بسمه تعالی
• نیمه‌ی شعبان
نیمه‌ی شعبان روز نوید امن و ایمان است. صلح در دامن آن تولد می‌یابد و عدل در آغوش آن بارور می‌گردد. همه‌ بشارتها، امیدها و انتظارها در آن جمع است و در یک کلام، نیمه‌ی کانون روشنایی است.
• انتظار فرج
اندیشه‌ پیروزی نهایی حق و صلح و عدل بر نیروهای باطل و ستیز و ستم در میان بشریت ریشه‌ای به قدمت خود او دارد. با ملاحظه‌ی این معنا، گمان می‌رود، انتظار روزگاران عاری از ظلم و فساد و باطل و آکنده از عدل و صلح و حق، جزو فطرت بشری است که این همه عمیق و ریشه‌دار در میان افراد و طبقات بشری در دوره‌های مختلف حضور داشته و ادیان و مذاهب، حکومت صالحان و مؤمنان را بشارت داده‌اند و ظهور منجی انسانها را اعلام وعد اخبار کرده‌اند.
امید و آرزوی تحقق این نوید جهانی انسانی، در فرهنگ اسلامی و آموزه‌های دینی‌ما تحت عنوان «انتظار فرج» عبادت و یا افضل العباده شمرده شده است . البته اصل «انتظار فرج» از یک اصل مهمتر به نام «اصل حرمت یأس از روح‌الله» که یک اصل قرآنی است، نتیجه می‌شود. افراد مؤمن به عنایات الهی هرگز و تحت هیچ شرایطی گرفتار یأس و ناامیدی و بیهوده‌گرایی نمی‌شوند و امید خود را از دست نمی‌دهند. در اندیشه‌ی اسلامی تحقق این آرزوی بزرگ انسانی و استقرار کامل حاکمیت عدل و قسط به دست شخصیتی مقدس و پیشوایی معصوم صورت می‌گیرد که در روایات متواتر اسلامی از آن شخصیت به نام «مهدی» تعبیر شده است . آیاتی از قرآن کریم، از این آینده‌ی روشن و تابناک خبر داده و انسانها را به تحقق حکومت صالحان و پاکان بشارت داده است که در این مختصر به اجمال به برخی از آیات اشاره می‌کنیم و ظهور دلدار را در کلام یار به تماشا می‌نشینیم:

• سیمای مهدی(ع) در نگاه قرآن

• حکومت صالحان و حاکمیت شایستگان
بسیاری از حکومت‌هایی که تاکنون بر جوامع بشری سیطره و تسلط داشته‌اند، حکومت‌های فاسد و ناصالحی بوده‌اند که بشریت را به زنجیر و انقیاد هوا و هوس گرفتار و آنها را استثمار کرده‌اند. هیچ‌گونه مقاومت و اعتراض در برابر افزون خواهی و ظلم و جور را بر نتافته و استقامت‌ها را به خاک و خون کشیده‌اند. اما در مقابل، هرگز شعله‌ی آرزوی حاکمیت شایستگان فرو نخفته و در طول تاریخ بسیاری از انسانهای متعهد و آزاده برای تحقق این آرمان و آرزو جانفشانی کرده‌اند.
قرآن کریم فرمانروایی صالحان را بشارت داده و تحقق آن را وعده کرده است:
«وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ ¹ »
و ما در کتاب زبور بعد از ذکر تورات یا کتابهای آسمانی پیشین نوشته‌ایم که بندگان صالح و شایسته وارث زمین خواهند بود.
در تفسیر مجمع البیان در ذیل همین آیه‌ی شریفه از امام باقر علیه‌السلام روایتی آورده است که منظور از «صالحان »، هُم اصحاب المهدی فی آخر الزمان - یاران مهدی «عج» در آخر الزمان هستند. همچنانکه در تفسیر قمی نیز در ذیل این آیه چنین آمده است:
«ان الارض یرثها عبادی الصالحون، قال : القائم و اصحابه – منظور از این که زمین را بندگان صالح خدا به ارث می‌برند، مهدی «عج» و یاران او هستند.»
نکته‌ی قابل توجهی که در آیه‌ی شریفه است، اشاره به بشارت حاکمیت صالحان در زبور است.

• بشارتهای مزامیر داوود (ع)
امروز در آنچه به نام « مزامیرداوود علیه‌السلام» در ضمن کتب عهد قدیم به جای مانده، به فقراتی برمی‌خوریم که همانند تعابیری است که در آیه‌ی شریفه آمده است. این جملات علیرغم تمام تحریفاتی که در کتابهای آسمانی پیشین اتفاق افتاده، مصون مانده است. برای آشنایی بیشتر، به نمونه‌هایی از این بشارتها اشاره می‌کنیم که در میان کتب عهد عتیق در مزامیر، مزمور داوود تحت عنوان «سرنوشت شریران» آمده است. در مزمور 37 جمله‌ی صفحه 11 می‌خوانیم: «... شریران منقطع خواهند شد و اما منتظران خداوند وارث زمین خواهند بود. هان اندک زمانی شریر نخواهد بود هر چند مکانش را استفسار نمایی، ناپیدا خواهد شد. و اما متواضعان و حلیمان و ارث زمین خواهند شد و از فراوانی سلامتی متلذذ خواهند گردید.»
در همین مزمور در ادامه‌ی جملات پیشین در جمله‌ی 12 تا جمله‌ی 19 می‌خوانیم:
«شریر بر مرد عادل شورا می‌کند و دندانهای خود را بر او می‌افشرد. خداوند بر او خواهد خندید، زیرا می‌بیند که روز می‌آید ... بازوهای شریران، شکسته خواهد شد. و اما صالحان را خداوندتأیید می‌کند. خداوند روزهای صالحان و کاملان را می‌داند و میراث ایشان خواهد بود تا ابد الآباد.»
در فرازهای پایانی این مزمور برای منتظران توصیه‌هایی دارد که بی‌َشباهت به وظایف ذکر شده برای منتظران در منابع اسلامی بنیست. آنجا که می‌گوید:

«از بدی بر کنار شو و نیکویی کن. پس ساکن خواهی بود تا ابد ‌الآباد.
زیرا خداوند انصاف را دوست می‌دارد و مقدسان خود را ترک نخواهد فرمود:
ایشان محفوظ خواهند بود تا ابد الآباد و اما نسل شریر منقطع خواهد شد .
صالحان و ارث زمین خواهند بود و در آن تا به ابد سکونت خواهند بود.
دهان صالح حکمت را بیان می‌کند و زبان او انصاف را ذکر می‌نماید.
شریعت خدای وی در دل اوست. پس قدمهایش نخواهد لغزید.²»

• حکومت واحد جهانی
تشکیل حکومت واحد جهانی از دیگر آرزوهای بشری است. حکومتی که در آن مرزهای قومی و سیاسی فرو ریزد و همه بتوانند بدون نزاع و درگیری و به دور از هرگونه استثمار و بهره‌کشی در کنار هم زندگی کنند و در مسیر کمال و رشد انسانی گام بردارند. البته چنین حکومتی جز در پرتو حاکمیت صالحان و شایستگان پدید نمی‌آید. علیهذا این آرزو در دوران حکومت مهدی موعود عجل الله له الفرج تحقق خواهد یافت. همچنانکه در آیه‌ی 105 سوره‌ی انبیاء اشارت رفت، سرانجام وراثت زمین از آن صالحان خواهد بود. در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند: «زویَتْ لی الارض فاریت مشارقها و مغاربها و سیبلغ ملک امتی ما زوی لی منها³» کره‌ی زمین برای من فراهم آمده است و مشارق و مغارب آن را برای من نمایاند و به زودی حکومت امت من شرق و غرب عالم را فرا خواهد گرفت.»
همانگونه که می‌دانیم در زمان پیامبر اکرم صلی اله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم‌السلام حکومت جهانی اسلام علیرغم اینکه اسلام آیین جهانی است، به دلایل شرایط سیاسی و اجتماعی تحقق نیافت. ولی ما این وعده‌ی محقق الوقوع را در باورهای شیعی در حکومت امام مهدی علیه‌السلام به انتظار نشسته‌ایم. اساساً در اعتقاد شیعی انسجام جهان با پاک شدن زمین از شرک و کفر و گمراهی و نفاق و در آمدن مردم به دین خدا خواهد بود. تعبیر قرآنی این باور همان استخلاف مؤمنان و صالحان بر روی زمین است. خداوند متعال در قرآن کریم در بیان دلیل خلقت انسان می‌فرماید: «انی جاعل فی‌الارض خلیفه⁴ - به درستی که من در روی زمین خلیفه و جانشین قرار می‌دهم.ـ»، همچنانکه از حاکمیت داوود علیه‌السلام به خلافت تعبیر می‌کند و می‌فرماید: «انّا جعلناک خلیفة فاحکم بین الناس بالحق⁵ - همانا ترا جانشین قرار دادیم پس بین مردم به حق حکومت کن».
علاوه بر اینها قرآن پایان سرنوشت زمین را با استخلاف و جانشینی بندگان و شایسته ‌گره می‌زند، آنجا که می‌فرماید:

«وعد الله الذین امنوا منکم و عملوالصالحات
لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین
من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی
لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امناً ... ⁶»

«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده کرده است که آنها را قطعاً روی زمین جانشین و خلیفه قرار دهد. همانگونه که پیشینیان را خلافت روی زمین بخشید و دین و آیینی را که بر آنها پسندیده پا برجا و برقرار خواهد ساخت و بیم و ترس آنان را به ایمنی مبدل خواهد کرد.»
در تفسیر عیاشی و تفسیر روح المعانی روایت شده است که امام زین‌العابدین علیه‌السلام پس از تلاوت آیه‌ی مذکور فرمودند: « هُم والله شیعتنا اهل‌البیت، یفعلُ‌الله ذلک بهم علی یدی رجلًُ منا و هو مهدی هذه الامه یملاء الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلماً و جوراً و هو الذّی قال رسول الله صلی الله علیه واله و سلم لو لم یبق من الدنیا الا یوم ...⁷» به خداوند سوگند ایشان شیعیان ما اهل بیت هستند، خداوند این کار را به دست مردی از ما انجام می‌دهد که او «مهدی » این است، زمین را پر از عدل و داد می‌کند آنگونه که از ظلم و جور پر شده است و او همان است که پیامبر خدا صلی‌الله و آله و سلم درباره‌ی وی فرموده است: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند...»
علامه‌ی طبرسی صاحب تفسیر مجمع‌البیان نیز در ذیل همین آیه می‌نویسد: مقصود از «الذین امنوا و عملوا الصالحات» پیامبر اکرم و اهل بیت او علیهم السلام هستند و آیه متضمن بشارت به خلافت ایشان و مستقر شدن آنها در سرزمین ها و بلاد و برطرف شدن خوف از آنان می باشد و آن هنگامی است که قیام مهدی علیه السلام تحقق یابد.⁸
علامه طبرسی پس از آن درباره‌ی تمکین می نویسد : «فإنّ التمکین فی الاَرض على الاطلاق لم یتّفق فیما مضى فهو منتظر ، لاَنّ الله عزَّ اسمه لا یخلف وعده – تا کنون تمکین و استقراری که در آیه شریفه بدان اشاره شده است ، اتفاق نیافتاده است و آن امری است که باید آن را انتظار کشید ، زیرا خداوند – عزاسمه – خلف وعده نمی کند⁹»

• ظهور حق و نابودی باطل
حکومت صالحان در گستره‌ی زمین ، با قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ظهور کامل حق و نابودی باطل را دنبال خواهد داشت زیرا او حق مجسم است و با ظهورش باطل مضحل و نابود خواهد شد ، همچنانکه انوار خورشید و درخشش آن تاریکی شب را زایل می‌کند و ظلمت را از بین می برد. قرآن کریم می فرماید :

«جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا»
«حق آمد و باطل رفت ، آری به راستی که باطل همواره نابود شدنی است.»

یکی از آیاتی که به قیام امام مهدی عج تأویل شده است ، همین آیه شریف است در تفسیر نورالثقلین در ذیل آیه شریفه از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که فرمودند :« اذَا قَامَ الْقَائِمُ ذَهَبَتْ دَوْلَةُ الْبَاطِل هنگامی که امام قائم(عج) قیام کند، دولت باطل برچیده می شود.¹⁰»
همچنانکه در روایت دیگری نقل شده است که به هنگام تولد بر بازوی امام مهدی علیه السلام این جمله نقش بسته بود: « جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا¹¹»
البته پرواضح است که یکی از دلالت ها و مصادیق آیه شریفه ، قیام امام مهدی علیه السلام است که نتیجه‌ی این قیام اضمحلال باطل و استقرار حق خواهد بود . همچنانکه در روایات می خوانیم وقتی پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله مکه را فتح کرد و وارد مسجد الحرام شد 360 بت در اطراف و داخل کعبه قرار داشت. آن حضرت آن ها را در حالی که با عصایی که در دست داشته به صورت پایین می انداخت می فرمود :‌« جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا» و به آیه‌ی دیگر از قرآن استشهاد می کرد و می فرمود : « قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَمَا یُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا یُعِید» بگو حق آمد و دیگر باطل از سر نمی گیرد و برنمی گردد.¹²
یادآوری می کند که این قانون کلی الهی و ناموس تخلف ناپذیر آفرینش، در هر عصر و زمانی مصداقی دارد . نهضت جهانی اسلام و دعوت پیامبر صلی الله علیه و آله و پیروزی ایشان به مشرکان وبت پرستان و همچنین قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر ستمگران و جباران جهان از نمونه های روشن و تابناک این قانون عمومی است و صد البته همین سنت الهی است که رهروان راه حق را در برابر مشکلات امیدوار و پایدار می سازد و بر تلاشگران تحقق صلح و عدل نیرو و نشاط می بخشد .

• فراگیرشدن حاکمیت دینی در عرصه های حیات انسانی
اسلام یک دین جهانی است ، آموزه ها دستورات و تعالیم آن نیز جهان شمول است اگر این تعالیم برای جهانیان عرضه شود و مردم نسبت به انجام و مراعات آن ملتزم شوند ، سعادت و سلامت جامعه بشری را تضمین می کند. خداوند متعال اساساً پیامبران خود را برای هدایت انسان ها و همواره کردن مسیر رشد و کمال آن ها و انتظام بخشیدن به اموردنیا و آخرت آنان ، مبعوث کرده است . اسلام به عنوان خاتم ادیان ، عهده دار هدایت بشری در دوره‌ی بلوغ فکری و ارتقای اندیشه اوست. فلذا بایسته است که تمامیت دین درتمام ابعادش مطرح شود ، عرضه‌ی دین در تمام ابعاد آن ، موجب چیرگی منطق دین در تمام شئون حیات بشری خواهد شد و اسلام چنین قابلیت و توانایی را در جوهره‌ی خویش دارد .
قرآن کریم در سوره‌ی توبه درباره‌ی مأموریت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید :

« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ¹³»

«خداوند است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر تمام ادیان پیروز گرداند ، هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.»
آن چه مسلم است تا به حال به دلایل عدیده ای این شرایط فراهم نیامده است تاتمامیت دین الهی در جهان حاکم شود و اندیشه های شرک آلود و تفکرات کفر آمیز به کل منسوخ گردند و میدان عمل پیدا نکنند . یقیناً ظهور و تجلی حق و مضحل شدن باطل میدان بالندگی و باروری اندیشه توحیدی و گسترش دایره‌ی عمل اهل ایمان را موجب می شود .
در تفسیر مجمع البیان روایتی از امام محمد باقر علیه السلام در ذیل آیه‌ی شریف نقل شده است که فرموده‌اند: ‌« اَنَّ ذلکَ یَکُونَ عِندَ خُروج المَهدی فَلَا یَبقَی أحَدٌ إلَّا أقَرَّ بِمُحمَّدٍ¹⁴» تحقق این آیه‌ی شریفه به هنگام قیام مهدی آل محمد(ص) خواهد بود در آن زمان همگان به رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله اقرار و اعتراف خواهند کرد .»
آنچه به اجمال تقدیم شد نمونه‌ای از آیات قرآنی است که آرزوی آرمانی بشریت را ، که همان تحقق عدل و صلح در قامت یک حکومت جهانی مبتنی بر آموزه‌های و حیانی و برآورنده‌ی نیازهای او در تمام شئون حیات است ، پاسخ داده است . به امید روزی که ظهورش همه آرزوها را محقق سازد.

نوع مقاله:

• دینی و اعتقادی