریضه امر به معروف و نهی از منکر در انتخابات برای پیشبرد اهداف یک انتخابات سالم.
شناخت اهمیت و ارزش حق رأی، به منزله حقی غیرقابل واگذاری و معامله.
احترام به نگرش‌ها و سلیقههای مختلف سیاسی، و پرهیز از بدبینی و بدگمانی.
هوشیاری در برابر تبلیغات بیگانگان.
بایسته است تا با نگاه به عهد الهی خود با امام راحل، مقام معظم رهبری و شهیدان انقلاب اسلامی، انتخاباتی بصیرت‌مدار و اخلاق‌نشان را در تاریخ سیاسی جهان به ثبت رسانیم إن‌شاءالله.
إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ في صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ؛[۴۹] خدا اعمال بد و خوب خلق را گر چه به مقدار خردلی در میان سنگی یا در (طبقات) آسمان‌ها یا زمین پنهان باشد همه را (در محاسبه) می‌آورد، که خدا توانا و آگاه است.
فهرست منابع
قرآن کریم
برقى، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ محقق / مصحح: محدث، جلال الدین؛ قم: دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ ق.
حر عاملی، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة؛ تحقیق مؤسسة آل‌البیت:؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، ۱۴۰۹ق.
شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج‌البلاغه؛ تصحیح صبحی صالح؛ چاپ اول، قم: هجرت، ۱۴۱۴ ق.
طباطبایی، سید‌محمد‌حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: منشورات جماعةالمدرسین فی الحوزه، ۱۴۱۷ق.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى؛ بحار الأنوار(ط- بیروت)؛ محقق / مصحح: جمعى از محققان؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.
محمدی ری شهری ، محمد؛ گزیده حکمت نامه پیامبر اعظم۹؛ تلخیص مرتضی خوش نصیب، با همکاری جمعی از پژوهشگران؛ تهران: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر ، ۱۳۸۹ش.
مفید، محمد بن محمد؛ الإختصاص؛ محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و محرمى زرندى، محمود قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ ق.
منشور اخلاق انتخاباتی جبهه مردمی در ۱۷ بند،۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶
منشور اخلاقی انتخابات در جمهوری اسلامی ایران، کمیته تدوین و ترویج منشور اخلاقی انتخابات اردیبهشت ۱۳۸۸ش. (تهیه کنندگان: گروه اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در ۱۴ اصل و آیین رفتار اخلاقی انتخابات)
منشور اخلاقی انتخابات سازمان تبلیغات در ۱۴ اصل و آیین رفتار اخلاقی انتخابات
منشور اخلاقی انتخابات وزارات کشور در ۲۰ بند، ۲۸ بهمن ۱۳۸۶ش.
[۱]. نساء: ۵۸.
[۲]. محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ ج۵، ص۲۹۹.
[۳]. بیانیه گام دوم انقلاب.
[۴]. محمد بن حسین شریف الرضی؛ نهج‌البلاغه؛ ح ۷۳، ص ۴۸۰.
[۵]. روم:۳۰.
[۶]. محمد بن حسین شریف الرضی؛ نهج‌البلاغه؛ خ۱ ، ص ۴۳.
[۷]. انعام: ۵۷.
[۸]. آل عمران: ۳.
[۹]. شوری: ۳۸.
[۱۰]. امام خمینی;؛ صحیفه‌ی امام؛ ج ۱۸، ص ۱۵۲.
[۱۱]. صف: ۴.
[۱۲]. مائده: ۲.
[۱۳]. سید محمدحسین طباطبایی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج۵، ص۲۶۶.
[۱۴]. قصص: ۲۶.
[۱۵]. محمد بن حسن حر عاملی؛ وسائل الشیعة؛ ج۲۸، ص۳۵۰.
[۱۶]. یوسف: ۵۵.
[۱۷]. اسرا: ۷.
[۱۸]. محمد محمدی ری شهری ؛ گزیده حکمت نامه پیامبر اعظم۹؛ ص ۸۹.
[۱۹]. اسراء: ۷۰.
[۲۰]. انعام: ۱۰۸.
[۲۱]. حجرات: ۱۲-۱۱.
[۲۲]. محمد بن محمد مفید؛ الإختصاص؛ ص ۲۴۷.
[۲۳]. اسراء: ۳۶.
[۲۴]. امام خمینی;؛ صحیفه امام؛ ج۱۸، ص ۴۶۶.
[۲۵]. همان؛ ص ۴۶۸و۴۶۹.
[۲۶]. محمد بن حسین شریف الرضی؛ نهج‌البلاغه؛ خطبه ۱۲۶، ص ۱۸۳.
[۲۷]. احزاب: ۳۶.
[۲۸]. امام خمینی;؛ صحیفه امام؛ ج۱۰، ص۵۸.
[۲۹]. نساء: ۵۹.
[۳۰]. محمد بن حسین شریف الرضی؛ نهج‌البلاغه؛ حکمت۳۲۱، ص ۵۳۱.
[۳۱]. نساء: ۶۵.
[۳۲]. انفال: ۴۶.
[۳۳]. محمد بن حسین شریف الرضی؛ نهج‌البلاغه؛ ص ۳۱.
[۳۴]. آل عمران: ۱۵۴.
[۳۵]. نساء: ۱۳۵.
[۳۶]. احمد بن محمد بن خالد برقى؛ المحاسن، ج۱، ص۲۰۵.
[۳۷]. مائده: ۸.
[۳۸]. اسراء: ۳۴.
[۳۹]. محمد بن محمد مفید؛ الإختصاص؛ ص ۲۴۲.
[۴۰]. امام خمینی;؛ صحیفه امام؛ ج ۱۰، ص ۵۲۵.
[۴۱]. اسراء: ۲۷.
[۴۲]. محمدباقر بن محمد تقى مجلسى؛ بحار الأنوار؛ ج ۶۶، ص ۳۷۹.
[۴۳]. نساء: ۱۰۲.
[۴۴]. یوسف: ۱۰۸.
[۴۵]. آل عمران: ۱۰۳.
[۴۶]. همان.
[۴۷]. امام خمینی;؛ صحیفه امام؛ ج۱۸، ص۳۳۶.
[۴۸]. وزارت کشور، ستاد انتخابات؛ اصول و ارزشهای اخلاقی انتخابات؛ سال ۱۳۹۴.
[۴۹]. لقمان: ۱۶.
نگارنده: دفتر امور اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه
نظرات شما عزیزان:
