فصل هفتم

حـوزه و پژوهـش

به نظر می‌رسد مهم‌ترین وظیفه حوزه‌های علمیه، پژوهش در علوم دینی است و این امر دست‌کم در دو جهت قابل اجراست:

فصل ششم

آسیب‌شـناسی پـژوهش

 خودمحوری و تک‌روی

تک‌روی و تک­اندیشی، و به دنبال آن، خودمحوری یکی از مشکلات جامعه علمی ما به ‌شمار می‌آید. افراد معمولاً عادت دارند به‌تنهایی فکر کنند و پژوهش‌های خود را تنها انجام دهند؛ درحالی‌که اگر به‌طور جمعی فکر کنیم، بسیار پسندیده­تر و سودمندتر است. یکی از خطرات تک‌روی، افزایش اختلاف‌ها و فاصله گرفتن پژوهشگران از یکدیگر است که زیان‌ها و خسارت‌های جبران­ناپذیری به بار می‌آورد.

روش عقلی ‌ـ ‌تحلیلی

در مسائلی که صرفاً عقلی است، مانند مسائل علم منطق، الهیات (فلسفه الهی)، و ریاضیات، به‌ویژه ریاضیات تحلیلی، تنها روش حل مسائل، روش تحلیلی و عقلی است؛ یعنی تنها از عقل می‌توان استفاده کرد، آن هم با روش تحلیلی، و هیچ‌چیز دیگری نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد. در هیچ آزمایشگاهی نمی‌توان روشن کرد که معادله درجه دوم چگونه حل می‌شود؛ این مسئله تجربه­بردار نیست؛ چون موضوع آن مجموعه‌ای از اعداد محض است؛ چیزی نیست که عینیت داشته باشد تا بتواند متعلَق تجربه واقع شود. حتی گاهی عدد هم نیست؛ بلکه صرفاً نمادهایی است که نشانه‌های قراردادی مفاهیم‌اند. اگر هم گاهی از ابزارهای تجربی استفاده می‌شود، تنها برای توضیح صورت‌مسئله یا تأیید آن چیزی است که با عقل کشف شده است.