مرجفان1 و مجرمان

لَئِنْ لَمْ ینْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الّذینَ فی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدینَةِ لَنُغْرِینّک بِهِمْ ثُمّ لا یجاوِرُونَک فیها إِلاّ قَلیلاً. (احزاب: 60)

اگر منافقان و کسانی که در دل هایشان مرضی هست و شایعه افکنان در مدینه، [از کارشان] بازنایستند، تو را سخت بر آنان مسلط می کنیم تا جز [مدتی] اندک در همسایگی تو نپایند.

1. مرجف: شایعه پراکنی و ایجادکننده رعب و وحشت.

2. شناخت شناسی تهدید نرم

الف) مفهوم تردید نرم

واژه تهدید نرم، از جمله واژگانی است که در سال های اخیر کاربرد یافته است. برای بیان مفهوم این واژه، نخست باید تاریخچه تهدید را مرور کنیم.

تهدید با ویژگی ها و ابعاد و حدودش، در گذر زمان، تحولات قابل توجهی داشته است. در زمان های گذشته بیشترین شکل تهدید، از نوع تهدید سخت بود. به این معنا که کشور تهدیدکننده به تعرض به کشور دیگر و از بین بردن تمامیت ارضی آن و نیز از بین بردن زیرساخت های نظامی و اقتصادی آن کشور اقدام می کرد. ابزار این نوع تهدید، همان ابزار نظامی خشونت آمیز بود.

در گذر زمان، جنس این تهدید سخت بر اثر عوامل و دلایل گوناگون به تدریج دگرگون شد و جای ابزارهای خشونت آمیز را ابزارهای غیرنظامی و غیرخشونت آمیز گرفت، به گونه ای که تهدیدهای فرهنگی با چهره های پنهان و با بهره گیری از رو ش های پیچیده تا جایی پیش رفت که امروزه امکان لشکرکشی و کشورگشایی را امکان پذیر کرده است.1

به عبارت دیگر در تهدید نرم، کشور مهاجم می کوشد بدون استفاده از ابزارهای خشن، اعمال قدرت کند و مدیریت افکار عمومی کشور مورد تهاجم را در راه نیل به اهداف خود بر عهده گیرد.

امروزه حتی قدرت های بزرگ نیز با داشتن لشکرها و تجهیزات نظامی پیشرفته، برای متحمل نشدن هزینه ها و پی آمدهای تهدید سخت یا همان تهاجم نظامی، جز در مواردی ویژه و استثنایی، از اعمال قدرت نرم برای سرنگونی کشور مورد تهاجم استفاده می کنند.

در نگاهی کلی می توان تهدید نرم را چنین تعریف کرد:

تهدید نرم، مجموعه اقداماتی است که باعث دگرگونی هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی شود. تهدید نرم، نوعی سلطه در ابعاد سه گانه حکومت، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری در این حوزه ها، ایجاد شده است و نمادها و الگوهای نظام سلطه جایگزین آنها می گردد.2

1. تهدید نرم و راهبردهای مقابله، صص 97 و 98.

2. حسین عبدی، جنگ نرم، ص 27.

ب) ویژگی های تهدید نرم

ـ در تهدید نرم، کشور مهاجم بدون لشکرکشی فیزیکی، اراده خود را بر ملتی تحمیل می کند.

ـ روش های به کار گرفته شده در تهدید نرم، روش های نرم افزاری است.

ـ تغییرات حاصل از تهدید نرم نیز درونی، آرام، ذهنی و تدریجی است.

ـ تهدید نرم، همراه با آرامش از راه رسانه ها، احزاب، تشکل های صنعتی و با به کار گیری شیوه القا و اقناع صورت می گیرد.

تهدید نرم اعتباری است؛ یعنی ممکن است پدیده ای زمانی تهدید به شمار آید، ولی زمانی دیگر، عنصر معمولی جامعه باشد.1

ـ تهدید نرم دو پیکارگاه دارد؛ یکی قلب و دیگری مغز. تصرف قلب ها و ذهن ها هدف منازعات نرم است.

ـ در تهدید نرم، عامل تهدید به دنبال فراهم کردن الگوهای اقناعی است و می کوشد مخاطب را به گونه ای تحت تأثیر قرار دهد که اولویت های خود را مطابق خواسته های عامل تهدید فهم و درک کند.2

ـ تهدید نرم همراه با نمادسازی است. این امر با بهره گیری از نمادهای تاریخی یا مذهبی صورت می گیرد.

ـ تهدید نرم، پایدار و با دوام است و اگر دشمن موفق به تصرف افکار و دل ها شود، به راحتی نمی توان آن را بازپس گرفت.

تهدید نرم، تردید آفرین است. با ایجاد تردید و ناامیدی شروع می شود و به تردید در باورها و عقاید سیاسی می انجامد.

ـ تهدید نرم، پر تحرک و جاذبه دار است و افراد، خواسته یا ناخواسته به استخدام کارگزاران اصلی جنگ نرم درمی آیند.3

1. همان، ص 28.

2. تهدید نرم و راهبردهای مقابله، ص 101.

3. جنگ نرم، صص 29 ـ 32 (اقتباس).

3. آیا ایران مورد تهدید نرم قرار گرفته است؟

مطالعه تاریخ صدر اسلام و تاریخ معاصر ایران و دیگر کشورهای اسلامی و آزادی خواه نشان می دهد مستکبران و زورمندان جهان، همواره قصد نابودی و استثمار کشورهای ضعیف و غارت منابع طبیعی آنها را داشته اند.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین انقلاب نرم و فرهنگی، امریکا را بر آن داشت تا با راه اندازی جنگ نرم علیه ایران، از گسترش و نفوذ قدرت جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کند. از این رو، در چند حوزه، تهدیدات نرم خود را علیه کشورهای خاورمیانه به ویژه ایران طراحی کرده است که عبارتند از:

الف) مقابله با ایدئولوژی اسلامی

ایالات متحده امریکا در سال 2002 و 2006م، یک راهبرد امنیت ملی را با توجه به چالش های به وجود آمده پس از واقعه 11 سپتامبر برگزید. در این راهبرد چنین آمده است:

«اما اکنون یک ایدئولوژی جدید (اسلام) ما را تهدید می کند».

ب) حل وفصل مسالمت آمیز مسائل منطقه ای

در سند 2006 راهبرد دولت امریکا عبارت است از: پرداختن به تنش های منطقه ای شامل سه سطح پیشگیری، حل تنش و ایجاد ثبات و بازسازی پس از اتمام تنش.

تمام یا بخش عمده ای از راه حل های حل و فصل مسائل منطقه ای با استفاده از قدرت نرم بیان شده است که زمینه اعمال تهدیدات نرم را در مسائل منطقه ای به وجود می آورد.

ج) جلوگیری از قدرتمندشدن حاکمیت های مخالف سیاست های امریکا

امریکا با همکاری اطلاعاتی دیگر کشورهای هم پیمان خود و نیز استفاده ابزاری از شورای امنیت می کوشد دولت های مخالف سیاست های این کشور را منزوی سازد و از دستیابی آنان به تکنولوژی پیشرفته به بهانه دست یابی به سلاح های کشتار جمعی و اتمی جلوگیری کند.

در بخشی از سند 2006 آمده است: «ما رهبری قدرت آژانس بین المللی انرژی اتمی را به عهده گرفتیم تا این آژانس، قدرت ردیابی و مقابله با تولید و تکثیر اتمی را بیاید».

این راهبرد آمریکا، در انرژی هسته ای ایران به خوبی روشن است.

د) نظام جمهوری اسلامی ایران

در گزارش کمیسیون امنیت ملی امریکا و نیز در سند 2002 و 2006م. نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهم ترین چالش های امریکا در قرن 21 معرفی شده است.

استفاده از مفاهیم و تعابیری چون ایران، کشوری یاغی، دشمن آزادی، مخالف روند صلح خاورمیانه و مانند آن، مبین همین مطلب است.

در سند 2006 آمده است: «ما ممکن است با چالشی جدیدتر از هیچ کشوری جز ایران مواجه نشویم. در حال حاضر، حکومت ایران، جمهوری اسلامی است، اما نمی تواند به مدت طولانی، هم جمهوری، هم اسلامی باقی بماند. ایران باید از جمهوری بودن دست بردارد و به یک حکومت قرون وسطایی تنزل یابد یا اسلامی بودن را کنار بگذارد.

4. ابعاد تهدیدهای نرم

تهدید نرم نیز مانند تهدید سخت، ابعاد گوناگونی چون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد. البته در تهدید نرم، تجلی و نمود ابعاد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نسبت به دیگر ابعاد بیشتر است و اهمیت بیشتری دارد.

الف) تهدید نرم در حوزه سیاسی

تهدید، اعم از سخت و نرم در حوزه سیاسی، در پی ایجاد بی ثباتی در دولت است. ایدئولوژی به عنوان مجموعه ای از اندیشه ها و ایده ها، چرایی مشروعیت حکومت حاکم و هویت و ماهیت آن را تشکیل می دهد. بنابراین، اگر تهدید نرم بتواند ایدئولوژی کشور مورد تهاجم را به چالش بکشد، بخش زیادی از نقش خود را در ایجاد بی ثباتی ایفا کرده است.

ب) تهدید نرم در حوزه فرهنگی اجتماعی

در بعد فرهنگی مواردی مانند فرهنگ، هنجارها، ارزش ها و هویت، از جمله مؤلفه هایی هستند که فقدان یا مخدوش شدن آنها زمینه ساز تهدیدات نرم داخلی و حتی شکل گیری تهدیدات سخت افزاری و حمله نظامی دشمنان بیگانه است.

بنابراین، هرگونه اقدامی که به تغییر در الگوهای رفتاری منطبق با ارزش های نظام حاکم بیانجامد در زمره تهدیدهای نرم آن حوزه قرار می گیرد.

ویژگی مهم این بعد در مقایسه با دیگر ابعاد، فراگیر بودن و تداوم آن است. این ویژگی تهدید فرهنگی را به تهدیدی اساسی بدل می سازد.

ج) تهدید نرم در حوزه اقتصادی

بی تردید، ناتوانی دولت در تأمین نیازها و رفاه اقتصادی مردم موجب نارضایتی ملت و به تبع آن کاهش مشروعیت و مقبولیت نظامی می شود.

فعالیت هایی که به صورتی فرآیندی و در بستر زمان، فرهنگ حاکم بر اقتصاد را تغییر دهد، مانند تغییر الگوهای مصرف، تولید و توزیع به گونه ای مغایر با مبانی ارزشی نظام مستقر ترویج نماید و با رسوخ نظریه های جدید اقتصادی مبتنی بر لیبرالیسم و تأکید بر مصرف گرایی که در تضاد با هنجارهای پذیرفته شده نظام سیاسی از قبیل قناعت، ساده زیستی و... است، در زمره تهدیدات نرم حوزه اقتصادی به شمار می رود.1

1. تهدید نرم و راهبردهای مقابله با آن، صص 142 ـ 147. (تلخیص)

5. ابزارهای اعمال تهدید نرم

الف) ابزارهای متکی بر فضای سایبر

جدیدترین، فنی ترین و آسان ترین ابزار تهدید نرم متکی بر فضای سایبر است. در این میان پست های الکترونیک و تاکتیک های گوناگون مرتبط با آن، چت روم ها و وب سایت از عناصر اصلی این ابزار است. همچنین روزنت ها یا روزنامه های اینترنتی از ابزار مؤثر در این زمینه است.

ب) ابزارهای متکی بر رسانه های نوشتاری

روزنامه ها، نشریه ها، خبرنامه ها، بولتن ها و کتاب ها در این گروه قرار دارد. در حال حاضر امکان دسترسی به این نوع رسانه ها به کمک اینترنت بسیار آسان است.

ج) ابزارهای متکی بر رسانه های دیداری و شنیداری

رادیوها، ماهواره ها، شبکه های تلویزیونی ماهواره ای فارسی زبان که هر روز در حال افزایش است نیز در این گروه قرار می گیرد.1

1. همان، ص 132.

6. جنگ رسانه ای علیه ایران، مهم ترین ابزار تهدید نرم1

1. نک: جنگ نرم، صص 241 ـ 246.

الف) رادیوهای فارسی زبان

بسیاری از رادیوهای فارسی زبان دارای سایت اینترنتی بر روی شبکه جهانی اینترنت بوده و اخبار و اطلاعات آنها نیز از این طریق در دسترس است. افزون بر آن، دریافت فرکانس این رادیوها به صورت دیجیتالی و از راه آنتن های ماهواره ای نیز امکان پذیر است.

با بررسی محتوای برنامه های این رادیو می توان گفت بخش اعظم اطلاعاتی که این رادیوها به مخاطبان منتقل می کنند، با هدف جهت دهی به افکار عمومی ایران و مطابق خواست گردانندگان آنهاست.

به تازگی بخش عمده کنگره امریکا به حمایت فعالیت های مدنی و رسانه ای در ایران اختصاص داده شده تا از طریق تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان مقیم لس آنجلس، به برنامه سازی و ترویج فرهنگ غربی در داخل ایران بپردازند.

در اغتشاشات تیر 1382 و خرداد 1388 در تهران و بسیاری از شهرستان ها، تلویزیون های ماهواره ای نقش تحریک کنندگی فراوانی داشته اند و بسیاری از دستگیرشدگان این حوادث و ناآرامی ها به تأثیرپذیری از برنامه های مخرب این تلویزیون ها اذعان کردند.

شبکه های تلویزیونی ماهواره ای

راه اندازی شبکه های تلویزیونی ماهواره ای، از روش های مهم جنگ رسانه ای امریکا علیه ایران است.

این شبکه ها، بیشتر در امریکا استقرار دارند و با اجاره کانال های ماهواره ای، تصاویر خود را به مناطق مختلف جهان به ویژه ایران مخابره می کنند.

بهره برداری چند منظوره از تکنولوژی های جدید ارتباطی، از دیگر شیوه های جنگ رسانه ای علیه ایران به شمار می رود. البته هدف این شبکه ها برنامه ای از پیش تعیین شده برای گسترش فرهنگ استفاده از ماهواره در ایران و حل مسائل و مشکلات فنی استفاده کنندگان است.

ب) سایت های اینترنتی فارسی

بخش عمده ای از سایت های فارسی خبری، به گروه ها و فعالیت های سیاسی خارج از کشور یا دولت های خارجی وابسته است. سرمایه گذاری روی سایت های اینترنتی، از ابزارهای جنگ رسانه ای علیه ایران است که کشورهایی چون امریکا و جریانات معاند نظام جمهوری اسلامی ایران با قدرت و شدت پی گیری می کنند. در گذشته، ارتباط دولت ها، سازمان های سیاسی، گروه ها و جریانات اپوزیسیون با مردم ایران، با سختی و با صرف هزینه های فراوان صورت می گرفت، ولی امروزه اینترنت امکان ارتباط با مردم ایران را با هزینه های بسیار اندک فراهم آورده و به راحتی می توان آنها را بمباران تبلیغی و سیاسی کرد. می توان گفت اینترنت، امروزه جای نوارها و اعلامیه های چاپی را گرفته و به ابزاری مؤثر و گسترده برای مبارزه های سیاسی و جنگ های رسانه ای تبدیل شده است.

ج) خبرگزاری های خارجی

مطبوعات غربی به مسائل ایران بسیار اندک توجه دارند و به ندرت رویدادهای جاری ایران در این رسانه ها بازتاب می یابد. با این حال، یک خط مشی کلان و محوری بر این رسانه ها حاکم است که بر اساس آن فقط اخبار منفی از ایران بر روی صفحات این نشریات نقش می بندد و عمده گزارش های خبرنگاران مطبوعات غربی از ایران، یا مربوط به بحران های سیاسی، اجتماعات، زد و خوردها و تضاد حاکمیت با مردم است یا به حوادثی مانند نقض حقوق بشر، تلاش برای دستیابی به سلاح های هسته ای و کشتار جمعی و نقض آزادی های سیاسی و مدنی در ایران مربوط می شود. این رسانه ها همچنین با انتشار اخبار سری و محرمانه یا اخبار هدایت شده دستگاه های سیاست خارجی و اطلاعات کشورهای متبوع خود، به ایجاد فضا و جوسازی علیه ایران می پردازند.

ریشه یابی بسیاری از جریان سازی های رسانه ای علیه ایران، برای نخستین بار نشان می دهد این رسانه های غربی و اغلب، وابسته به محافل صهیونیستی بوده اند که با جعل یا انتشار عامدانه برخی اطلاعات، یک محور فشار علیه ایران ایجاد کرده و بیشتر رسانه های بین المللی، تحت تأثیر جو ایجاد شده، به دنباله روی از آن مسئله و دامن زدن به بحران خبری و سیاسی پرداخته اند.

در سال های اخیر، با محوریت یافتن مسائل سیاسی ایران، بسیاری از مطبوعات خارجی، اقدام به اعزام خبرنگار خارجی یا تأسیس و تقویت دفاتر نمایندگی در ایران کرده اند.

از دیگر سو اگر خود خبرنگاران خارجی مستقر در ایران نیز بخواهند، اخبار مثبت ایران در خروجی های خبرگزاری های خارجی منتشر نمی شود. آنان به تجربه دریافته اند اگر خواستار ادامه کار و همکاری با آن رسانه خاص هستند، باید چه نوع اخباری را پوشش دهند و همچنین کدام بخش از اخبار را برجسته و بزرگ نمایی کنند.

از یک دیدگاه و بر اساس آنچه از پی آمدهای رسانه های الکترونیک جدید مطرح است، جهان و به تبع آن کشور ایران، وارد عصر دوم رسانه ها شده است که برخلاف دوره مدرن و عصر اول رسانه ها، آینده آن به طور کامل قابل پیش بینی نیست و اطلاعات، حرف آخر را می زند.

جهان امروز، جهانی انباشته از سرگشتگی ها، دودلی ها، تردیدها، پرسش های جدید و در یک کلام، جهانی بی ثبات و بسیار متغیر است. این جهان، دیگر مانند گذشته منظم و قابل کنترل نیست و پی آمدهای ناخواستنی بسیاری دارد.

بنابراین، رسانه های جدید الکترونیکی نقش بسیار مؤثری در تغییرات فرهنگی ایران ایفا خواهند کرد.

در ادامه به بخشی از سخنان رهبر معظم انقلاب درباره جنگ رسانه های غرب علیه ایران اشاره می کنیم.

«امروز تهاجم فرهنگی با استفاده از ابزارها و فن آوری های جدید ارتباطی خیلی جدی است. صدها وسیله و راهرو اطلاعات به سمت فکر جوان و نوجوان ما وجود دارد. از انواع شیوه های تلویزیونی و رادیویی و رایانه ای و امثال اینها دارند استفاده می کنند و همین طور به صورت انبوه، افکار و شبهه های گوناگون را در آنها می ریزند. باید در مقابل اینها ایستاد. امروز نمی شود به همان روش های قدیمی خودمان اکتفا کنیم.

البته که جوان نمی آید. جوان را باید بشناسید. فکر او را باید بشناسید. آنچه را که به او هجوم آورده، باید بشناسید. تا میکروب و بیماری را نشناسید که علاج نمی توان کرد. اینها همه ملایی می خواهد. درس خواندن، مطالعه کردن و کار کردن که همه اینها زیر عنوان مهارت های دینی خلاصه می شود».

ایشان در کلامی دیگری می فرماید:

«امروز دشمن، جبهه وسیعی را با استفاده از ابزارهای مؤثر خطرناک و کارآمد و نیز با بهره گرفتن از علم و تکنولوژی تشکیل داده است تا جمهوری اسلامی را هدف یک رویش همه جانبه فرهنگی قرار دهد. مقابله با این تهاجم بسیار خطرناک و ویرانگر، نیازمند هوشیاری و استفاده از ابزار و روش های مشابه دشمن یا شیوه های جایگزین آن است».1

1. سخنرانی رهبری در تاریخ 19/9/71.

نظرات شما عزیزان: