معنویت در اسلام

بـا تـوجـه بـه تـعـریـف بـالا، مـی تـوان گـفـت مـعـنـویـت در اسـلام در درجـه اول بـا ارتـبـاط انـبـیـاء الهی با جهان غیب آغاز می شود. بدون شک انبیاء در میان انسان ها دارای مـعنویت بالایی بودند. سِرّ برتری آنان ، در معنویت ، ایمان به غیب و امور مرتبط بـا آن و پـیـگیری رضوان الهی بود. قرآن کریم علاوه بر پیامبر، مومنان را هم در ایمان بـه غـیب و اهداف آن شریک می کند. بنابر این در میان افراد بشر سلسله انبیاء و پیروان آن ها سردمداران معنویت هستند:

آَمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آَمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نـُفـَرِّقُ بـَیـْنَ أَحـَدٍ مـِنْ رُسـُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَکَ رَبَّنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ، (بقره /285)

پـیـامـبـر بـه آنـچـه بـه او از سـوی پـروردگـارش نـازل شـده ایـمـان آورده . هـمـچـنـیـن مـومـنـان ، هـر یک به خدا و فرشتگانش و کتاب هایش و پـیـامـبـرانـش ایـمـان آوردنـد و گـفـتـنـد: شـنـیـدیـم و اطـاعـت نـمـودیـم بـه مـنـظـور نیل به غفرانت ای پروردگار ما، و بازگشت به سوی توست .

مـی تـوان ایـن آیـه را نـمـوداری از عـنـاصـر مـعـنـویـت دانـسـت کـه بـه شـکـل مـخـتـصـر و در همان حال جامع در این آیه ذکر شده اند. این ایمان باعث به وجود آمدن روحـیـه ویـژه و مـنـحصر به فردی در آن ها و پیروان آن ها و در نتیجه برخورداری از تأ یـیـدهـای الهی و آیات و معجزات روشن می گردند که در معنویت حقیقی آن ها نقش بسزایی داشت .

عـنـاصـری کـه در شـکـل دادن و تـقـویـت مـعـنـویت دخالت شاخص دارند در مفاهیم ((ایمان ))، ((تـقـوا))، ((زهـد))، ((نـورانـیـت ))، ((روح القـدس )) و ((مـلائکـه )) قابل بررسی است که بحث را در ضمن اشاره به آیاتی در هر یک از این زمینه ها پی می گیریم .

ایمان

ایمان به خدا

می توان مرز معنویت و عدم آن را ایمان به خدای یگانه و عدم آن دانست . گر چه اخیرا تحت تـأ ثـیـر گرایش های سکولاریستی تلاش هایی صورت می گیرد تا معنویت بدون اعتقاد بـه خـدای مـتـعـال مـطـرح و تـرویـج شـود. روشـن اسـت کـه اخـلاق بـدون اعـتقاد به خدای مـتـعـال و روز واپـسـیـن محدوده بسیار تنگی را می پوشاند و پشتوانه علمی و عملی متقن و قابل اعتنایی به دست نمی دهد. البته این خود مقاله جداگانه ای می طلبد تا ابعاد مختلف آن مـورد بـحـث و بـررسی قرارگیرد. آنچه در این مقاله مورد بحث واقع می شود معنویتی اسـت کـه از ایـمـان بـه خـدای مـتـعـال سـرچـشـمـه مـی گـیـرد. قـرآن کـریـم اصل وجود خدای متعال را روشن تر از آن معرفی می کند که بتوان در آن شک کرد:

قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِی اللَّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ

(ابراهیم /10)

پیامبران آن ها به آن ها گفتند: آیا در خدا که شکافنده آسمان ها و زمین از عدم به وجوداست شـکـی وجـود دارد؟ او کـه شـمـا را می خواند تا از گناهان شما بیامرزد و شما را تا هنگام نامیده شده ای به تأ خیر بیندازد... .

ایـن آیه ـ در اصطلاح ـ استفهام انکاری است و جواب آن این است که شکی وجود ندارد. وجود مبدأ دانا و توانا و حکیمی که جهان و انسان را با هدف صحیح و عقلایی آفریده تنها منبع حـقـیـقـی بـرای جـهـت بـخـشـی بـه انـسـان اسـت . خـدای مـتـعـال نـه تـنها سرچشمه وجود بلکه سرچشمه معنای عالم نیز هست ، یکی از اسماء خدای متعال قدوس یعنی بسیار مقدس است :

هـُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هـُوَ الْمـَلِکُ الْقـُدُّوسُ السَّلَامُ الْمـُؤْمـِنُ الْمـُهـَیـْمـِنُ الْعـَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ (حشر/23)

و تـنـهـا انـسـان بـا ایـمـان ودارای ارتـبـاط بـا خـدای متعال می تواند به معنویت حقیقی دست یابد.

ایمان به خدا ویژگی امت اسلام

مـی تـوان از اشارات قرآن نتیجه گرفت که امت اسلام از میان امت های دیگر با معنویت تر است ، زیرا دعوت به خوبی ها می کند و از بدی ها نهی می کند و ایمان به خدا دارد:

کـُنـْتـُمْ خـَیـْرَ أُمَّةٍ أُخـْرِجـَتْ لِلنَّاسِ تـَأْمـُرُونَ بـِالْمـَعـْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ... .

(آل عمران /110)

این ها عناصر معنویت است که ویژگی عام امت اسلام است و نقش بسزایی در اصلاح امت های دیـگـر دارد. بـه عـنـوان مـثـال در هـمـیـن آیـه اشـاره شـده کـه اگـر اهل کتاب ایمان می آوردند برای آن ها بهتر بود، اما افسوس که تنها تعداد اندکی از آن ها دارای ایمان هستند و بسیاری از آن ها فاسقانند:

وَلَوْ آَمَنَ أَهْلُ الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَکْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ

نکته جالب توجه تقابل ایمان و فسق در این آیه است که می رساند ایمان مستلزم صلاح و معنویت است و عدم آن مستلزم عدم معنویت و فساد اخلاقی .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: