اربعین در فرهنگ شیعه

واژه ای به نام عدد چهل

واژه «اربعین» که مهم ترین کاربرد آن در میان ما شیعیان، اربعین سالار شهیدان، امام حسین(ع) است، آنگاه در ذهن ما اهمیت بیشتری می یابد که بدانیم در آموزه های دینی، این عدد کارآیی و کاربردهای فراوانی دارد. بر اساس روایت های گوناگون، عدد چهل را با زمان بندی هایی مانند چهل سال و چهل روز، شرط دستیابی به پختگی کامل یا شرط رسیدن به پیامبری یا لازمه جاری شدن حکمت در قلب و در مواردی دیگر به عنوان شاخصی برای تعیین حکمی اخلاقی یا اجتماعی دانسته اند. برای مثال، در حدیث است که «از چهار جهت خانه هرکس، تا چهل خانه، همسایه آن خانه به شمار می آیند.»1 پروفسور خانم آنه ماری شیمل، درباره عدد چهل می نویسد: «در بین اعداد، عدد چهل اهمیت ویژه ای دارد. معنای کلی «چهل» در سنت های اعتقادی خاورمیانه آمادگی و تطهیر است؛ نوعی آمادگی غالباً با زجر و درد و برای مراسم عبور و گذشتن. چهل سال سرگردانی و در به دری بنی اسرائیل در بیابان ها گویی حقیقتاً نماد انجام انواع کارهای برجسته زاهدانه دیگری بود که نوع بشر باید بر عهده می گرفت و روزه چهل روزه موسی2 نیز تصویری از چهل روز عزلت و گوشه نشینی است که برای نیل به معنویت کامل انجام شد. در زندگی روزمره نیز برای تطهیر و پاکیزگی خانم ها پس از وضع حمل یا در مراسم فوت بستگان برای درآمدن از جامه سیاه و غیره، چهل روز وقت لازم است. بسیاری از وقایع عمده نیز به صورت چهل تایی اندازه گیری می شوند. توفان نوح، چهل روز طول کشید. ادریس(ع)، هود(ع) و صالح(ع) جملگی در چهل سالگی به پیامبری رسیدند و در مورد حضرت محمد(ص) نیز به همین صورت بود؛ چرا که چهل سالگی، زمان پختگی کامل مرد است؛ مطلبی که نه تنها از دل اساطیر و افسانه ها برآمده، بلکه حقایقی تاریخی آن را اثبات کرده اند.