فشار قبر
یکی از حوادث مهم عالم قبر، «فشار قبر» است. آن گونه که از برخی روایات استفاده می‌شود، فشار قبر برای همه مگر افراد اندکی وجود دارد؛ برای برخی شدیدتر و برای برخی ملایم‌تر است. فشار قبر به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهی‌هاست. قرآن فشار قبر برخی را این گونه توصیف کرده است: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکًا»؛ «و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت».(1)
از روایات بیان شده در این مسئله چنین به دست می‌آید که منظور از «معیشة ظنک» در این آیه شریفه، همان عذاب قبر است؛ شاهد آن نیز اشاره ای است که بعد از این عبارت به قیامت شده است: «وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی»؛ «و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم».
در روایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است که فرمود: «به خدا قسم تنها چیزی که من برای شما می‌ترسم (که گرفتارش شوید) برزخ است».(2)
البته بعضی از انسان‌ها همچون انبیا و امامان علیهم السلام و نیز مؤمنان از فشار قبر مستثنا هستند. در برخی روایات آمده است که زمین، مشتاق مؤمنان است که در حال حیات بر روی زمین، مرتکب معصیت خداوند نشده و پروردگار خویش را از خود راضی کرده‌اند. زمین، آماده پذیرایی از آنان بوده و برای آن‌ها از مادر مهربان‌تر است و بر چینی کسانی هرگز فشار قبر نخواهد آورد. حتی مؤمنان راستین از اینکه قبض روح شده و پا به منزل جدید گذاشته‌اند، راضی و خوشحالند و خدا و پیامبر و امامان علیهم السلام نیز از او راضی‌اند و فرشتگان به او بشارت می‌دهند: «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً * فَادْخُلی فی عِبادی * وَ ادْخُلی جَنَّتی»؛ «تو ای روح آرام یافته! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است، پس در سلک بندگانم در آی و در بهشتم وارد شو».(3) (4)
در روایتی آمده است که ابو بصیر خدمت امام صادق علیه‌السلام رفت و از حضرت پرسید: «آیا کسی از فشار قبر رهایی می‌یابد؟». امام در پاسخ فرمود: «از فشار قبر به خدا پناه می‌برم. فقط عده کمی فشار قبر نمی‌بینند».(5)
منظور از فشار قبر
با دقت در آیات و روایات مربوط به عالم برزخ و عذاب قبر، روشن می‌شود که مراد از قبر، آن گودال کوچکی نیست که انسان را در آن دفن می‌کنند، بلکه مقصود همان جهانی است که انسان پس از مرگ. پیش از برپا شدن قیامت در آن زندگی می‌کند و چون قرار گرفتن در قبر، ملازم و یا سرآغازی برای ورود به آن جهان می‌باشد، واژه قبر در مورد آن به کار رفته است. (6)
در روایتی آمده است که از امام صادق علیه‌السلام پرسیدند: «اگر کسی [چندین روز] به دار آویخته شده باشد، فشار قبر درباره او چگونه است؟». امام در پاسخ فرمود: «به هوایی که بر او احاطه دارد، دستور داده می‌شود که از هر طرف بر او فشار وارد کند».(7)
روایات بسیاری در این زمینه وارد شده است که حاکی از آن می‌باشد که فشار قبر از مسلّمات است و تردیدی در آن نیست؛ اگر چه حقیقت آن بر ما روشن نیست، ولی دورنمای آن این است که وقتی جنازه انسان را در قبر می‌گذارند، او خود را در تنگنای تاریک وحشت آور قبر می‌نگرد و در فشار و زحمت بسیار سختی قرار می‌گیرد. (8) بنا بر همین روایات، روح بعد از جدا شدن از این بدن، به بدن‌های لطیفی شبیه به این بدن‌های دنیوی که در اصطلاح به آن «بدن مثالی» می‌گویند، تعلق می‌گیرد و سؤال و فشار قبر نیز مربوط به روح و آن بدن مثالی است. (9)
فشار قبر برای همه یکسان نیست؛ بلکه برخی انسان‌ها اصلاً فشار قبر ندارند، چنان که در برخی روایات آمده است: مؤمنانی که بعضی از اعمال خیر مانند نماز شب، مداومت بر تلاوت برخی از سوره های قرآن یا بعضی از ذکرها و ... داشته باشند، از فشار قبر در امانند؛ (10) فشار قبر در بعضی افراد شدید است و کیفر اعمالشان محسوب می‌شود و برای گروهی دیگر خفیف‌تر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهی‌هاست. (11)
پاسخ گویی به نکیر و منکر
پاسخ گویی در شب اول قبر به دو فرشته نکیر و منکر نیز از مسلّمات است که تردیدی در آن نیست. طبق روایات مطرح شده در این زمینه، برای اینکه نکیر و منکر در شب اول قبر با انسان مهربان شوند و ترس از آن دو فرشته از انسان دور شود، هر کس نُه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد، این دو فرشته در هنگام سؤال قبر با او مهربان می‌شوند. امام باقر علیه‌السلام در مورد فضایل شب زنده داری در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و خواندن صد رکعت نماز در آن شب فرموده است: «خدا ترس نکیر و منکر را از او برطرف می‌کند». همچنین در روایتی آمده است که تلقین میت موجب می‌شود که نکیر و منکر از سؤال قبر صرف نظر کنند. (12)
بعضی از کارها مایه فشار قبر است و برخی دیگر از فشار قبر می‌کاهند. اموری که باعث فشار قبر می‌شوند، عبارتند از:
تباه کردن نعمت: در سخنی از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمت‌هایی است که تباه کرده است».(13)
بداخلاقی با خانواده: رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد فشار قبر سعد بن معاذ صحابی بزرگش فرمود: «فشار قبر او به خاطر بداخلاقی او با خانواده‌اش بود».(14)
نمّامی و سخن چینی، مراقبت نکردن از آلودگی بدن به قطره های بول (ادرار) و دوری جستن از اهل و عیال: امام علی علیه‌السلام فرموده است: «از جمله چیزهایی که موجب عذاب قبر می‌شود، سخنی چینی، مراقبت نکردن از آلودگی بدن به قطره های بول و دوری جستن از اهل و عیال است».(15)
چیزهایی نیز که فشار قبر را کم می‌کنند، عبارتند از:
نماز شب: امام رضا علیه‌السلام فرموده است: «خواندن نماز شب و هفتاد بار استغفرالله گفتن، موجب ایمنی از عذاب قبر می‌شود».(16)
خواندن سوره «تکاثر» هنگام خوابیدن، خواندن سوره «نساء» در روز جمعه و خواندن سوره «ن و القلم» در نماز واجب و مستحب. (17)
 پی نوشت ها:
1. طه: 124
2. بحارالانوار، ج 6، ص 214
3. فجر: 27 30
4. تفسیر نمونه، ج 26، ص 475 479
5. بحارالانوار، ج 6، ص 261
6. سبحانی، جعفر، معادشناسی در پرتو کتاب، سنت و عقل، ترجمه علی شیروانی، ص 86
7. بحارالانوار، ج 6، ص 266
8. طاهری، حبیب الله، سیری در جهان پس از مرگ، ص 288
9. ر. ک: سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج 9، ص 238 239
10. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، پیام قرآن، ج 5، ص 468 470
11. ر. ک: هاشمی؛ سید علی، پرسمان قرآنی معاد، ص 95 93
12. ر. ک: قمی، شیخ عباس، منازل الاخره، ص 38 30
13. بحارالانوار، ج 6، ص 221
14. همان، ص 220
15. همان
16. مستدرک الوسایل، ج 6، ص 331
17. کافی، ج 2، ص 623؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 409؛ بحارالانوار، ج 79، ص 64
 
منبع:tebyan.net

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: