پيش گفتار
جوانى زيباترين، درخشان ترين و به يادماندنى ترين فراز زندگى است كه همانند آن را نمى توان يافت. وقتى صحبت از جوانى است بايد طراوت، تازگى و احساس كردن را باور كرد. جوانى دوران تجربه و بلوغ نيز هست و آميختگى آن با زيبائى هاى دل انگيز فطرت، دنياى ديگرى پديد آورده و در ژرفاى آن، نگاهى ديگر و شورى ديگر. و جوان از ميان تمام اين «ديگرها» به يك «خود» خواهد رسيد.
او در اين تجربه نو به دنبال رابطه اى تازه است با يك حقيقت گمشده، با يك كشش اصيل و يك جاذبه ريشه دار و در اين راه، پيوند خويش را با آرام دلها برقرار مى كند. با سرود هستى همنوا مى شود و مى خواند ترانه دل انگيز «بودن» را و سرود حماسى «حركت» را. «بودن» يك كشف مهم است. يك نجواى پنهان با «خويشتن» و «حركت» جهت مى خواهد و «پرسش»! پرسشى براى رسيدن.
و چه زيباست پرسيدن و رسيدن! دانستن و خواستن!
گوهر ارزشمند جوانى را بايد باز شناخت. اين جام جهان نما ابعاد و زواياى ناشناخته اى دارد كه بايد در پرتو يك «نيروى درونى» و يك «نور حقيقى» به بالندگى برسد. ما، «نيروى درونى» را «ايمان» و «نور حقيقى» را «انديشه» ناميده ايم.
بحث و بررسى پيرامون موضوع «آثار و نتايج انقلاب اسلامى» ما را بر آن داشت تا با همكارى محقق ارجمند جناب آقاى دكتر محمد باقر حشمت زاده اين اثر از سلسله جوان را تقديم محضرتان نمائيم. شما بايد بتوانيد پس از مطالعه اين دفتر به سؤالات زير پاسخ گوئيد.
۱- مهمترين ملاك ها در ارزيابى آثار انقلاب اسلامى كدام است؟
۲- در مجموع، دستاوردهاى انقلاب اسلامى را چگونه ارزيابى مى كنيم؟
منتظر نظرات خوب شما هستيم.
طرح موضوع و مسأله
انقلاب اسلامى براى تحقيق و بررسى، يك موضوع كلان است. از لحاظ متدولوژى و روش تحقيق سؤالات و مجهولات اساسى زير در اين رابطه طرح مى شود:
۱- تاريخچه و مراحل انقلاب اسلامى چه بوده است؟
۲- زمينه ها، علل و عوامل شكل گيرى و پيروزى انقلاب اسلامى چه بوده اند؟
۳- اهداف و شيوه هاى انقلاب اسلامى چه هستند؟
۴- در مقايسه با ساير انقلابها ويژگيهاى انقلاب اسلامى چه هستند؟
۵- انقلاب اسلامى در مسير خود با چه آفات و موانعى روبرو بوده است؟
۶- پى آمدها، آثار و نتايج انقلاب اسلامى چه هستند؟
در يك پژوهش بنيادى و گروهى بايد پاسخهاى مستند و مستدل به سؤالات فوق ارائه نمود. در آن صورت نسبت به انقلاب اسلامى شناختى وسيع، عميق و دقيق بدست خواهد آمد. سؤال دوم از لحاظ علمى و فلسفى دشوارترين مجهول است. زيرا پرسش از علت و چرايى پديده ها مشكل و سخت است. براى مثال در حاليكه بيش از دويست سال از انقلاب فرانسه و بيش از هشتاد سال از انقلاب روسيه مى گذرد هنوز هم درباره علل و چرايى آنها نظريه پردازى مى شود. (۱)
اهميت و ضرورت موضوع
در بين مجهولات فوق سؤال ششم حساس ترين، سياسى ترين و كاربردى ترين پرسش مى باشد. در حاليكه سؤال دوم عمدتاً در آكادمى ها، دانشگاهها و پژوهشگاهها مطرح مى باشد، سؤال ششم بطور وسيع و عميق در عرصه جامعه و در بين دولت و ملّت، دوست و دشمن و داخل و خارج طرح مى شود.
اين مدعا مبتنى بر اين استدلال است كه انسانهاى ذيربط با انقلاب اسلامى اعم از موافق و مخالف، واقعيت آن را پذيرفته اند و مى گويند به هر دليلى و متأثر از هر علّتى انقلاب اسلامى، دولت شاهنشاهى را براندازى كرده و جمهورى اسلامى را مستقر كرده است. پس مهم آن است كه ببينيم اين پديده كلان چه آثار و نتايجى در عمل ببار آورده است؟ و اين فضاى جديد چه تأثيرى بر زندگى ما داشته است؟ در اين ميان آثار و نتايج اقتصادى انقلاب دانسته و ندانسته، كم يا زياد، مستقيم و غير مستقيم، بحق يا ناحق، بيشتر مورد توجه و استناد قرار مى گيرد.
ملاك اقتصادى
براى مثال در بسيارى از محافل كه گفتگوهايى بين توده مردم صورت مى گيرد مباحث به گرانى و تورم كشيده مى شود و در اين رابطه قيمت اجناس و كالاهاى اساسى، قبل و بعد از انقلاب با هم مقايسه مى شود. در اين موارد تبعاً مخالفان، قيمت بالاى كالاها و خدمات در شرايط كنونى را مهم ترين دليل براى ناكامى و ناتوانى انقلاب مى دانند، در مقابل موافقان، ضمن توجه به اين امر، به برخى از تحولات اساسى اقتصادى و صنعتى استشهاد مى كنند و از خدمات رسانى به روستاها، افزايش توليد برق و گاز، لوله كشى، جاده كشى و... سخن مى گويند. در اين موارد بعضاً مى گويند كه اصولاً ماديات و اقتصاد هدف اصلى و اولى انقلاب نبوده و لذا به آثار و دستاوردهاى سياسى و فرهنگى انقلاب اشاره مى كنند.
در زمينه اهميّت اقتصاد به عنوان ملاك و معيار سنجش نتايج انقلاب اسلامى مى توان به تبليغات كشور در ايام بزرگداشت پيروزى انقلاب در دهه ى فجر و همچنين ايام هفته دولت در شهريور ماه اشاره نمود. در اين مقاطع نيز ديده مى شود كه دولتمردان و مقامات رسمى نيز بخش عمده اى از گفتارشان درباره آثار و نتايج اقتصادى انقلاب اسلامى است. در اين مناسبت ها عمدتاً آمارهايى از فعاليتهاى عمرانى و اقتصادى كشور ارائه شده و با قبل از انقلاب مقايسه مى شوند.
اين مقدار توجّه به اقتصاد كه به صورت دانسته يا ندانسته مبذول مى شود مى تواند ناشى از چند عامل باشد:
اولاً انسان از بدو تولد، دو دسته نيازهاى مادى و معنوى را بصورت بالقوّه با خود دارد. ابتدا نيازهاى مادى فعليت مى يابند، گرچه نيازهاى معنوى از لحاظ ارزشى تقدم و اولويت دارند و اينها نيز در وقت خودشان از قوّه به فعل مى آيند. به اين ترتيب ملاحظه مى شود كه نيازهاى مادى از نظر فعليت تقدم دارند و لذا تحريك پذيرى آنها بيشتر است.
ثانياً متأثر از تمدن غرب، جوّ نظام جهانى بشدت اقتصادى و مادى است و صنعت و اقتصاد بزرگترين ارزش و دستاورد فرهنگ و تمدن غربى شده است. در چنين شرايطى براى ارزش گذارى هر پديده انسانى و اجتماعى، از جمله انقلاب ها، چنين القاء مى شود كه چه دستاورد مادى و اقتصادى داشته است؟ يعنى عملاً ارزش پديده ها تابع نتايج مادى و اقتصادى شده است.
البته اين حد افراط در اقتصاد و امور مادى تنگناهايى در آن تمّدن ايجاد كرده است و خلأهايى در آنجا بوجود آورده است كه اتفاقاً انقلاب اسلامى با پيامهاى انسانى و ارزشى خود مى تواند براى آنها جالب و جاذب باشد امّا در وضعيّت كنونى به هر حال نتايج مادى و اقتصادى پديده ها و ميزان رفاهى كه براى شهروندان دارند در ارزيابى و ارزش گذارى آنها نقش اصلى را دارد.
حساس ترين مسأله در شناخت انقلاب اسلامى
مجدداً به اين مدعا باز مى گرديم كه ششمين سؤال و مسأله در باب شناخت انقلاب اسلامى، مهم ترين و حساس ترين و سياسى ترين پرسش مى باشد و اذهان همگان بطور عمده متوّجه اين قضيه است كه صرفنظر از اينكه انقلاب اسلامى تحت تأثير چه علل و عواملى ايجاد شده و پيروز گرديده است، اين پديده در عمل چه آثار و نتايجى داشته است؟ طبعاً دو دهه پس از پيروزى انقلاب و استقرار جمهورى اسلامى همه ما در اطراف خود مسائلى را لمس و تجربه مى كنيم كه بعضاً به مذاق مان تلخ يا شيرين مى نمايد و آنها را نوعاً به حساب پيامدهاى انقلاب اسلامى مى گذاريم.
اهميت فوق العاده اين قضيه آنجاست كه اگر اكثريت مردم به اين نتيجه برسند كه در مجموع، انقلاب اسلامى دستاوردهاى مثبتى داشته و مسير نظام به سوى خير و سعادت است، از تداوم و توسعه آن حمايت مى كنند. امّا چنانچه استنتاج و استنباط عامه بر خلاف اين باشد، بايد در انتظار انواع و اقسام بحران ها بود كه هزينه ها و خسارت آن شايد قابل بررسى و ارزيابى نباشد.
بنابراين جا دارد كه آثار و نتايج انقلاب اسلامى بطور عالمانه و منصفانه تحقيق و ارزيابى شده و به صورت شجاعانه و دلسوزانه تبليغ و ترويج شود.
اهميت ملاكها در ارزيابى آثار و نتايج انقلاب اسلامى
همانطور كه اشاره شد انبوه مردم و شهروندان بطور روزمره با كثيرى از وقايع و حوادث مواجه مى شوند كه در وهله اول با آنها برخوردهاى احساسى و عاطفى دارند بطوريكه در يك لحظه ممكن است تصور كنند نظام در وضع مطلوب بوده و به سوى خير و سعادت مى رود اما در دقايقى ديگر بعكس بينديشند.
پژوهشگران علوم اجتماعى دنبال شناخت و كشف اين مسأله هستند كه در دراز مدت جمع بندى رأى و نظر يك شهروند چيست؟ و از آن بالاتر جمع بندى افكار عمومى درباره ى شناخت و ارزيابى ساختار و كاركرد نظام چيست؟ و از همه مهم تر اينكه چطور مى توان افكار عمومى را به يك تصور صحيح، وسيع و عميق از واقعيات درباره دولت و نظام رساند تا بتوان حمايت و مشاركت شايسته اى از شهروندان كسب نمود. (۲)
اينك برخى از اخبار و وقايعى را كه مردم و شهروندان به صورت كوتاه مدت و بلند مدت با آنها مواجهند و به عنوان آثار و نتايج انقلاب اسلامى آنها را ارزيابى مى كنند مورد اشاره قرار مى دهيم.
برپايى كنفرانس سران كشورهاى اسلامى، مشاركت هاى متعدد و وسيع مردم در انتخابات، راهپيمايى ها و نماز جمعه ها، انواع آمار جرم و جنايت، گرانى و تورم، انواع آمار از عمران و خدمات رسانى در شهرها و روستاها، افزايش ظرفيت دانشگاه ها، تشديد اختلاف درآمدها در بين اقشار مختلف مردم، رواج ابتذالهاى فرهنگى و اخلاقى در بين نسل جوان، تثبيت موقعيت كشور در منطقه و جهان، توسعه و بسط نماز و روزه در اقشار مختلف مردم و جوانان، تداوم اعتياد و قاچاق مواد مخدر، افزايش حجم و ارزش صادرات غير نفتى، افزايش توليد برخى از اقلام اساسى كشاورزى، افزايش سهم گاز در الگوى مصرف انرژى تا حد ۳۰%، افزايش تعداد ميلياردرها، گرانى نرخ خريد و اجاره مسكن و...
شاهد مثالهاى فراوانى از اين دست مسايل، بصورت خرد و كلان در ابعاد سياسى، اقتصادى و فرهنگى مى توان ارائه نمود. هر يك از اين مسايل به نوعى در اذهان و تصورات اقشار مختلف مردم بازتاب مى يابد و هر فرد و هر گروهى به نسبتهاى مختلف از حوادث و جريانهاى فوق متنفع و متضرر مى شوند.
سؤال اين است كه مجموعه پديده هاى فوق چگونه توسط مجموعه آحاد، افراد و اقشار دريافت و ارزيابى مى شود و نهايتاً افكار عمومى مردم آثار و نتايج انقلاب اسلامى ايران را از زاويه اين مسايل چگونه مى بينند؟ و آنها را با چه ملاك هايى بررسى و ارزيابى مى كنند؟
مهم ترين ملاكها در ارزيابى انقلاب اسلامى
در اينجا برخى از ملاكها براى بررسى و ارزيابى آثار و نتايج انقلاب اسلامى ارائه مى شود:
۱- مقايسه نتايج و آثار با اهداف انقلاب اسلامى
۲- مقايسه نتايج و آثار با امكانات دولت و كشور
۳- سنجش نتايج و آثار انقلاب اسلامى با اهداف و امكانات به طور همزمان
۴- مقايسه وضع موجود نظام جمهورى اسلامى با كشورهاى پيشرفته.
۵- مقايسه وضع موجود نظام جمهورى اسلامى با كشورهاى همطراز
۶- مقايسه وضع موجود نظام جمهورى اسلامى با قبل از انقلاب
۷- مقايسه وضع موجود نظام جمهورى اسلامى با سناريوى فرضى كه اگر تا كنون شاهنشاهى دوام مى داشت؟

پی نوشت:
--------------------------------
(۱) -آلن، بيرو، فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمه باقر ساروخانى، كيهان، ۱۳۷۰، ص ۳۲۳.
(۲) -باقر، ساروخانى، دائرةالمعارف علوم اجتماعى، كيهان، ۱۳۷۰، ص ۵۸۹.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: