اختیارات امام در قرآن؛سوره حشر،آیه 7
 

تبادل لینک هوشمند

برای تبادل لینک ابتدا ما را با عنوان ندای وحی و آدرس nedayevahi.LXB.ir لینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.





آمار وب سایت:  

بازدید امروز : 12322
بازدید دیروز : 749
بازدید هفته : 24416
بازدید ماه : 54927
بازدید کل : 10446682
تعداد مطالب : 16946
تعداد نظرات : 80
تعداد آنلاین : 1


حدیث موضوعیاک مهدویت امام زمان (عج)اک آیه قرآناک

 
 
نویسنده : اکبر احمدی
تاریخ : چهار شنبه 5 / 5 / 1394

يقول: «إن الله عز و جل أدب نبيه على محبته، فقال: وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِيمٍ‏ «1» ثم فوض إليه فقال عز و جل:
وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا، و قال عز و جل: مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏ «2»».
قال: ثم قال: «و إن نبي الله فوض إلى علي (عليه السلام) و ائتمنه، فسلمتم و جحد الناس، فو الله لنحبكم أن تقولوا إذا قلنا، و أن تصمتوا إذا صمتنا، و نحن فيما بينكم و بين الله عز و جل، ما جعل الله لأحد خيرا في خلاف أمرنا».
و عنه: عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن ابن أبي نجران، عن عاصم بن حميد، عن أبي إسحاق، قال: سمعت أبا جعفر (عليه السلام)، و ذكره نحوه.
10610/ «2»- و عنه: عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن يحيى بن أبي عمران، عن يونس، عن بكار بن بكر، عن موسى بن أشيم، قال: كنت عند أبي عبد الله (عليه السلام) فسأله رجل عن آية من كتاب الله عز و جل فأخبره بها، ثم دخل عليه داخل فسأله عن تلك الآية فأخبره بخلاف ما أخبر الأول، فدخلني من ذلك ما شاء الله حتى كأن قلبي يشرح بالسكاكين، فقلت في نفسي: تركت أبا قتادة بالشام لا يخطئ بالواو و شبهه، و جئت إلى هذا يخطئ هذا الخطأ كله! فبينا أنا كذلك إذ دخل عليه آخر فسأله عن تلك الآية فأخبره بخلاف ما أخبرني و أخبر صاحبي، فسكنت نفسي فقلت: إن ذلك عنه تقية، ثم التفت إلي و قال لي: «يا ابن أشيم، إن الله عز و جل فوض إلى سليمان بن داود (عليهما السلام)، فقال: هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ‏ «3»، و فوض إلى نبيه (صلى الله عليه و آله)، فقال:
ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا فما فوض إلى رسول الله (صلى الله عليه و آله) فقد فوضه إلينا».
….
______________________________

«1»القلم 68: 4.

«2»النساء 4: 80.

«3»سورة ص 38: 39

(2)- الكافي 1: 208/ 2.
……
10615/ «7»- و عنه: عن محمد بن يحيى، عن محمد بن الحسين، عن يعقوب بن يزيد، عن الحسن بن زياد، عن محمد بن الحسن الميثمي، عن أبي عبد الله (عليه السلام)، قال: سمعته يقول: «إن الله عز و جل أدب نبيه (صلى الله عليه و آله) حتى قومه على ما أراد، ثم فوض إليه فقال عز و جل: وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا، فما فوض الله إلى رسوله (صلى الله عليه و آله) فقد فوضه إلينا».
10616/ «8»- و عنه: عن علي بن محمد، عن بعض أصحابنا، عن الحسين بن عبد الرحمن، عن صندل الخياط، عن زيد الشحام، قال: سألت أبا عبد الله (عليه السلام) في قوله تعالى: هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ‏ «1» قال: «أعطى سليمان ملكا عظيما، ثم جرت هذه الآية في رسول الله (صلى الله عليه و آله)، فكان له [أن‏] يعطي‏ «2» من شاء و يمنع من شاء، و أعطاه [الله‏] أفضل مما أعطى سليمان لقوله تعالى: وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا».
10617/ «9»- محمد بن الحسن الصفار: عن يعقوب بن يزيد، عن محمد بن أبي عمير، عن إبراهيم بن عبد الحميد، عن أبي أسامة، عن أبي عبد الله (عليه السلام)، قال: «خلق الله محمدا (صلى الله عليه و آله) فأدبه‏ «3» حتى إذا بلغ أربعين سنة أوحى إليه، و فوض إليه الأشياء، فقال: ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا».
10618/ «10»- و عنه: عن محمد بن عبد الجبار، عن الحسن بن علي بن فضال، عن ثعلبة، عن زرارة، أنه سمع أبا جعفر و أبا عبد الله (عليهما السلام) يقولان: «إن الله فوض إلى نبيه (صلى الله عليه و آله) أمر خلقه لينظر كيف طاعتهم» ثم تلا هذه الآية ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا.
10619/ «11»- و عنه: عن محمد بن عبد الجبار، عن البرقي، عن فضالة، عن ربعي، عن القاسم بن محمد، قال: إن الله تبارك و تعالى أدب نبيه و أحسن أدبه‏ «4»، فقال: خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِينَ‏ «5»، فلما كان ذلك أنزل الله‏ وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِيمٍ‏ «6»، و فوض إليه أمر دينه، فقال: ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا، فحرم الله الخمر بعينها، و حرم رسول الله (صلى الله عليه و آله) كل مسكر، فأجاز
______________________________
(7)- الكافي 1: 210/ 9.
(8)- الكافي 1: 210/ 10.
(9)- بصائر الدرجات: 398/ 1.
(10)- بصائر الدرجات: 398/ 2.
(11)- بصائر الدرجات: 398/ 3.
(1) سورة ص 38: 39.
(2) زاد في المصدر: ما شاء.
(3) في المصدر: قال:
إن اللّه خلق محمّد (صلى اللّه عليه و آله) عبدا فأدبه.
(4) في المصدر: فأحسن تأديبه.
(5) الأعراف 7: 199.
(6) القلم 68: 4.

الله ذلك، [و كان يضمن على الله الجنة فيجيز الله ذلك له، و ذكر الفرائض فلم يذكر الجد فأطعمه رسول الله (صلى الله عليه و آله) سهما فأجاز ذلك‏]، و لم يفوض إلى أحد من الأنبياء [غيره‏].


3- التبيان فى تفسير القرآن

قوله‏ «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْهُمْ» يعني من اليهود الذين أجلاهم من بني النضير، و إن كان الحكم سارياً في جميع الكفار إذا كان حكمهم، فالفي‏ء ردّ ما كان للمشركين على المسلمين بتمليك اللَّه إياهم ذلك، على ما شرط فيه، يقال: فاء بفي‏ء فيئاً إذا رجع و أفأتهُ عَليه إذا رددته عليه…..

و الذي نذهب اليه أن مال الفي‏ء غير مال الغنيمة، فالغنيمة كل ما أخذ من دار الحرب بالسيف عنوة مما يمكن نقله إلى دار الإسلام، و ما لا يمكن نقله إلى دار الإسلام، فهو لجميع المسلمين ينظر فيه الامام و يصرف انتفاعه إلى بيت المال لمصالح‏ المسلمين. و الفي‏ء كل ما أخذ من الكفار بغير قتال او انجلاء أهلها و كان ذلك للنبي صَلى اللَّهُ عَليه و آله خاصة يضعه في المذكورين في هذه الآية، و هو لمن قام مقامه من الأئمة الراشدين. و قد بين اللَّه تعالى ذلك. 

 

4- روض الجنان و روح الجنان فى تفسيرالقرآن

ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏، گفت: آنچه باز آورد خداى تعالى بر پيغمبرش‏ «3» از مالها كافران اهل اين شهرها. عبد اللَّه عبّاس گفت: بنو قريظه و بنو النّضير- و آن به مدينه است، و [به‏] « «4»» فدك و آن بر سه ميل است از مدينه، و خيبر و دههاى‏ «5» عرينه و ينبع. خداى تعالى اين جمله به رسول داد خاصّه تا آنچه خواهد به آن مى‏ كند، او آن جمله با خاصّ خود گرفت. گروهى گفتند: چرا قسمت نكرد؟ خداى تعالى اين آيت فرستاد كه: ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏، گفت: اين كه خداى تعالى باز آورد به رسولش از اين دهها «6»، خدا راست و رسول او را و خويشان رسول را كه بنى هاشم ‏اند.

(3). اساس كه، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها زايد مى‏نمايد.
( 4). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(5). آد، كا، گا: ديه هاى.
(6). آد، كا، گا: ديه ها
.....

و مذهب ما آن است كه: مال فى‏ء جز مال غنيمت باشد، چه مال غنيمت آن باشد كه به تيغ بستانند از سراى حرب به قهر از آنچه نقل نتوانند كردن‏ «7» با سراى‏ «8» اسلام، [و آنچه نقل توان كردن با سراى اسلام‏] «9» آن جمله مسلمانان را بود، امام آن را در مصالح مسلمانان صرف كند. و فى‏ء آن باشد كه از كافران بستانند بى قتال يا زمينى كه اهلش رها كنند، آن رسول را باشد خاصّه و آنان را كه خداى تعالى ذكر ايشان كرد در اين آيت من قوله: فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ‏،.
و جملة الامر آن است كه اموالى كه ائمّه و ولات را در آن تصرّف باشد بر
______________________________
(7). آد: نتوان كردن.
(8). آد، كا، گا: به دار.
(9). اساس: ندارد، با توجّه به آد افزوده شد.

سه ضرب است: يكى آن است كه مسلمانان بستانند بر سبيل تطهير «1» و آن مال صدقه‏ «2» است و حكم آن در آيت صدقات ظاهر است و مستحقّان آن پيدااند في قوله: إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ، «3»- الآية. و دوم غنايم است‏ «4» آن هر مالى باشد كه از كافران به تيغ بستانند بر سبيل قهر و غلبه و آن را مستحقّان ظاهراند في قوله:
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ‏، «5». چون خمس بيرون كنند و به مستحقّان او رسانند، أربعة أخماس، رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- يا امام قسمت كند ميان مقاتلان‏ «6» للفارس سهمان و للرّاجل سهم واحد «7»، و بنزديك ما ارباح تجارات و مكاسب داخل بود. جمله فقها را در اين خلاف بود «8».
و سيوم مال فى‏ء است، و آن مالى باشد كه از كافران به مسلمانان آيد عفوا صفوا، بى قتالى و تاختى. آن، رسول را باشد خاصّه در حيات او، و از پس او قايم مقام او را باشد از ائمّه‏ «9»، و اين قول امير المؤمنين- علىّ بن ابي طالب- است و عمر «10» و عبد اللَّه عبّاس، و ايشان را مخالفى‏ «11» نيست، امّا متاع و عروض و نقود و سلاح و كراع و آنچه منقولات است قسمت كنند ميان مقاتله، يعنى از مال غنايم دون مال فى‏ء، و امّا زمينها و آنچه منقول نباشد در او خلاف كردند.
مالك گفت: امام را باشد كه زمينهاى ايشان باز گيرد و وقف كند بر مسلمانان تا
______________________________
(1). اساس: تظاهر، با توجّه به آد، كا، گا تصحيح شد.
(2). آد، كا، گا: صدقات.
(3). سوره توبه (9) آيه 60.
(4). آد، كا، گا+ و.
(5). سوره انفال (8) آيه 41.
(6). اساس: مقاتله، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(7). آد، كا، گا: دو سهم سوار را و يك سهم پياده را.
(8). آد، كا: خلاف كردند.
(9). آد، كا، گا: امامان.
(10). آد، كا، گا: ندارد.
(11). آد، كا، گا: مخالفتى.

دخل‏ «1» آن مصروف باشد با مصالح ايشان، و به مقاتلان رها نكند، و شافعى گفت: امام را نيست‏ «2» كه زمينها باز گيرد كه وقف از ايشان كند، و حكم آن حكم ساير اموال است، يعنى قسمت كند تا «3» آنچه كند به رضاى مسلمانان كند، و ابو حنيفه گفت: مخيّر است، خواهد باز گيرد و وقف كند و خواهد قسمت كند چون ديگر اموال.
امّا قسمت فى‏ء بنزديك ما چنان است كه قرآن به آن ناطق است بر شش قسمت چنان كه در آيت هست، و چنان كه در [آيت‏] «4» غنيمت هست. و شافعى گفت: در عهد رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- بر بيست و پنج قسمت بودى: أربعة أخماس از آن، بيست سهم‏ «5» رسول را بودى خاص، چنان كردى‏ «6» كه او خواستى، و خمس باقى ببخشيدى‏ «7».
امّا بعد از وفات رسول در آن خلاف كردند. مذهب ما آن است كه: قايم مقام‏ «8». او را باشد از ائمّه. و شافعى را در او دو قول است: يكى آن كه با مجاهدان و آلات جهاد و مصالح ثغور صرف كنند، و ديگر آن كه با مصالح مسلمانان صرف كنند از سدّ ثغور و عمارات‏ «9» كاريزها و بناى رباطها و پلها «10»، و ابتدا به مهمتر كنند. و امّا خمس غنايم و فى‏ء بنزديك شافعى صرف كنند با مصالح مسلمانان پس از وفات رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- قولا واحدا. سهم ذى القربى ساقط نشود به مرگ رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- و قول شافعى‏
______________________________
(1). اساس: داخل، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(2). آد، كا، گا: هست.
(3). آد، كا، گا: يا.
(4). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(5). آد، كا، گا: و آن بيست سهم باشد.
(6). آد، كا، گا: قسمت كردى.
(7). كا، گا+ چنان كه خمس غنيمت ببخشيدى.
(8). آد، كا، گا: قايم مقامان.
(9). آد، كا، گا: عمارت.
(10). آد، كا، گا: پولها/ پلها.

هم چنان است، و بناى مسأله بر آن است كه گفت: به استحقاق قرابت گيرند، و ابو حنيفه گفت: ساقط شود به مرگ رسول الّا «1» امام چيزى به ايشان دهد از براى فقر و مسكنت، و توانگران را چيزى ندهد. دليل بر صحّت قول ما آن است كه حق تعالى در اين آيت و در آيت غنايم به «لام» ملك گفت: فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏، «لام» ملك است و «واو» اشتراك. آن كه خلاف كرد در اين، خلاف ظاهر قرآن كرد، [دليل‏] «2» ديگر قوله: لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏، تصريح كرد به‏ «3» ذكر قرابت من غير تخصيص بفقر و لا غنى، آن كس كه گفت: توانگران را برون‏ «4» كرد خلاف ظاهر «5» كرده باشد.
حسن بن مطعم‏ «6» روايت كرد كه: رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- روز خيبر كه سهم ذى القربى به بنى هاشم داد و بنى المطّلب، و بنى نوفل و بني عبد الشّمس را نداد، گفت: من و عثمان برفتيم پيش رسول و گفتيم: يا رسول اللَّه، ما همچنان پسران عمّيم كه بنو المطّلب هستند و ما منكر نه‏ايم فضل بنى هاشم را [24- ر]، براى آن كه تو از ايشانى. چون است كه بنو المطّلب مى‏گيرند و ما نمى‏گيريم و قرابت يكى است؟ رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- گفت: من و بنو المطّلب متفرّق نشديم در جاهليّت‏ «7» و اسلام، و من و ايشان يكى‏ايم. و اين خبر «8» حجّت شافعى است بر ابو حنيفه. و اخبار اصحاب ما بر آن است كه: مستحقّان خمس و فى‏ء بنو هاشم‏اند از فرزندان على و عبّاس و عقيل.
______________________________
(1). آد، كا، گا+ كه.
(2). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(3). گا: كردند كه.
(4). آد، كا، گا: را نرسد.
(5). آد، كا، گا+ قرآن.
(6). اساس: حسن معظم، چاپ شعرانى (11/ 98): جبير مطعم، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(7). اساس: جهالت، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(8). آد و ديگر نسخه بدلها: ندارد.

عبد الرّحمن بن [ابى‏] « «1»» ليلى روايت كرد از حضرت امير المؤمنين علىّ بن ابى طالب- صلوات اللَّه و سلامه عليه‏ «2»- كه گفت: من و فاطمه و عبّاس و زيد بن حارثه به ديدن‏ «3» رسول شديم و گفتيم: يا رسول اللَّه، اگر حقّ ما از خمس در دست ما كنى در حيات خود تا كس با ما منازعت نكند از پس تو در آن.
رسول- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- چنان كرد كه ما التماس كرديم‏ «4»، در عهد ابو بكر در دست من بود و در عهد عمر همچنين‏ «5». چون آخر عهد عمر بود، مالى بسيار آوردند، او حقّ ما بيرون كرد از آن جا، من گفتم: بنو هاشم را اكنون حاجت نيست اگر صرف كنيد «6» با مصالح مسلمانان و ما را وقت دوم عوض دهى روا باشد. [گفت: روا باشد] «7»، همچنان كرد. عبّاس گفت: نبايد كردن‏ «8» كه ترسم اين حقّ ما با ما ندهند پس از اين، و او مردى داهى بود همچنان افتاد كه‏ «9» او گفت.
و يك روايت ديگر از او آن است كه: در آخر عهد عمر، مالى بسيار آوردند از فارس‏ «10» و سوس و اهواز، عمر گفت: اگر شما كه بنو هاشميد حقّى كه شما راست بر سبيل قرض به من دهيد تا «11» در مصالح مسلمانان و حوايج ايشان صرف كنم، چون مالى آرند عوض باز دهم. من گفتم: روا باشد. عمر را وفات آمد «12» پيش از آن كه مال رسيد «13» و آن قرض ناگزارده ماند، و اين اخبار و مانند اين اصحاب شافعى آوردند براى حجّت بر ابو حنيفه.
______________________________
(7- 1). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(2). آد و ديگر نسخه بدلها: على عليه السّلام.
(3). آد، كا، گا: بنزديك، كا: در نزديك.
(4). آد، كا، گا: چنان كه من التماس كردم بكرد و.
(5). آد، كا، گا+ در دست من بود.
(6). آد، كا، گا: صرف كنى.
(8). آد، كا، گا: نبايست كردن.
(9). آد، كا، گا: همچنان آمد كه.
(10). آد، كا، گا: پارس.
(11). آد، كا، گا+ من.
(12). آد، كا، گا: وفات رسيد.
(13). آد، كا، گا: مالى برسد.

و دليل ما ظاهر قرآن است و اجماع اهل البيت و اجماع طايفه. [امّا] « «1»» بنزديك ما سهم ذى القربى امام را باشد، و بنزديك شافعى جمله خويشان را از دور و نزديك و زن و مرد و خرد «2» و بزرگ على فرائض اللَّه: لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ‏ «3». و مزنىّ و ابو ثور گفتند: زن و مرد راست باشند در او. و سهم ذى القربى بنزديك شافعى قسمت بايد كرد «4» بر هاشميان شرق و غرب، و ابو اسحاق اسفراينى گفت: بر اهل آن شهر قسمت بايد كردن، چه بر آن وجه متعذّر باشد و اين فرع‏ «5» ساقط است از ما، جز آن كه ما در سهم يتامى و مساكين و ابناء سبيل‏ «6» چنان گوييم كه ابو اسحاق گفت بر اهل شهر و ما والاها. [وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ‏] «7»، آن سه سهم كه نصيب يتيمان و درويشان و راهگذران‏ «8» است در خمس [و فى‏ء] «9» به يتيمان آل محمّد و مساكين و ابناء سبيل ايشان بايد دادن بنزديك ما. و جمله فقها خلاف كردند در اين و گفتند: فقراى مسلمانان را باشد و ايتام و ابناء سبيل را از ايشان. دليل ما بيرون از «10» اجماع فرقه و اخبار «11» اهل البيت اين «لام» تعريف است كه نيابت كرد از اضافه في قوله: وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ‏، كانّه قال: و لذي قربى آل محمّد و ليتاماهم و مساكينهم‏ «12» و ابناء سبيلهم، براى آن كه در ذى القربى اجماع است‏
______________________________
(9- 1). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(2). كا، گا: خورد.
(3). سوره نساء (4) آيه 11 و 176.
(4). آد، كا، گا: بايد كردن.
(5). اساس: آن نوع، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(6). آد، گا: اين سبيل.
(7). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها از قرآن مجيد افزوده شد.
(8). آد، كا، گا: راه گذريان.
(10). اساس: بر اين، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها تصحيح شد.
(11). آد، گا: اجماع.
(12). آد، كا، گا: و لمساكينهم.

[كه‏] « «1»» اگر [چه‏] «2» مطلق است، مراد ذى القربى آل محمّداند، فكذلك فيما كان معطوفا «3» عليه. ....

_________________________________________________
(2- 1). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(3). آد، كا، گا: يكون عطفا
...
و بدان كه زمينها بر چهار قسم است: زمينى آن است كه اهل او اسلام آرند بطوع و رغبت خود بى قتال‏ «4»، آن زمين ايشان ايشان‏ «5» را باشد، در دست ايشان رها كنند تا چنان كه خواهند [در آن‏] «6» تصرّف مى ‏كنند به بيع و شرى و هبه بر ايشان در آنچه حاصل آيد ايشان را از غلّات عشر باشد يا نصف العشر.
و زمينى ديگر آن باشد كه به شمشير بستانند، جمله مسلمانان را باشد.
امام به آن كس دهد به مقاطعه كه او خواهد به چندانى كه صلاح داند، و آنچه حاصل شود از آن جا صرف كند با مصالح مسلمانان.
و ضرب سيوم‏ «7» زمين صلح است، و آن زمين اهل جزيه باشد از اهل ذمّه، امام با ايشان مصالحه كند با آنچه صلاح داند از ربع و ثلث و كما بيش آن به حسب مصلحت، چون اسلام آرند صلح و جزيه از ايشان بيفتد، و حكم زمين ايشان حكم زمين آنان باشد كه بطوع اسلام آورده باشند، و اين از جزيه باشد كه امام بر ايشان نهد، خواهد بر سراي هاى ايشان و خواهد بر زمين ايشان.
و ضرب چهارم زمينى است كه اهلش باز گذارند و از آن جا بروند، آن‏
______________________________
(6- 1). اساس: ندارد، با توجّه به آد و ديگر نسخه بدلها افزوده شد.
(2). آد، كا، گا: حق.
(3). كا: يا.
(4). گا+ يعنى فى‏ء را.
(5). آد، كا، گا: ندارد.
(7). آد، گا: سيم.

خاص امام را باشد چنان كه زمين بنو النّضير رسول را بود، و همچنين زمين هاى موات كه آن را مالكى نباشد امام را بود كه احياى آن كند يا به كسى دهد تا احياى آن كند بر خراجى و قرارى.  …..

 
5- تفسير الصافى

ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ بيان للأوّل و لذلك لم يعطف عليه‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ‏.
في الكافي عن أمير المؤمنين عليه السّلام: نحن و اللَّه الذّين عنى اللَّه بذي القربى الذين قرنهم اللَّه بنفسه و نبيّه فقال‏ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي‏ الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ‏ منّا خاصّة و لم يجعل لنا سهماً في الصّدقة أكرم اللَّه نبيّه و أكرمنا ان يطعمنا أوساخ ما في أيدي النّاس‏ و في المجمع عن السّجاد عليه السّلام: قرباؤنا و أيتامنا و مساكيننا و أبناء سبيلنا
قال و قال جميع الفقهاء: هم يتامى النّاس عامّة و كذلك المساكين و أبناء السّبيل‏ قال و قد روى أيضا ذلك عنهم عليهم السّلام‏
و تمام الكلام فيه قد سَبق في سورة الانفال‏ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ‏ كى لا يكون الفي‏ء شيئاً يتداوله الأغنياء و يدور بينهم كما كان في الجاهلية و قرء تكون بالتّاء و دولة بالرّفع‏ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ‏ من الامر فَخُذُوهُ‏ فتمسّكوا به‏ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ‏ عن إتيانه‏ فَانْتَهُوا عنه‏ وَ اتَّقُوا اللَّهَ‏ في مخالفة رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله‏ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏ لمن خالف‏ في الكافي عن أمير المؤمنين عليه السّلام: اتَّقُوا اللَّهَ‏ في ظلم آل محمّد صلوات اللَّه عليهم‏ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏ لمن ظلمهم.
و عن الصادق عليه السلام قال: انّ اللَّه عزّ و جلّ أدّب رسوله حتّى قومه على ما أراد ثمّ فوّض إليه فقال عزّ ذكره‏ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا فما فوّض اللَّه الى رسوله فقد فوّضه إلينا

 

6- مخزن العرفان در تفسير قرآن

ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ در (منهج الصادقين) چنين روايت ميكند كه ابن عمر گفته من از على بن الحسين عليه السّلام پرسيدم كه مقصود از ذوى القربى و يتامى و مساكين و ابن السّبيل كه در آيه گفته شده كيانند فرمود آنها اقرباء ما و مساكين ما و از ما كسانى كه در غير وطن محتاج مي گردند.
و محمد بن مسلم از ابى جعفر عليه السّلام روايت مي كند كه از پدرش امام زين العابدين چنين نقل مي كند كه فرموده (براى ما است سهم فقراء و سهم ذا القربى و ما با مردم در آنچه باقى ماند شريك ميباشيم يعنى سهم مال ذى القربى براى ما است و ما با مردم شريك ميباشيم در آنچه باقى مانده باشد از مال) و ظاهر حديث مقتضى اطلاق است خواه آنان اغنياء باشند يا فقراء و اين موافق مذهب شافعيست لكن نزد فقهاى اماميّه مال براى فقراء اقارب رسول و بنى عبد المطلب است.
و از حضرت صادق چنين روايت مي كنند كه فرموده ما جماعتى ميباشيم كه خدا واجب گردانيده بر بندگان خود فرمان بردارى ما را و براى ما است انفال (مالى كه بغنيمت بدست مى ‏آيد) و نيز براى ما است مالى كه برگزيده باشد از چهار پايان خوب و كنيزان خوب صورت و درّ قيمتى و هر چيزى كه بيمثل باشد.
و بدان اموالى كه ائمه و ولات در آن تصرف دارند سه نوع است.
اول مالى است كه از مسلمان باسم زكاة گرفته ميشود و حكم آن در آيه صدقات معلوم گرديد قوله تعالى إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ الخ.
دوم غنايم كه بجهاد از كفار گرفته شده بطور قهر و غلبه و حكم آن نيز در آيه وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ الخ بيان شده.
سوم في‏ء است، و آن ماليست كه از كفار منتقل مي گردد بمسلمانها بدون جهاد و آن مخصوص برسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم است در حال حياتش و بعد از وى براى كسى مي باشد از ائمه كه قائم مقام او باشد و آنها بهر كس خواهند بدهند، و در هر چه صلاح دانند مصرف نمايند و اين قول امير المؤمنين عليه السّلام و ابن عباس و عمر است و تمام فقهاء را رأى بر اين است كه مستحقين در خمس بنى هاشم مي باشند از فرزندان ابو طالب (پايان) كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ در مقام علّت حكم برآمده كه مال في‏ء كه از كفار بدون جنگ و خون ريزى منتقل برسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم مي گردد براى اين است كه اگر بدست مردم افتد آن مال قسمت مي شود بين متموّلين و ثروت‏مندان شما و فقرا بى ‏بهره مى ‏مانند پس شما مؤمنين بايستى آنچه رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم تفضلا بشما مي دهد بگيريد و آنچه كه بشما نهى مي فرمايد از آن خودارى نمائيد اشاره به اينكه تابع حكم خدا و كلام رسول او صلّى اللَّه عليه و آله باشيد و از روى هوى و هوس چيزى نگوئيد و كارى نكنيد كه مخالف رضاى حق تعالى باشد و مستحق عذاب و سخط او گرديد و پرهيزكار گرديد و بدانيد كه آنچه پيمبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم بشما امر مي نمايد يا از آن نهى مي فرمايد آن حكم خدا و بامر خدا است وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‏ خدا مي گويد رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم از روى ميل و هواى نفسانى خود امر و نهى بشما نمي كند هر چه بگويد وحى است از جانب حق تعالى فرود آمده و اگر مخالفت نمائيد محققا خدا در موقع غضب (شديد الانتقام) است و عذاب او سخت است

 

7- مجمع البيان فى تفسير القرآن

..... ثم ذكر سبحانه حكم الفي‏ء فقال‏ «ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏» أي من أموال كفار أهل القرى‏ «فَلِلَّهِ» يأمركم فيه بما أحب‏ «وَ لِلرَّسُولِ» بتمليك الله إياه‏ «وَ لِذِي الْقُرْبى‏» يعني أهل بيت رسول الله و قرابته و هم بنو هاشم‏ «وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ» منهم لأن التقدير و لذي قرباه و يتامى أهل بيته و مساكينهم و ابن السبيل منهم و
روى المنهال بن عمرو عن علي بن الحسين (ع) قال‏ قلت قوله‏ «وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ» قال هم قربانا و مساكيننا و أبناء سبيلنا
...
و روى محمد بن مسلم عن أبي جعفر (ع) أنه قال كان أبي يقول‏ لنا سهم رسول‏ الله ص و سهم ذي القربى و نحن شركاء الناس فيما بقي‏
و الظاهر يقتضي أن ذلك لهم سواء كانوا أغنياء أو فقراء و هو مذهب الشافعي و قيل إن مال الفي‏ء للفقراء من قرابة رسول الله ص و هم بنو هاشم و بنو المطلب‏ و روي عن الصادق (ع) أنه قال‏ نحن قوم فرض الله طاعتنا و لنا الأنفال و لنا صفو المال يعني ما كان يصطفى لرسول الله ص من فره الدواب و حسان الجواري و الدرة الثمينة و الشي‏ء الذي لا نظير له‏
......
ثم قال سبحانه‏ «وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» أي ما أعطاكم الرسول من الفي‏ء فخذوه و ارضوا به و ما أمركم به فافعلوه و ما نهاكم عنه فانتهوا عنه فإنه لا يأمر و لا ينهى إلا عن أمر الله و هذا عام في كل ما أمر به النبي ص و نهى عنه و إن نزل في آية الفي‏ء
و روى زيد الشحام عن أبي عبد الله (ع) قال‏ ما أعطى الله نبيا من الأنبياء شيئا إلا و قد أعطى محمدا ص قال لسليمان‏ فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ‏ و قال لرسول الله ص‏ «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»
«وَ اتَّقُوا اللَّهَ» في ترك المعاصي و فعل الواجبات‏ «إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ» لمن عصاه و ترك أوامره و في هذه الآية إشارة إلى أن تدبير الأمة إلى النبي ص و إلى الأئمة القائمين مقامه و لهذا قسم رسول الله ص أموال خيبر و من عليهم في رقابهم و أجلى بني النضير و بني قينقاع و أعطاهم شيئا من المال و قتل رجال بني قريظة و سبى ذراريهم و نساءهم و قسم أموالهم على المهاجرين


8- ترجمه مجمع البيان فى تفسير القرآن

«ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏» يعنى آنچه از اموال كفار اهل روستاها بر پيغمبرش برگردانيده‏ (فَلِلَّهِ) پس براى خداست كه شما را فرمان ميدهد در آن بآنچه كه دوست دارد (وَ لِلرَّسُولِ) و براى پيامبر است بتمليك خدا او را (وَ لِذِي الْقُرْبى‏) و براى نزديكان يعنى اهل بيت رسالت و نزديكان او كه بنى هاشمند (وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ) از ايشان براى آنكه تقديرش چنين است و براى نزديكان و يتيمان اهل بيت او و تهى دستان ايشان و ره گذر از ايشان.
و منهال ابن عمرو روايت كرده از حضرت على بن الحسين عليهما السلام گويد گفتم قول خدا (وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ) فرمود ايشان نزديكان ما و نيازمندان ما و ره گذران مايند.
و محمد بن مسلم از حضرت باقر عليه السلام روايت كرده كه او گفت: پدرم مي فرمود براى ماست سهم رسول اللَّه و سهم ذى القربى و ما شريكان مردم هستيم در ما بقى و ظاهر بيان آن حضرت چنين اقتضا مي كند كه اين بر ايشان يكسانست خواه توانگران و اغنياء باشند و خواه نيازمند و فقير باشند و آن مذهب شافعيست و بعضى گويند: كه مال في‏ء براى فقيران و نيازمندان از نزديكان رسول‏ خدا (ص) و آنها بنو هاشم و بنى مطّلبند.
و از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه او فرمود ما مردمى هستيم كه خدا طاعت و پيروى ما را واجب كرده و انفال براى ماست، و براى ماست خالص مال يعنى آنچه كه برگزيد براى پيامبر خدا (ص) از پوست چهار پايان و كنيزان زيبا و درّ گرانقدر و گرانبها و چيزى كه مانندى برايش نيست و در جنگ نصيب مي شود از براى ماست، سپس بيان نمود خداى سبحان كه چرا اين كار را كرده است پس فرمود:
...

و زيد شحام از حضرت صادق عليه السلام روايت نموده كه فرمود خدا چيزى به پيامبران گذشته نداده مگر آنكه به محمّد (ص) هم داد، به سليمان (ع) فرمود (فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ) «1» پس ببخش و عطا كن يا امساك نما و نگهدار بدون حساب و به پيامبر اسلام هم فرمود (ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا) آنچه پيامبر بشما داد و امر فرمود بگيريد و آنچه را كه هم شما را از آن نهى نمود پس منتهى شويد و دورى نمائيد.
(وَ اتَّقُوا اللَّهَ) پس بترسيد از خدا در ترك گناهان و فعل واجبات.
(إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ) بدرستى كه خدا سخت عقابست بر كسى كه عصيان او كرده و ترك او امر او نمايد و در اين آيه اشاره است به اينكه تدبير امّت با پيامبر و امامانى است كه قائم مقام و جانشين اويند و براى همين رسول خدا (ص) اموال خيبر را تقسيم نمود و منّت گذارد بر يهودان خيبر در آزاد كردن آنها و بنى النضير و بنى قينقاع را تبعيد و اندكى از مال را بايشان بخشيد و مردان بنى قريظه را كشت و زنان و فرزندان آنها را باسارت گرفت، و اموالشان را تقسيم بر مهاجران نمود و بر مردم مكّه منّت گذارد و فرمود (اذهبوا انتم الطلقاء) برويد شما آزاد شدگانيد سپس خداى سبحان فرمود:
______________________________
(1)- سوره ص آيه: 39.

 

9- تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين

...
و محمد بن مسلم از ابو جعفر سلام اللَّه عليه نقل كرده كه آن حضرت فرمود كه پدرم على زين العابدين (ع) فرمود كه‏
لنا سهم الفقراء و سهم ذى القربى و نحن شركاء الناس فيما بقى‏
يعنى سهم فقرا و سهم ذى القربى از براى ما است و ما شريك مردمانيم در آنچه باقى مانده باشد ظاهر حديث مقتضى اطلاق است خواه آنكه ايشان اغنيا باشند و خواه فقر او اين موافق مذهب شافعيست و نزد فقهاى ما مال في‏ء از براى فقراى اقارب رسولست (ص) كه بنى هاشمند و بنى عبد المطلب و از حضرت صادق (ع) مرويست كه‏
نحن قوم فرض اللَّه طاعتنا و لنا الانفال و لنا صفو المال‏
ما جماعتى هستيم كه خداى تعالى فرض كرده است بر بندگان فرمانبردارى ما را و ماراست انفال و مالى كه برگزيده باشد از دواب جيده و كنيزان خوب صورت و در و ثمينه و هر چيزى كه بيمثل باشد و بدانكه اموالى كه ائمه و ولادت در آن تصرف دارند سه نوع است اول آنست كه از مسلمانان اخذ نمايند بر سبيل زكاة و حكم آن در آيه صدقات مبين شده حيث قال‏ إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ‏ الخ دوم غنايم است كه از كفار بتيغ گرفته باشند بر سبيل قهر و غلبه و حكم اين نيز در آيه‏ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ الخ ذكر شد سيم في‏ء است و آن ماليست كه از كفار بمسلمانان منتقل شود بدون قتال و خيل و ركاب و آن رسول را باشد در حال حيات وى و بعد از وى كسى را كه قايم مقام وى باشد از ائمه دين و ايشان بهر كس كه خواهند دهند و بر هر چه صلاح باشد صرف نمايند و اين قول امير المؤمنين است (ع) و ابن عباس و عمر و فقهاى ما بر آنند كه مستحقان فى‏ء و خمس بنو هاشمند از فرزندان ابو طالب و عباس و عبد الرحمن بن ابى ليلى روايت كرده از حضرت امير المؤمنين سلام اللَّه عليه كه فرمود من و فاطمه (ع) و عباس و زيد بن حارثه نزديك پيغمبر (ص) رفتيم و گفتيم يا رسول اللَّه اگر حق ما را از خمس در حيات خود بتصرف ما دهى تا بعد از تو كسى با ما منازعت نكند اولى مى‏نمايد رسول (ص) چنان كرد كه ما التماس كرده بوديم و در عهد ابو بكر حق ما در تصرف ما بود و در زمان عمر حق ما نيز در تصرف ما بود و در آخر عهد خلافت او مال بسيار آوردند و حق ما را از آن اخراج كرد و بما داد من گفتم بنى هاشم را اكنون احتياجى نيست و اگر آن را در مصالح مسلمانان صرف كنى و وقت ديگر عوض باز دهى جايز باشد وى هم چنان كرد عباس گفت مبادا كه وى بعد از اين حق ما را بما ندهد ما و اولاد ما از آن محروم شويم و آخر آن چنان شد كه وى تصور كرده بود و روايتى ديگر آنست كه عمر بنى هاشم را گفت كه حق خود بقرض بدهيد تا من در مصالح مسلمانان صرف كنم چون از ولات ما مال بياورند عوض باز دهم من گفتم روا باشد و او وفات كرد پيش از آنكه مال پيدا شود آن قرض تا گذارده بماند و نزد بعضى آنست كه قسمت في‏ء در مبدء اسلام بسدس بود و بعد از آن بآيه‏ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ منسوخ شد و نزد جماعتى آنست كه اين آيه اشارتست بقسمت غنيمت بدر كه مختص بحضرت پيغمبر بود و در اين قول نظر است زيرا كه اين آيه بيان آيه اولست پس در احكام بنى النظير باشد و صاحب كنز العرفان آورده كه اولى آنست كه از براى بيان نباشد بلكه اشارت باشد بقسمت خمس بشش قسم پس جماعتى كه در اين آيه با رسول مذكور شده ‏اند مستحقان خمس باشند و اين وجه اجود وجوه باشد و مباحث خمس تفصيلا و مشروحا بر طريقى كه از ائمه هدى (ع) منقولست در كتب مبسوطه فقهيه مسطور است و بعضى از آن در سورة الانفال سمت تحرير يافته فليطالع ثمة و بعضى ديگر آيه اول را تخصيص مي كنند باموال بنى النضير و اين آيه را تعميم مي نمايند بر اموال ديگر كه‏ بدون قتال آن را اخذ كرده باشند و اين قول اولى و اخرى است زيرا كه در في‏ء خمس نمي باشد بلكه مجموع از بنى هاشم است و در معالم التنزيل آورده كه اهل جاهليت چون غنيمت و في‏ء گرفتندى مهتر ايشان ربعى برداشتى و از باقى نيز آنچه خيار آن بودى براى خود اختيار كردى و آن را صفى گفتندى و باقى را با قوم گذاشتى و توانگران قوم بر درويشان حيف كردندى جمعى از رؤساى اهل اسلام در غنايم بنى النضير همين خيال بسته گفتند يا رسول اللَّه شما ربع وصفى مغنم را برداريد و باقى را بگذاريد تا با يكديگر قسمت كنيم حق سبحانه آن را خاصه پيغمبر گردانيد و قسمت آن را بر وجهى كه مذكور شد مقرر ساخت و فرمود كه بر اينطريق كه حكم في‏ء نموديم‏ كَيْ لا يَكُونَ‏ تا نباشد آن في‏ء دُولَةً آن چيزى كه متداول باشد دست بدست گردان‏ بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُمْ‏ ميان توانگران از شما كه بآن مكاثره كنند و بقوت و غلبه زياده از حق خود برداريد و فقرا را اندك دهيد يا محروم سازيد چنان كه در زمان جاهليت بود خطاب باهل ايمان است غير از پيغمبر و اهل بيت وى (ص) وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ‏ و آنچه مي دهد شما را پيغمبر از في‏ء و غنيمت‏ فَخُذُوهُ‏ پس فرا گيريد آن را كه حق شما است‏ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ‏ و آن چيزى كه نهى كند شما را از آن‏ فَانْتَهُوا پس باز ايستيد از آن علماى محققين بر آنند كه حكم اين كلمات عام است و معنى آنكه هر چه پيغمبر (ص) امر فرمايد از مامورات آن را غنيمت دانيد و برغبت تمام اخذ آن نمائيد و هر چه نهى كند از منهيات از آن باز ايستيد كه امر و نهى اوامر و نهى خداست پس هر كه مرتكب امر او شود نجات يابد و هر كه از نهى او اجتناب ننمايد در ورطه هلاكت ابدى و شقاوت سرمدى گرفتار گردد و مؤيد عموميت اينست اينكه صاحب كشاف آورده كه ابن مسعود مردى محرم را ديد كه جامها پوشيده بود او را گفت اين جامها را بكن آن مرد گفت آيتى از كتاب خداى در اين باب بر من خوان وى اين آيه تلاوت فرمود و از رسول (ص) روايت است كه قرآن صعب است و مستصعب بر آن كس كه تركش كند و آسانست آن را كه متابعتش كند و حديث من نيز صعب و مستصعب است پس هر كه بحديث من تمسك كند و جمع نمايد ميان آن و قرآن بر او آسان شود هر كه بقرآن و حديث من تهاون كند زيان‏كار دنيا و آخرت باشد و شما را فرمود كه سخن من بشنويد و بر آن كار كنيد پس هر كه بقول من راضيست بقرآن راضى است و هر كه بقول من استهزا كند بقرآن استهزاء كرده باشد چه حق سبحانه فرمود كه‏ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ‏ و بترسيد از عذاب خداى در مخالفت رسول‏ إِنَّ اللَّهَ‏ بدرستى كه خداى‏ شَدِيدُ الْعِقابِ‏ سخت عقوبت‏ است بر مخالفان حكم رسول زيد شحام از ابو عبد اللَّه عليه السّلام روايت كرده كه خداى تعالى هيچ چيز بانبيا كرامت نكرده الا كه بحضرت رسالت (ص) عطا فرموده از آن جمله سليمان را گفت امنن او امسك بغير حساب و در حق پيغمبر (ص) فرموده كه‏ وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا در اين آيه اشارتست بآنكه تدبير امت متعلق است بحضرت رسالت و بائمه كه قايم مقام ويند و لهذا آن حضرت اموال خيبر را قسمت فرمود بر اهل اسلام و بر اهل خيبر منت نهاد كه ايشان را بحال خود بازگذاشت و بنى نضير و بنى قعقاع را جلا فرمود و بعضى از اموال را بايشان داد و رجال بنى قريظه را مقتول ساخت و سبى زرارى و نساء ايشان نموده و اموال همه ايشان را بر اصحاب قسمت كرد بر وفق مصلحت‏

 

10- الميزان فى تفسير القرآن

.....
و قوله: «وَ لِذِي الْقُرْبى‏» إلخ، المراد بذي القربى قرابة النبي ص، و لا معنى لحملة على قرابة عامة المؤمنين و هو ظاهر، و المراد باليتامى الفقراء منهم كما يشعر به السياق و إنما أفرد و قدم على «الْمَساكِينِ‏» مع شموله له اعتناء بأمر اليتامى.
و قد ورد عن أئمة أهل البيت (ع) أن المراد بذي القربى أهل البيت و اليتامى‏ و المساكين و ابن السبيل منهم.

 

11- ترجمه تفسير الميزان

....
" وَ لِذِي الْقُرْبى‏"- منظور از ذى القربى، ذى القرباى رسول خدا و دودمان آن جناب است، و معنا ندارد كه ما آن را به قرابت عموم مؤمنين حمل كنيم- دقت فرماييد-. و مراد از كلمه" يتامى" ايتام فقيرند، نه مطلق هر كودكى كه پدرش را از دست داده باشد. خواهى گفت: اگر منظور اين بود كافى بود تنها مساكين را ذكر كنند، چون يتيم فقير هم مسكين است، جواب اين است كه: بله اين سخن درست است، ليكن اين كه ايتام را جداگانه ذكر كرد براى اين بوده كه اهميت رسيدگى به اين طايفه را برساند.
و از ائمه اهل بيت (ع) روايت شده كه فرموده ‏اند: منظور از ذى القربى، اهل بيت، و مراد از يتامى و مساكين و ابن السبيل هم يتيمان و مساكين و ابن السبيل آنها است.

 

12- تفسير نمونه

......
*** نكته:
1- مصرف" فى‏ء" (غنائم بدون جنگ).
اموالى كه تحت عنوان" فى‏ء" در اختيار رسول اللَّه ص به عنوان رهبر حكومت اسلامى قرار مى ‏گرفت اموال فراوانى بود كه شامل كليه اموالى مى ‏شد كه از غير طريق جنگ در اختيار مسلمين واقع مى‏ شد، اين اموال مى ‏توانست نقش مهمى در تعديل ثروت در محيط اسلامى ايفا كند، چرا كه بر خلاف سنت جاهلى هرگز در ميان ثروتمندان اقوام و قبائل تقسيم نمى‏ شد، بلكه مستقيما در اختيار رهبر مسلمانان بود، و او نيز با توجه به اولويتها آن را تقسيم مى ‏كرد.
.... 

پيغمبر اكرم ص اينهمه ثروت را براى شخص خودش نمى‏ خواهد بلكه به عنوان رهبر و رئيس حكومت اسلامى در هر موردى لازم است صرف مى ‏كند.
اين نكته نيز قابل توجه است كه اين حق بعد از پيامبر ص به امامان معصوم ع و بعد از آنها به نواب آنها يعنى مجتهدان جامع الشرائط مى ‏رسد، چرا كه احكام اسلام تعطيل بردار نيست، و حكومت اسلامى از مهمترين مسائلى است كه مسلمانان با آن سر و كار دارند و قسمتى از پايه‏هاى اين حكومت بر مسائل اقتصادى نهاده شده است و بخشى از مسائل اقتصادى اصيل اسلامى همينها است.

 

13- تفسير نور الثقلين

17- في تهذيب الأحكام عن أبيه عن حماد بن عيسى عن إبراهيم بن عمر اليماني عن أبان بن أبى عياش عن سليم بن قيس قال: سمعت أمير المؤمنين عليه السلام يقول: نحن و الله الذين عنى الله بذي القربى الذين قرنهم الله بنفسه و نبيه صلى الله عليه و آله؛ فقال:

«ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكِينِ» منا خاصة و لم يجعل لنا سهما في الصدقة، أكرم الله نبيه و أكرمنا أن يطعمنا أو ساخ ما في أيدي الناس.....
20- و روى محمد بن مسلم عن أبى جعفر عليه السلام قال: كان أبى يقول: لنا سهم الرسول و سهم ذي القربى و نحن شركاء الناس فيما بقي، و قيل: ان مال الفي‏ء للفقراء من قرابة الرسول و هم بنو هاشم و بنوا المطلب.
21- و روى عن الصادق عليه السلام قال: نحن قوم فرض الله طاعتنا، و لنا الأنفال و لنا صفو المال.
.....
30- على بن إبراهيم عن أبيه عن يحيى بن أبى عمران عن يونس عن بكار بن بكر عن موسى بن أشيم قال: كنت عند أبى عبد الله عليه السلام فسأله رجل عن آية من كتاب الله عز و جل فأخبره، ثم دخل عليه داخل فسأله عن تلك الاية فأخبره بخلاف ما أخبر الاول، فدخلني من ذلك ما شاء الله، حتى كأن قلبي يشرح بالسكاكين، فقلت في نفسي: تركت أبا قتادة بالشام لا يخطى في الواو و شبهه، و جئت الى هذا يخطى هذا الخطاء كله؟ فبينا انا كذلك إذ دخل عليه آخر فسئله عن تلك الاية فأخبره بخلاف ما أخبرنى و أخبر صاحبي، فسكنت نفسي، فعلمت ان ذلك منه تقية قال: ثم التفت الى فقال لي: يا ابن أشيم ان الله عز و جل فوض الى سليمان بن داود فقال: «هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ» و فوض الى نبيه صلى الله عليه و آله و سلم فقال: «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» فما فوض الى رسول الله صلى الله عليه و آله فقد فوضه إلينا.
.....

35- و باسناده الى الميثمي عن أبى عبد الله قال: سمعته يقول: ان الله عز و جل أدب رسوله حتى قومه على ما أراد ثم فوض اليه فقال عن ذكره: «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» فما فوض الله الى رسوله فقد فوضه إلينا.

منابع: 

1- اطيب البيان في تفسير القرآن
2- البرهان فى تفسير القرآن
3- التبيان فى تفسير القرآن
4- روض الجنان و روح الجنان فى تفسيرالقرآن
5- تفسير الصافى
6- مخزن العرفان در تفسير قرآن
8- ترجمه مجمع البيان فى تفسير القرآن
9- تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين
10- الميزان فى تفسير القرآن
11- ترجمه تفسير الميزان
12- تفسير نمونه
13- تفسير نور الثقلين


نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:





موضوعات مرتبط: امام شناسی
 
 
این وب سایت جهت بسط وگسترش فرهنگ قرآنی ، با لا بردن سطح آگاهیهای دینی اعتقادی تربیتی