تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت:
3. نگاه تسليم گونه نسبت به خداوند
ديدگاه كلى ديگرى كه از سخنان امام استفاده مى شود و تا اندازه اى بر افكار و انديشه هاى آن حضرت سايه افكنده, نگاه تسليمى در برابر خداوند است.
در جاى جاى سخنان امام اين مطلب مطرح شده است كه انسان همچون ساير موجودات و پديده هاى جهان هستى تحت تدبير و اراده خداوند قرار دارد و مشيّت و علم او در همه چيز نافذ است.
بنابراين شايسته است كه انسان در هيچ حالتى از زيّ عبوديت بيرون نرود و هميشه در برابر اراده و قضاى الهى تسليم باشد.
اين نگاه كه يكى از بنيادى ترين ديدگاه هاى امام درباره رابطه انسان با خداست در مباحث زيادى تأثير گذاشته است, كه از آن جمله مى توان به بحث قضا و قدر, ابتلاهاى انسان, و مباحث اخلاقى همچون توكل, قناعت, زهد, صبر و … اشاره كرد. در تمام اين موضوعات روح تبيينها و تحليلها را همين ديدگاه شكل مى دهد.
به عنوان نمونه امام در خطبه 23 نهج البلاغه مى فرمايد:
(اما بعد, فإنّ الامر ينزّل من السماء الى الأرض كقطر المطر الى كلّ نفس بما قسم لها من زيادة او نقصان, فاذا رأى احدكم لأخيه غضيرة فى اهل او مال او نفس فلاتكوننّ له فتنة…)
امّا بعد, تقدير الهى همانند قطره هاى باران براى هركس كه مقدر شده خواه اندك و خواه بسيار از آسمان به زمين مى آيد. پس اگر كسى مال و منال برادر خود را بيش ازخود بيابد نبايد كه بر او رشك برد…
ييا در خطبه 37 مى فرمايد:
(رضينا عن الله قضائه و سلمنا لله امره.)
و همچنين در خطبه 160 مى فرمايد:
(امره قضاء و حكمة, و رضاه امان و رحمة, يقضى بعلم و يعفو بحلم, اللهم لك الحمد على ما تأخذ و تعطى و على ما تعافى و تبتلى.)
و درجاى ديگر مى فرمايد:
(و ان صبّت عليهم المصائب لجأوا الى الاستجارة بك, علماً بأنّ ازمّة الامور بيدك و مصادرها عن قضائك.)15
همان گونه كه پيش از اين نيز اشاره شد يكى از محورهاى عمده كه قرآن بر آن تأكيد دارد ايجاد روح عبوديت و تسليم در برابر خداوند است. آياتى كه به اطاعت يا عبادت ترغيب مى كند, يا به شكر و صبر دستور مى دهد و يا سنتهاى الهى را راجع به انسان بيان مى كند, همه و همه در راستاى اين هدف قرار دارد كه تدبير حكيمانه خداوند را نسبت به جهان و انسان بنماياند و روح تمرّد, اعتراض و شكايت را از دل انسان بزدايد.
(فابتغوا عند الله الرزق و اعبدوه و اشكروا له) عنكبوت/17
(واصبر لحكم ربّك فانّك بأعيننا) طور/48
(و مازادهم الاّ ايماناً و تسليماً) احزاب/22
(اذ قال له ربّه أسلم قال أسلمت لربّ العالمين) بقره/131
(و من يسلم وجهه الى الله و هو محسن فقد استمسك بالعروة الوثقى) لقمان/22
(و ماخلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون) ذاريات/56
4. نگاه ابزارى به دنيا
از ديدگاه هايى كه امام سخت بدان پايبند است و همواره بر آن تأكيد داشته, نگاه ابزارى به دنيا و زندگى دنياست.
در نگاه امام على(ع) دنيا يك مسير است و نه مقصد و زندگى; فرصتى است كه بايد از آن براى رسيدن به هدف اصلى كه همان مقام قرب الهى و حيات جاودانه آخرت است, بهره گرفت. حجم عظيمى از مباحث نهج البلاغه كه درباره ويژگيهاى دنيا مطرح شده يا از آخرت و جاذبه هاى بهشت يا رنجهاى دوزخ سخن به ميان آمده, همه بيانگر همين ديدگاه است.
اين نگاه كه جايگاه مهمى در انديشه امام دارد, از لحاظ ساختار فكرى مبنا و پايه مباحث متعدد اجتماعى و اخلاقى در نهج البلاغه قرار گرفته است; به عنوان نمونه بحث عدالت,16 بحث فلسفه نبوت,17 بحث تقوا18 و موضوعات اخلاقى ديگرى مانند زهد, تزكيه و… ازموضوعاتى هستند كه بر پايه همين ديدگاه تحليل شده است.
(اى بندگان خدا شما را وصيت مى كنم كه اين دنيا را ترك گوييد, كه دنيا شما را ترك خواهد گفت, هرچند راضى به ترك آن نباشيد.. و جسمتان را كهنه مى سازد, هر چند شما خواستار تازه بودن آن باشيد. مثل شما و دنيا مثل مسافرانى است كه به راهى مى روند, و تا به خود آيند ببينند كه آن را پيموده اند…)19
(ايها الناس انما الدنيا دار مجاز, و الآخرة دار قرار, فخذوا من ممرّكم لمقرّكم.)20
(أفهذه تؤثرون, ام اليها تطمئنّون, ام عليها تحرصون, فبئست الدار لمن لم يهتمّها و لم يكن فيها على وجل منها.)21
(فانّ الدنيا لم تخلق لكم دار مقام, بل خلقت لكم مجازاً, لتزوّدوا منها الاعمال الى دار القرار.)22
(فتزوّدوا فى الدنيا ماتحرزون به انفسكم غداً.)23
ناگفته پيداست كه امام در رسيدن به اين ديدگاه, وام دار قرآن كريم است, زيرا يكى از سه محور عمده اى كه قرآن بر آن تأكيد دارد, همين گذرا بودن دنيا و بى ارزش بودن آن در برابر آخرت و حيات اخروى است.
(تريدون عرض الدنيا و الله يريد الآخرة) نفال/67
(أرضيتم بالحيوة الدنيا من الآخرة فما متاع الحيوة الدنيا فى الآخرة الاّ قليل) توبه/38
(يا قوم انّما هذه الحيوة الدنيا متاع و انّ الآخرة هى دارالقرار) مؤمن/39
(و ما هذه الحيوة الدنيا الاّ لهو و لعب و ان الدار الآخرة لهى الحيوان) عنكبوت/64
(قل متاع الدنيا قليل و الآخرة خير لمن اتقى) نساء/77
5. نگاه عبرت آموز به تاريخ
پنجمين ديدگاه كلى كه بر انديشه و فكر امام على(ع) سيطره دارد و بخشى از تحليلها و اندرزهاى ايشان از آن سرچشمه مى گيرد, نگاه عبرت آموز به تاريخ است. تاريخ از نظر امام آينه اى است كه سنتهاى الهى در تعامل با رفتار انسانها در آن تجلى كرده است. و از آنجا كه اين سنتها تغييرناپذير است, تاريخ گذشتگان راهنماى خوبى براى چگونگى زيستن انسانها در آينده به شمار مى آيد. بنابراين بايد تاريخ را به دقت مطالعه كرد و از آن پلى ساخت براى گذر به آينده.
(اگر خردمنديد چرا در آثار پيشينيان و آنچه برنياكان تان گذشته است نمى نگريد و عبرت نمى گيريد و بازنمى ايستيد؟
آيا نمى بينيد كه رفتگان باز نمى گردند؟
آيا نمى بينيد كه بر جاى ماندگان را بقايى نيست؟
آيا نمى بينيد كه مردم دنيا شب را به روز نمى آورند و روز را به شب مى رسانند, و هر يك در حالى ديگر هستند؟…)24
(كجايند عمالقه و فرزندان عمالقه؟
كجايند فراعنه و فرزندان فراعنه؟
صاحبان شهرهاى (رسّ) كجا رفتند؟
آنان كه پيامبران را مى كشتند و چراغ هاى سنتهاى پيامبران را خاموش مى كردند و سنتهاى جباران را زنده مى ساختند كجايند;
آنان كه لشگرها روانه مى كردند و هزاران تن را منهزم مى ساختند, آنها كه لشگرگاه ها ساختند و شهرها پى افكندند؟)25
(فاعتبروا بما أصاب الأمم المستكبرين من قبلكم من بأس الله و صولاته و وقائعه و مثلاته, و اتعظوا بمثاوى خدودهم و مصارع جنوبهم.)26
(و اعرض عليه أخبار الماضين, و ذكّره بما أصاب من كان قبلك من الأولين, و سرهم فى ديارهم و آثارهم, فانظر فيما فعلوا و عمّا انتقلوا و اين حلّوا و نزلوا, فانّك تجدهم قدانتقلوا عن الأحبّة و حلّوا ديار الغربة, و كأنّك عن قليل قدصرت كأحدهم, فأصلح مثواك و لاتبع آخرتك بدنياك…)27
(واعتبر بما مضى من الدنيا لمابقى منها, فإنّ بعضها يشبه بعضاً, و آخرها لاحق بأوّلها.)28
اين سخنان كه از عمق تأثير نگاه عبرت بينانه به تاريخ در انديشه امام پرده برمى دارد, بستر بس گسترده اى در قرآن كريم دارد.
اگر به حجم آياتى كه بيانگر تاريخ گذشتگان و چگونگى برخورد امتهاى گذشته با پيامبران شان و همچنين جريان سنتهاى الهى در برابر رفتار انسانهاست نگاهى بياندازيم, خواهيم ديد كه تا چه اندازه قرآن بر عبرت گيرى و نگاه پندآموز به تاريخ اهميت داده است.
(لقد كان فى قصصهم عبرة لاولى الالباب) يوسف/111
(تلك القرى نقصّ عليك من أنبائها و لقد جائتهم رسلهم بالبيّنات فماكانوا ليؤمنوا بما كذّبوا من قبل كذلك يطبع الله على قلوب الكافرين) اعراف/101
(ألم يأتهم نبأ الذين من قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود و قوم ابراهيم و اصحاب مدين و المؤتفكات أتتهم رسلهم بالبيّنات فماكان الله ليظلمهم و لكن كانوا انفسهم يظلمون) توبه/70
(و لقد كذّبت رسل من قبلك فصبروا على ماكذّبوا و اوذوا حتّى اتيهم نصرنا و لامبدّل لكلمات الله و لقد جائك من نبأ المرسلين) انعام/34
6. نگاه هدفمند به انسان
از ديدگاه هايى كه امام سخت بدان تأكيد دارد و همواره در سخنانش از آن ياد مى كند, نگاه هدفمند به انسان است.
در نگاه امام انسان آفريده شده و امكانات مادى و معنوى در اختيارش قرار داده شده است تا به سوى هدف مشخص حركت كند. بيهودگى و حيرت در آفرينش او جاى ندارد.
(لم يخلقكم عبثاً و لم يترككم سدى.)29
(واعلموا عبادالله انّه لم يخلقكم عبثاً و لم يرسلكم هملاً.)30
(فماخلق امرء عبثاً فيلهو و لاترك سدى فيلغو.)31
ازنظر امام فلسفه نبوت و آمدن پيامبران از سوى خداوند براى همين است كه به انسانها هدفدار بودن را يادآور شوند و هدف را تبيين كنند تا در جهت خلاف آفرينش خود به بيهودگى و سردرگمى گرفتار نشوند.
(فانّ الله سبحانه لم يخلقكم عبثاً, و لم يترككم سدى, و لم يدعكم فى جهالة و لاعمى, قد سمّى آثاركم و علم اعمالكم و كتب آجالكم, و انزل عليكم الكتاب تبياناً لكل شيئ, و عمّر فيكم نبيّه ازماناً, حتى اكمل له و لكم فيما انزل من كتابه دينه الذى رضى لنفسه, و انهى اليكم على لسانه محابّه من الاعمال و مكارهه و نواهيه و اوامره, و ألقى اليكم المعذرة, و اتخذ عليكم الحجة, و قدّم اليكم بالوعيد, و أنذركم بين يدى عذاب شديد….)32
اين ديدگاه يكى از دو پايه و مبنايى است كه از نظر امام اخلاق بر آنها شكل مى گيرد. ديدگاه نخست ابزارى بودن دنياست و ديدگاه دوم هدفمندى انسان.
امام بر اساس همين دو واقعيت, اخلاق را پايه گذارى مى كند.
در اين زمينه كافى است كه گذرى به مجموعه توصيه هاى اخلاقى امام بيندازيم, خواهيم ديد كه ريشه همه توصيه ها تأكيد بر يكى از آن دو مطلب ياد شده است.
و ناگفته پيداست چنان كه تعبيرات امام نيز نشان مى دهد, اين ديدگاه برگرفته از قرآن و آيات وحى است; آياتى همانند:
(أفحسبتم انّما خلقناكم عبثاً و انّكم الينا لاترجعون) مؤمنون/115
(أيحسب الانسان ان يترك سدى) قيامة/36
(و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون) ذاريات/56
(ربّنا ما خلقت هذا باطلاً) آل عمران/191
و آيات مشابه ديگر همه بيانگر غايتمندى و هدفدارى آفرينش و انسان است.
ديدگاه كلى ديگرى كه از سخنان امام استفاده مى شود و تا اندازه اى بر افكار و انديشه هاى آن حضرت سايه افكنده, نگاه تسليمى در برابر خداوند است.
در جاى جاى سخنان امام اين مطلب مطرح شده است كه انسان همچون ساير موجودات و پديده هاى جهان هستى تحت تدبير و اراده خداوند قرار دارد و مشيّت و علم او در همه چيز نافذ است.
بنابراين شايسته است كه انسان در هيچ حالتى از زيّ عبوديت بيرون نرود و هميشه در برابر اراده و قضاى الهى تسليم باشد.
اين نگاه كه يكى از بنيادى ترين ديدگاه هاى امام درباره رابطه انسان با خداست در مباحث زيادى تأثير گذاشته است, كه از آن جمله مى توان به بحث قضا و قدر, ابتلاهاى انسان, و مباحث اخلاقى همچون توكل, قناعت, زهد, صبر و … اشاره كرد. در تمام اين موضوعات روح تبيينها و تحليلها را همين ديدگاه شكل مى دهد.
به عنوان نمونه امام در خطبه 23 نهج البلاغه مى فرمايد:
(اما بعد, فإنّ الامر ينزّل من السماء الى الأرض كقطر المطر الى كلّ نفس بما قسم لها من زيادة او نقصان, فاذا رأى احدكم لأخيه غضيرة فى اهل او مال او نفس فلاتكوننّ له فتنة…)
امّا بعد, تقدير الهى همانند قطره هاى باران براى هركس كه مقدر شده خواه اندك و خواه بسيار از آسمان به زمين مى آيد. پس اگر كسى مال و منال برادر خود را بيش ازخود بيابد نبايد كه بر او رشك برد…
ييا در خطبه 37 مى فرمايد:
(رضينا عن الله قضائه و سلمنا لله امره.)
و همچنين در خطبه 160 مى فرمايد:
(امره قضاء و حكمة, و رضاه امان و رحمة, يقضى بعلم و يعفو بحلم, اللهم لك الحمد على ما تأخذ و تعطى و على ما تعافى و تبتلى.)
و درجاى ديگر مى فرمايد:
(و ان صبّت عليهم المصائب لجأوا الى الاستجارة بك, علماً بأنّ ازمّة الامور بيدك و مصادرها عن قضائك.)15
همان گونه كه پيش از اين نيز اشاره شد يكى از محورهاى عمده كه قرآن بر آن تأكيد دارد ايجاد روح عبوديت و تسليم در برابر خداوند است. آياتى كه به اطاعت يا عبادت ترغيب مى كند, يا به شكر و صبر دستور مى دهد و يا سنتهاى الهى را راجع به انسان بيان مى كند, همه و همه در راستاى اين هدف قرار دارد كه تدبير حكيمانه خداوند را نسبت به جهان و انسان بنماياند و روح تمرّد, اعتراض و شكايت را از دل انسان بزدايد.
(فابتغوا عند الله الرزق و اعبدوه و اشكروا له) عنكبوت/17
(واصبر لحكم ربّك فانّك بأعيننا) طور/48
(و مازادهم الاّ ايماناً و تسليماً) احزاب/22
(اذ قال له ربّه أسلم قال أسلمت لربّ العالمين) بقره/131
(و من يسلم وجهه الى الله و هو محسن فقد استمسك بالعروة الوثقى) لقمان/22
(و ماخلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون) ذاريات/56
4. نگاه ابزارى به دنيا
از ديدگاه هايى كه امام سخت بدان پايبند است و همواره بر آن تأكيد داشته, نگاه ابزارى به دنيا و زندگى دنياست.
در نگاه امام على(ع) دنيا يك مسير است و نه مقصد و زندگى; فرصتى است كه بايد از آن براى رسيدن به هدف اصلى كه همان مقام قرب الهى و حيات جاودانه آخرت است, بهره گرفت. حجم عظيمى از مباحث نهج البلاغه كه درباره ويژگيهاى دنيا مطرح شده يا از آخرت و جاذبه هاى بهشت يا رنجهاى دوزخ سخن به ميان آمده, همه بيانگر همين ديدگاه است.
اين نگاه كه جايگاه مهمى در انديشه امام دارد, از لحاظ ساختار فكرى مبنا و پايه مباحث متعدد اجتماعى و اخلاقى در نهج البلاغه قرار گرفته است; به عنوان نمونه بحث عدالت,16 بحث فلسفه نبوت,17 بحث تقوا18 و موضوعات اخلاقى ديگرى مانند زهد, تزكيه و… ازموضوعاتى هستند كه بر پايه همين ديدگاه تحليل شده است.
(اى بندگان خدا شما را وصيت مى كنم كه اين دنيا را ترك گوييد, كه دنيا شما را ترك خواهد گفت, هرچند راضى به ترك آن نباشيد.. و جسمتان را كهنه مى سازد, هر چند شما خواستار تازه بودن آن باشيد. مثل شما و دنيا مثل مسافرانى است كه به راهى مى روند, و تا به خود آيند ببينند كه آن را پيموده اند…)19
(ايها الناس انما الدنيا دار مجاز, و الآخرة دار قرار, فخذوا من ممرّكم لمقرّكم.)20
(أفهذه تؤثرون, ام اليها تطمئنّون, ام عليها تحرصون, فبئست الدار لمن لم يهتمّها و لم يكن فيها على وجل منها.)21
(فانّ الدنيا لم تخلق لكم دار مقام, بل خلقت لكم مجازاً, لتزوّدوا منها الاعمال الى دار القرار.)22
(فتزوّدوا فى الدنيا ماتحرزون به انفسكم غداً.)23
ناگفته پيداست كه امام در رسيدن به اين ديدگاه, وام دار قرآن كريم است, زيرا يكى از سه محور عمده اى كه قرآن بر آن تأكيد دارد, همين گذرا بودن دنيا و بى ارزش بودن آن در برابر آخرت و حيات اخروى است.
(تريدون عرض الدنيا و الله يريد الآخرة) نفال/67
(أرضيتم بالحيوة الدنيا من الآخرة فما متاع الحيوة الدنيا فى الآخرة الاّ قليل) توبه/38
(يا قوم انّما هذه الحيوة الدنيا متاع و انّ الآخرة هى دارالقرار) مؤمن/39
(و ما هذه الحيوة الدنيا الاّ لهو و لعب و ان الدار الآخرة لهى الحيوان) عنكبوت/64
(قل متاع الدنيا قليل و الآخرة خير لمن اتقى) نساء/77
5. نگاه عبرت آموز به تاريخ
پنجمين ديدگاه كلى كه بر انديشه و فكر امام على(ع) سيطره دارد و بخشى از تحليلها و اندرزهاى ايشان از آن سرچشمه مى گيرد, نگاه عبرت آموز به تاريخ است. تاريخ از نظر امام آينه اى است كه سنتهاى الهى در تعامل با رفتار انسانها در آن تجلى كرده است. و از آنجا كه اين سنتها تغييرناپذير است, تاريخ گذشتگان راهنماى خوبى براى چگونگى زيستن انسانها در آينده به شمار مى آيد. بنابراين بايد تاريخ را به دقت مطالعه كرد و از آن پلى ساخت براى گذر به آينده.
(اگر خردمنديد چرا در آثار پيشينيان و آنچه برنياكان تان گذشته است نمى نگريد و عبرت نمى گيريد و بازنمى ايستيد؟
آيا نمى بينيد كه رفتگان باز نمى گردند؟
آيا نمى بينيد كه بر جاى ماندگان را بقايى نيست؟
آيا نمى بينيد كه مردم دنيا شب را به روز نمى آورند و روز را به شب مى رسانند, و هر يك در حالى ديگر هستند؟…)24
(كجايند عمالقه و فرزندان عمالقه؟
كجايند فراعنه و فرزندان فراعنه؟
صاحبان شهرهاى (رسّ) كجا رفتند؟
آنان كه پيامبران را مى كشتند و چراغ هاى سنتهاى پيامبران را خاموش مى كردند و سنتهاى جباران را زنده مى ساختند كجايند;
آنان كه لشگرها روانه مى كردند و هزاران تن را منهزم مى ساختند, آنها كه لشگرگاه ها ساختند و شهرها پى افكندند؟)25
(فاعتبروا بما أصاب الأمم المستكبرين من قبلكم من بأس الله و صولاته و وقائعه و مثلاته, و اتعظوا بمثاوى خدودهم و مصارع جنوبهم.)26
(و اعرض عليه أخبار الماضين, و ذكّره بما أصاب من كان قبلك من الأولين, و سرهم فى ديارهم و آثارهم, فانظر فيما فعلوا و عمّا انتقلوا و اين حلّوا و نزلوا, فانّك تجدهم قدانتقلوا عن الأحبّة و حلّوا ديار الغربة, و كأنّك عن قليل قدصرت كأحدهم, فأصلح مثواك و لاتبع آخرتك بدنياك…)27
(واعتبر بما مضى من الدنيا لمابقى منها, فإنّ بعضها يشبه بعضاً, و آخرها لاحق بأوّلها.)28
اين سخنان كه از عمق تأثير نگاه عبرت بينانه به تاريخ در انديشه امام پرده برمى دارد, بستر بس گسترده اى در قرآن كريم دارد.
اگر به حجم آياتى كه بيانگر تاريخ گذشتگان و چگونگى برخورد امتهاى گذشته با پيامبران شان و همچنين جريان سنتهاى الهى در برابر رفتار انسانهاست نگاهى بياندازيم, خواهيم ديد كه تا چه اندازه قرآن بر عبرت گيرى و نگاه پندآموز به تاريخ اهميت داده است.
(لقد كان فى قصصهم عبرة لاولى الالباب) يوسف/111
(تلك القرى نقصّ عليك من أنبائها و لقد جائتهم رسلهم بالبيّنات فماكانوا ليؤمنوا بما كذّبوا من قبل كذلك يطبع الله على قلوب الكافرين) اعراف/101
(ألم يأتهم نبأ الذين من قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود و قوم ابراهيم و اصحاب مدين و المؤتفكات أتتهم رسلهم بالبيّنات فماكان الله ليظلمهم و لكن كانوا انفسهم يظلمون) توبه/70
(و لقد كذّبت رسل من قبلك فصبروا على ماكذّبوا و اوذوا حتّى اتيهم نصرنا و لامبدّل لكلمات الله و لقد جائك من نبأ المرسلين) انعام/34
6. نگاه هدفمند به انسان
از ديدگاه هايى كه امام سخت بدان تأكيد دارد و همواره در سخنانش از آن ياد مى كند, نگاه هدفمند به انسان است.
در نگاه امام انسان آفريده شده و امكانات مادى و معنوى در اختيارش قرار داده شده است تا به سوى هدف مشخص حركت كند. بيهودگى و حيرت در آفرينش او جاى ندارد.
(لم يخلقكم عبثاً و لم يترككم سدى.)29
(واعلموا عبادالله انّه لم يخلقكم عبثاً و لم يرسلكم هملاً.)30
(فماخلق امرء عبثاً فيلهو و لاترك سدى فيلغو.)31
ازنظر امام فلسفه نبوت و آمدن پيامبران از سوى خداوند براى همين است كه به انسانها هدفدار بودن را يادآور شوند و هدف را تبيين كنند تا در جهت خلاف آفرينش خود به بيهودگى و سردرگمى گرفتار نشوند.
(فانّ الله سبحانه لم يخلقكم عبثاً, و لم يترككم سدى, و لم يدعكم فى جهالة و لاعمى, قد سمّى آثاركم و علم اعمالكم و كتب آجالكم, و انزل عليكم الكتاب تبياناً لكل شيئ, و عمّر فيكم نبيّه ازماناً, حتى اكمل له و لكم فيما انزل من كتابه دينه الذى رضى لنفسه, و انهى اليكم على لسانه محابّه من الاعمال و مكارهه و نواهيه و اوامره, و ألقى اليكم المعذرة, و اتخذ عليكم الحجة, و قدّم اليكم بالوعيد, و أنذركم بين يدى عذاب شديد….)32
اين ديدگاه يكى از دو پايه و مبنايى است كه از نظر امام اخلاق بر آنها شكل مى گيرد. ديدگاه نخست ابزارى بودن دنياست و ديدگاه دوم هدفمندى انسان.
امام بر اساس همين دو واقعيت, اخلاق را پايه گذارى مى كند.
در اين زمينه كافى است كه گذرى به مجموعه توصيه هاى اخلاقى امام بيندازيم, خواهيم ديد كه ريشه همه توصيه ها تأكيد بر يكى از آن دو مطلب ياد شده است.
و ناگفته پيداست چنان كه تعبيرات امام نيز نشان مى دهد, اين ديدگاه برگرفته از قرآن و آيات وحى است; آياتى همانند:
(أفحسبتم انّما خلقناكم عبثاً و انّكم الينا لاترجعون) مؤمنون/115
(أيحسب الانسان ان يترك سدى) قيامة/36
(و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون) ذاريات/56
(ربّنا ما خلقت هذا باطلاً) آل عمران/191
و آيات مشابه ديگر همه بيانگر غايتمندى و هدفدارى آفرينش و انسان است.
نظرات شما عزیزان:
