شخصيت امام صادق(ع) به اندازهاي جامع و برجسته است كه افزون بر شيعيان، عالمان و عارفان اهل تسنن نيز توجهي ويژه به آن حضرت داشته و برتري علمي و شخصيتي ايشان را ستوده و از آن حكايتها نقل كردهاند. در اين گفتار، ابتدا متني كهن از احمد بن حسن استرابادي، عالم شيعه قرن 10 هـ . ق، درباره تولد آن حضرت و شرح برخي فضايل ايشان نقل و سپس دو قطعه متن گزيده و مُنَقَّح شده از عارفان اهل تسنن؛ از شيخ فريدالدين عطار نيشابوري، عارف قرن 6 و 7 هـ . ق و علي بن عثمان هجويري عارف قرن 5 هـ . ق آورده شده كه نمايانگر ارادت عارفان اهل تسنن به آن بزرگوار است. ذكر امام بحق ناطقْ، جعفر بن محمد الصادق(ع)
«وي امام ششم است از ائمه اِثناعشر(عليهمالسلام). مادرش امفروه دختر قاسم بن محمد ابابكر بود. آن حضرت خلايق را ارشاد ميفرمود و طريق مستقيم به گمراهان باديه ضلالت مينمود و پيوسته ميفرمود: ما حجت خداييم بر خلقان و احكام حلال و حرام به بندگان ميرسانيم. و اين شيعه علي(ع) كه امروز دست وِلا در دامن آل عبا زدهاند، مذهب و ملت خود را از طريق آن حضرت درست كردهاند و نجات خود را از متابعت ايشان ميدانند. كشف و كرامات آن حضرت بسيار است و خارق عادات بيشمار. از آن جمله است كه:
ميان دو كس نزاع شد، يكي تولا به اهل بيت داشت و ايشان را تفضل مينمود و ديگري به تولاي بنواميه منسوب بود و پيوسته آن گروه مكروه را ميستود. هر دو نزديك ابوحنيفه رفتند و او را در آن دعوي حَكَم كردند.
ابوحنيفه گفت: نزد كسي رويد كه بهترين خلق خداست از روي حسب و نسب و پاكيزهترين اولاد مصطفي است از ممرّ[1] عزت و ادب.
گفتند: آن كس كيست؟ گفت: جعفر بن محمد بن علي بن حسين بن علي بن ابوطالب(عليهمالسلام). پس هر دو نزد آن حضرت رفتند و مجلس به غايت عالي بود و او مردم را به حلال و حرام تعليم مينمود.
بيآنكه ايشان سؤال كنند و مقصود خود بيان نمايند، آن حضرت رو به ناصبي[2] كرد و گفت: مخالفان اهل بيت را نزد مطيعان خدا مرتبهاي نيست. بعد از آن متوجه شد به مولاي خود و فرمود: «فَريقٌ فِي الْجَنّه[3] دوستان مايند وَ فَريقٌ فِي السّعيرِ[4] اعداي ما».
و از آن جمله است كه بعضي از دوستان به واسطه بسياري مشاهده كرامات و خارق عادات به يكديگر گفتند: اين مرد را از الوهيت نصيبي هست. چون نزد وي رفتيم وضو ميساخت. در ما نگريست و فرمود: دوستي ما به درگاه خدا موجب نجات عقبي است، اما افراط محبت موجب ندامت است، ما بندهايم از بندگان خدا و مخلوقيم از مخلوقات حضرت خداي تعالي.